«Στη Νίκαια και στους Αγίους Αναργύρους άνεργοι νέοι και μαθήτριες λυκείου αλώνιζαν όλη νύχτα στους δρόμους, έσπαγαν βιτρίνες, έκλεψαν αθλητικά παπούτσια και νυφικά φορέματα και έκαψαν ραφτάδικα και καφενεία».
Κάπως έτσι θα ήταν ο αγγλικός Αύγουστος ’11, μεταφρασμένος στα δικά μας. Τον αθηναϊκό Δεκέμβρη ’08, οι νέοι ήταν στους δρόμους, έσπασαν βιτρίνες, έκαψαν κτίρια. Ενα μικρό ποσοστό, μετανάστες κατά το ρεπορτάζ, έκλεψε από μαγαζιά.
Σε φτωχές συνοικίες
Αλλά οι σπασμένες βιτρίνες ήταν στην Πανεπιστημίου και στο Κολωνάκι.
Στην Αγγλία, οι ταραχές ήταν στις φτωχές συνοικίες και οι οργισμένοι νέοι στρέφονταν ενάντια στην περιουσία των γειτόνων τους, που είναι μεν νοικοκυραίοι αλλά δεν είναι πλούσιοι. Στην Αγγλία ο λόγος των λεηλατούντων δεν είχε ιδεολογικές αναφορές, μιλούσε για προσωπικά βιώματα: για την καθημερινή καταπίεση από την αστυνομία για μερικούς, για την απραξία λόγω ανεργίας, για την επιθυμία να αποκτήσουν τα εμπορεύματα που κλέβουν, για τη στιγμιαία χαρά της αρπαχτής.
Ενώ στην Αθήνα η ρητορική ήταν ενάντια στο μεγάλο κεφάλαιο και στην πολιτική εξουσία. Αυτό ίσως εξηγεί τη διαφορετική αντιμετώπιση από τα κόμματα και τα ΜΜΕ. Στην Αγγλία, τα κόμματα και όλες οι μεγάλες εφημερίδες προέταξαν την ανάγκη να αποκατασταθεί αμέσως η τάξη. Οπως έγραψε η κεντροαριστερή Guardian σε κύριο άρθρο: «Να συζητήσουμε για τα ευρύτερα ζητήματα αργότερα. Σήμερα, τη στιγμή της απειλής, είναι ανάγκη να στηρίξουμε όλοι την αστυνομία». Στον δικό μας Δεκέμβρη πολλοί στήριξαν ή έδειξαν συμπάθεια για τους «εξεγερμένους» κρίνοντας από τη σκοπιά μιας πολιτικής στρατηγικής, έστω θολής. Οχι μόνο πολιτικοί και Μέσα, αλλά γονείς και λοιποί ενοχόπληκτοι μεσήλικες. Αν αυτοί έβλεπαν να καίγονται τα ψιλικατζίδικα στη γειτονιά τους, που μπορεί να ήταν και δικά τους, θα είχαν δείξει την ίδια κατανόηση και στήριξη στα παιδιά όπως όταν κάηκε η Φιλελλήνων;
Μπορεί λοιπόν να συμβούν αυτά στις συνοικίες της Αθήνας; Οι Αγγλοι σχολιαστές θεωρούν σημαντικές αιτίες τη διάλυση των δεσμών της γειτονιάς, την αποξένωση των γενεών, την εξαφάνιση της οικογένειας, την άνοδο των συμμοριών – τις αλλαγές στην κοινωνική μικροκλίμακα, δηλαδή. Το οικονομικό πλαίσιο που γεννά την ανεργία και τη φτώχεια σαφώς επιδρά, αλλά από μόνο του δεν εξηγεί τις συμπεριφορές. Πόσο μοιάζει η μικροκλίμακα της αθηναϊκής συνοικίας με του Λονδίνου;
Προς το παρόν φαίνεται να διαφέρει αρκετά. Στις πιο πολλές λαϊκές συνοικίες, οι οικογένειες, οι φιλίες και οι σχέσεις της γειτονιάς λειτουργούν, τα φροντιστήρια δουλεύουν, τα παιδιά έχουν ακόμα προοπτικές: είτε για ένα επάγγελμα με υψηλότερο στάτους από τους γονείς είτε για να παραλάβουν τη δουλειά τους. Η κρίση είναι πρόσφατη και δεν έχει φανεί κατά πόσο αυτές οι πόρτες, που μέχρι προχθές ήταν ανοιχτές, έχουν κλείσει οριστικά. Αλλά κι αν περάσουν πολλά χρόνια στέρησης, εφόσον κρατήσουν οι οικογένειες και οι γειτονιές, μπορεί να μη δούμε την αποξένωση που οδηγεί σε μαζικούς βανδαλισμούς και λεηλασίες.
Στις σχετικά λίγες γειτονιές όπου σωρεύονται οι αδήλωτοι μετανάστες ή οι ναρκομανείς, τα προβλήματα είναι διαφορετικά. Αλλά οι λεηλασίες του Λονδίνου δεν έγιναν από τους αφανείς και περιθωριακούς, έγιναν από παιδιά της διπλανής πόρτας.
Κοντινές σχέσεις
Αυτά τα παιδιά, σε εμάς, δεν είναι έτοιμα να καταστρέψουν τη ζωή του γείτονα. Για να μη φτάσουμε εκεί, χρειάζεται να κρατήσουμε τις κοντινές σχέσεις, να φτιάξουμε τα σχολεία και να ξαναδώσουμε πραγματικές προοπτικές για δουλειά. Το «εμείς» σε όλα αυτά δεν είναι μόνο οι πολιτικοί, το απρόσωπο κράτος και οι αγορές. Είναι και ο κάθε δάσκαλος, γονιός και γείτονας.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι οικονομολόγος και επιχειρηματίας. Θα βρείτε το ιστολόγιό του στη διεύθυνση aristosd.posterous.com