Δεν έχω δει (ακόμη) τις δύο ταινίες για την Κοκό Σανέλ. Δεν ξέρω γιατί, αλλά αντιστέκομαι στην ιδέα της αναπαράστασης μιας ασπρόμαυρης ζωής με σειρές από μαργαριτάρια, ναυτικά παντελόνια, σακάκια με εξώρραφα, τσάντες με αλυσίδες, με ηθοποιούς όπως είναι η Αννα Μουγκλαλίς και η Οντρέι Τοτού στον ρόλο της Σανέλ. Χάρηκα μόλις κράτησα στα χέρια μου τη ρετρό έκδοση του Paul Morand με τίτλο «H αύρα της Σανέλ» (εκδόσεις Αγρα) με την Coco Chanel να αφηγείται τη ζωή της στα ελληνικά (σε μετάφραση Βάνας Χατζάκη).
Δεν είναι μια ακόμη βιογραφία της Σανέλ… To αποδεικνύει και το εξώφυλλο με το πορτρέτο της σχεδιάστριας μόδας που δημιούργησε επανάσταση στην εποχή της από τον σημερινό της διάδοχο, Καρλ Λάγκερφελντ. Ο Πολ Μοράν, διπλωμάτης, συγγραφέας και θαμώνας των κοσμικών κύκλων, φίλος του Προυστ και του Μαλρώ, πέθανε στο Παρίσι το 1976, τη χρονιά που εκδόθηκε η «Αύρα της Σανέλ».
Εκείνη τον είχε προσκαλέσει να την επισκεφτεί στο τέλος της δεκαετίας του ’40 για να του υπαγορεύσει τα απομνημονεύματά της. Οπως γράφει ο συγγραφέας του βιβλίου, «η ιδιοφυΐα της Σανέλ δεν ήταν ακόμη αναγνωρίσιμη. Τίποτα δεν φανέρωνε ακόμη την αυταρχικότητά της, τη βιαιότητά της, την επιθετική της τυραννία, τίποτε δεν άφηνε να διαφανεί αυτή η προσωπικότητα που έμελλε να αποκτήσει τόσο μεγάλη διασημότητα».
Η Κοκό Σανέλ μίλησε για τη φιλία της με τη Μίσια Σερτ, τους άνδρες της ζωής της, τη φιλοσοφία της για τη μόδα. «Ενα φόρεμα δεν είναι ούτε αρχαία τραγωδία, ούτε ζωγραφικός πίνακας. Είναι μια γοητευτική και εφήμερη δημιουργία και όχι ένα διαχρονικό έργο τέχνης. Η μόδα οφείλει να πεθαίνει και να πεθαίνει γρήγορα».
Η Κοκό Σανέλ δεν φοβήθηκε τις λέξεις. Δεν υποτάχθηκε σε τίποτα, γνώριζε καλά τη δύναμη, το ταλέντο της, τον θαυμασμό και τον τρόμο που προκαλούσε στους άλλους. «Ανέκαθεν μισούσα να βάζει κάποιος τάξη στην αταξία μου ή στο μυαλό μου. Η τάξη είναι φαινόμενο υποκειμενικό. Μισώ επίσης τις συμβουλές, όχι επειδή είμαι ξεροκέφαλη αλλά αντιθέτως, επειδή επηρεάζομαι πολύ εύκολα. Εξάλλου οι άνθρωποι δεν σου δίνουν παρά τα παιχνίδια, τα φάρμακα και τις συμβουλές που ταιριάζουν στους ίδιους», λέει στο βιβλίο.
Και τα κεφάλαια μπροστά από τις 261 σελίδες; Μόνη, η μικρή Κοκό, άφιξη στο Παρίσι, η οδός Καμπόν, ταξίδι στην Ιταλία, η Μίσια, επιστροφή στο Παρίσι, Ντιάγκιλεφ, Πικάσο, 1922, η απλή ζωή, περί πλούτου, το κοινωνικό έργο, οι κοσμικοί, δύστυχες γυναίκες, ένας τελευταίος βασιλιάς, αντίο, όχι εις το επανιδείν…
Στο βιβλίο αποκαλύπτεται και η φωτεινή και η σκοτεινή της πλευρά. Με σεβασμό, χωρίς όμως να κρύψει τίποτα, ο συγγραφέας φρόντισε να βγάλει το άχτι του με φράσεις όπως: «Ποτέ σνομπισμός δεν είχε σνομπάρει καλύτερα τον εαυτό του». Και «Κάποιες φορές, τα μονίμως διευρυμένα από τον θυμό ρουθούνια της έπαυαν να πάλλουν, έδειχνε κάπως αποκαμωμένη, η καρδιά της φανέρωνε το μυστικό μιας άγονης φύσης, αλλά αυτό δεν κρατούσε παρά ελάχιστα. Η Σανέλ ήταν η Νέμεσις».
Αλλά υπάρχει και εξήγηση. Από την ίδια. Ορφανή και μόνη. «Μόνη, σήμερα μέσα στον ήλιο και στο χιόνι… Θα συνεχίσω, χωρίς σύζυγο, χωρίς παιδιά, χωρίς εγγόνια, χωρίς όλες αυτές τις γλυκές αυταπάτες, χωρίς όλους αυτούς τους αντικατοπτρισμούς που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι ο κόσμος κατοικείται από αντίτυπα του εαυτού μας, θα συνεχίσω, λοιπόν, να δουλεύω και να ζω μόνη».
Ρεαλίστρια
Η Κοκό Σανέλ υπήρξε περισσότερο ρεαλίστρια από όσο αντέχουμε. «Η ζωή είναι αναγνωρίσιμη από τις ανακολουθίες της. Ο κόσμος δεν είναι παρά αγώνας και σύγχυση. Αντίθετα με αυτό που έλεγε ο Σερτ, θα γινόμουν κάκιστη πεθαμένη, γιατί έτσι και βρεθώ εκεί κάτω, θα στριφογυρίζω συνεχώς κι άλλη σκέψη δεν θα ‘χω παρά να επιστρέψω στη γη και να ξαναρχίσω». Ποια ήταν τελικά η Κοκό Σανέλ; Η πιο ευφυής; H πιο παρορμητική; Η πιο θαυμαστά ανυπόφορη γυναίκα που υπήρξε ποτέ; «Αυτή η Ωραία Κυρία χωρίς οίκτο», όπως γράφει ο Πολ Μοράν; Ολα μαζί και τίποτα.