ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. Για όσους αγαπούν την πεζοπορία, η Τζια είναι ένας παράδεισος. Τα μονοπάτια της είναι ξακουστά, τα περισσότερα λιθόστρωτα και καλύπτουν διαδρομές συνολικού μήκους 36 χιλιομέτρων. Αλλά αυτό που οδηγεί στην αρχαία Καρθαία θεωρείται από τα πιο ξεχωριστά. Τζιώτες τεχνίτες της ξερολιθιάς βοήθησαν στην κατασκευή ενός νέου πλέγματος λιθόστρωτων μονοπατιών που κατευθύνουν τους επισκέπτες στα μνημεία.
Είναι καλή εποχή να γνωρίσετε την αρχαία Καρθαία, καθώς συμπίπτει με την κορύφωση μιας συντονισμένης προσπάθειας εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού για την ανάδειξη ενός άγνωστου αλλά μεγάλης σημασίας αρχαιολογικού χώρου.
Στα νοτιοανατολικά του νησιού σώζονται τα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Καρθαίας, της μιας από τις τέσσερις αρχαίες πόλεις-κράτη της Κέας. Τα εγκαταλελειμμένα αλλά επιβλητικά κατάλοιπα της Καρθαίας άρχισαν να προσελκύουν ξένους αρχαιοδίφες περιηγητές στο απομονωμένο αυτό τμήμα του νησιού από τον ύστερο 17ο αιώνα. Ευτυχώς η (σχετική, πια) «απομόνωση» διαρκεί μέχρι τις ημέρες μας. Η τουριστική ανάπτυξη είναι εξαιρετικά περιορισμένη και συντελεί στην επιβίωση του μοναδικού, άσπιλου τοπίου που περιβάλλει τον οργανωμένο (από τον Ιούνιο του 2009) αρχαιολογικό χώρο. Τώρα, με την αποφασιστική συνδρομή του ΕΣΠΑ έγινε δυνατή η έναρξη της δεύτερης φάσης ανάδειξης της αρχαίας Καρθαίας που περιλαμβάνει την ανασκαφή και ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου της πόλης, τη στερέωση του ετοιμόρροπου αναλήμματος πάνω στο οποίο στέκεται ο αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα και την ολοκλήρωση της ανάδειξης του προπύλου που οδηγεί στην ακρόπολη.
Ο Πύργος
Τα καλά νέα για την Τζια δεν σταματούν εδώ. Ο ακραία ετοιμόρροπος αρχαίος πύργος στην Αγία Μαρίνα προστατεύεται από έναν ισχυρό μεταλλικό «μανδύα» που θα του επιτρέψει να επιβιώσει μέχρι να ολοκληρωθεί η χρονοβόρα διαδικασία της εκπόνησης και εφαρμογής της οριστικής μελέτης στερέωσης και ανάδειξής του. Στη συνέχεια ο πύργος των ελληνιστικών χρόνων θα παραδοθεί στο κοινό, μια εξέλιξη που αποτελεί νίκη της τοπικής κοινωνίας, καθώς φαίνεται ότι έπιασαν τόπο οι κινητοποιήσεις φορέων και μεμονωμένων φίλων του πύργου και της Τζιας. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού συνεισέφερε με 37.000 ευρώ στη δαπάνη της επίβλεψης της εφαρμογής της μελέτης για τη στήριξη του αρχαίου πύργου που θεωρείται ένα από τα υψηλότερα σωζόμενα αρχαία κτίρια. Η χρηματοδότηση ανέρχεται σε 1.200.000 ευρώ, ενώ για την αρχαία Καρθαία φτάνει τις 900 χιλιάδες, πάντα μέσω ΕΣΠΑ. Το αρχαίο οικοδόμημα ενσωματώθηκε τον 16ο αιώνα στον περίβολο της μεταβυζαντινής μονής της Αγ. Μαρίνας και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα σωζόταν ακέραιο. Μετά την οριστική εγκατάλειψη της μονής άρχισε η σταδιακή κατάρρευση του αρχαίου πύργου, η οποία, δυστυχώς, επιταχύνθηκε και επιδεινώθηκε δραματικά κατά τα τελευταία χρόνια, οδηγώντας το μνημείο σε οριακή στατική ισορροπία. Σήμερα μόνο η βορινή πλευρά διασώζεται. Το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό του έργου, αψηφώντας τον κίνδυνο εφάρμοσε ταχύτατα και με απόλυτη ακρίβεια τη μελέτη στήριξης, υπό την επίβλεψη του μελετητή δρος Κ. Ζάμπα. Ελάχιστες επεμβάσεις απομένει να γίνουν ακόμη, ώστε να ολοκληρωθεί η πρώτη φάση. Είναι σίγουρο πια: ο αρχαίος πύργος της Αγίας Μαρίνας σώθηκε.