Επίμονες διαβεβαιώσεις ότι «τηρήθηκε η νόμιμη διαδικασία»1 -γεγονός που κανείς δεν αμφισβήτησε- («Καθημερινή» 31/7/2011, αντιδράσεις στο άρθρο μου «Αρχιτεκτονικής βάσανα», 10/7/2011) δεν μας απαλλάσσουν από ευθύνες για την πολύμορφη, διαχρονική αρχιτεκτονική (και όχι μόνο) κακοδαιμονία μας που, ως γνωστόν, είναι κατά το πλείστον -και με βούλα- νόμιμη ή εκ των υστέρων νομιμοποιημένη.
Περισσότερο, μάλιστα, μας βαραίνουν εάν μετρηθούν στο -γενικότερο της νομιμότητας- επίπεδο των βιωμένων αρχών δημόσιας κοινωνικής συμπεριφοράς και δράσης (π. χ. όσον αφορά την ουσιαστική επάρκεια και λειτουργία θεσμών, τη δεοντολογία, ακόμη και την κοινή λογική).
Εκεί εστίαζε το άρθρο μου και όχι μόνο στο ειδικό θέμα ανάθεσης της προς υλοποίηση μελέτης αναμόρφωσης της Εθνικής Πινακοθήκης, όχι στους βραβευμένους αρχικούς δημιουργούς του κτιρίου, αλλά σε άλλους αρχιτέκτονες.
Είτε αληθεύει η εκ των υστέρων κήρυξη ως μη νόμιμης -βάσει του 716/1977- της αρχικής ανάθεσής της στους πρώτους2, είτε αληθεύει η απόρριψή της (!) ως «προβληματικής σε θέματα προδιαγραφών, λειτουργίας και συνολικής παρουσίας3» (πράξη που εξασφάλισε τη μη συμμετοχή των μελετητών -ως εξαρχής χαμένων- στον νέο διαγωνισμό για το ίδιο θέμα4), αποτέλεσμα είναι ο αναγκαστικός χωρισμός δημιουργών από το δημιούργημά τους.
Γι’ αυτό και το κείμενό μου, στοχεύοντας στη βελτίωση των πραγμάτων και όχι σε άγονες αντιπαραθέσεις, δεν εστρέφετο υπέρ ή κατά προσώπων, ούτε περιελάμβανε προσωπικές αισθητικές κρίσεις ή αξιολογήσεις τύπου «μου αρέσει», «δεν μου αρέσει», πέραν της πρόβλεψης για την -εξ αντικειμένου- διπλή ταυτότητα του αναμορφωμένου κτιρίου.
Εξάλλου, τα «ανάλογα παραδείγματα της διεθνούς εμπειρίας5» θα έλεγα ότι είναι γνωστά και χρήσιμα. Δεν αποτελούν όμως Δόγμα. Κλειδί εδώ είναι ο όρος «ανάλογα» σε αναφορά με το Γιατί, Σε ποια περίπτωση, Πού, Από ποιον και Πώς.
Χρειάζεται προσοχή στη μεταφορά αυτής της εμπειρίας στα καθ’ ημάς. Γιατί σε χαρακτηριστικές πρόσφατες περιπτώσεις αυτή εφαρμόζεται… αντίστροφα. Ωστε μόνοι αλώβητοι από επεμβάσεις τρίτων στο έργο τους να είναι οι διεθνείς (!) προσκεκλημένοι Starchitects, καθώς η «καθαρότητα» και το «όνομα» της αρχιτεκτονικής τους περιφρουρούνται διά ροπάλου ως ανταποδοτικές Υπεραξίες.
* Ο κ. Τάσος Μπίρης είναι ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ.
1. Βλ. άρθρο Ν. Χαρκιολάκη (αρχιτέκτονα, διευθυντή Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού), «Αρχιτεκτονικής βάσανα» … και όχι μόνο. «Καθημερινή», 31-7-2011.
2. Στο ίδιο.
3. Βλ. αποσπάσματα κειμένου Π. Γραμματόπουλου, Χρ. Παπουτσάκη, Δ. Βασιλόπουλου, (βραβευμένων μελετητών αρχιτεκτονικής μελέτης επέκτασης της Εθνικής Πινακοθήκης), σε σημείωμα Δ. Ρηγόπουλου «Η επέκταση της Εθνικής Πινακοθήκης», «Καθημερινή», 31-7-2011.
4. Βλ. άρθρο Ν. Χαρκιολάκη «Αρχιτεκτονικής βάσανα» … και όχι μόνο. «Καθημερινή», 31-7-2011.
5. Στο ίδιο.