Πώς μπορεί να γεννηθεί ένας νέος πολιτιστικός θεσμός στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης; Η απάντηση είναι απλή. Χρειάζονται λίγοι αλλά αφοσιωμένοι άνθρωποι, που να επωμισθούν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση, συμπράξεις ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, καθώς και το κοινό που θα αγκαλιάσει την πρωτοβουλία. Η περίπτωση της Σίφνου, που φαίνεται να κάνει ένα άνοιγμα στα εικαστικά, επιβεβαιώνει στην πράξη αυτό το μοντέλο. Τα τελευταία τρία χρόνια, ο δήμος του νησιού σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη και με τη στήριξη χορηγών παρουσιάζουν κάθε καλοκαίρι μια ενδιαφέρουσα έκθεση στο παλαιό δημοτικό σχολείο στο Κάστρο. Η προσπάθεια, που βρήκε ανταπόκριση σε κατοίκους και επισκέπτες, έδωσε το έναυσμα στο Μουσείο Μπενάκη να διοργανώσει και αυτό φέτος ένα αφιέρωμα στο πολιτιστικό κέντρο του Αρτεμώνα.
Πρωτεργάτρια του εγχειρήματος ήταν η άοκνη Σιφνιά Ολγα Καρατζά, που οραματίστηκε τον -φορτισμένο με μνήμες- χώρο του παλιού σχολείου ως κατάλληλο μέρος για τη φιλοξενία εικαστικών έκθέσεων. Σε κεντρικό σημείο του οικισμού, με υπέροχη θέα στο πέλαγος και μια φιλόξενη αυλή, το μικρό οίκημα πράγματι προσφερόταν για μια νέα «θητεία» στην κοινότητα. Αρωγός στάθηκε η Εθνική Πινακοθήκη, η διευθύντριά της Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, και η επιμελήτρια Λίνα Τσίκουτα, η οποία προετοίμασε τα ενδιαφέροντα εικαστικά αφιερώματα. Παράλληλα φιλότεχνοι ιδιώτες προσφέρουν μικρές χορηγίες για την επίλυση πρακτικών θεμάτων. Το 2009 και το 2010 παρουσιάστηκαν δύο εκθέσεις με επιλογές από τα νέα αποκτήματα του Μουσείου. Φέτος, σειρά είχε η ομαδική «Η αθέατη πλευρά. Σύγχρονη ελληνική τέχνη από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης», την οποία εγκαινίασε την Τετάρτη 10 Αυγούστου η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΤ, Λίνα Μενδώνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την αλλαγή της δημοτικής αρχής πέρυσι τον Νοέμβριο, ο νέος δήμαρχος Ανδρέας Μπαμπούνης συνεχίζει να υποστηρίζει ένθερμα τον νεόκοπο θεσμό. Ομως δεν αρκεί μόνο η πολιτική βούληση. Η Μαρία Ναδάλη, που αναλαμβάνει τον συντονισμό όλων των πολιτιστικών εκδηλώσεων από την πλευρά του δήμου, φροντίζει ώστε να λύνονται όλα τα προβλήματα που ανακύπτουν.
Ελληνική ενδυμασία από τον 15ο αιώνα έως σήμερα
Στο πολιτιστικό κέντρο του Αρτεμώνα παρουσιάζεται την ίδια χρονική περίοδο μια έκθεση του Μουσείου Μπενάκη με θέμα την παρουσίαση της ελληνικής ενδυμασίας μέσα από χαρακτικά, από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα. Το αφιέρωμα, που επιμελείται η Φανή Μαρία Τσιγκάκου -η οποία υπογράφει και μια εξαιρετική έκδοση για το ίδιο θέμα-, μας φέρνει πιο κοντά στον γοητευτικό μικρόκοσμο των χαρακτικών. Μέσα από ξυλογραφίες, οξυγραφίες και χαλκογραφίες, οι θεατές μπορούν να αναπλάσουν την ατμόσφαιρα περασμένων αιώνων, όταν ξένοι περιηγητές έρχονταν στην Ελλάδα και κατέγραφαν φορεσιές, ήθη και έθιμα, τη ροή της καθημερινής ζωής. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εικόνες, λ.χ., είναι η αναπαράσταση ενός τοκετού -η μοναδική που έχουμε στα χέρια μας- καθώς και σκηνές από χορούς.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η απεικόνιση ανθρώπων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, επαγγέλματα, τόπους καταγωγής και ηλικίες. Η έκθεση αυτή έχει ταξιδέψει μέχρι στιγμής στη Θεσσαλονίκη, στο Μέτσοβο, στους Δελφούς, στην Κέρκυρα και στο Μόναχο.
Από τη γενιά του ’60 έως και του ’90
Το φετινό φθινόπωρο η Εθνική Πινακοθήκη, λίγο πριν κλείσει τις πόρτες της για την επέκταση του κτιρίου της, θα παρουσιάσει μια μεγάλη έκθεση με άγνωστους θησαυρούς από τις αποθήκες της. Το αφιέρωμα της Σίφνου απηχεί την ανάδειξη αξιόλογων έργων, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχαιραν μεγάλης προβολής για σειρά λόγων.
Ορισμένοι πίνακες και γλυπτά, τα οποία εντοπίστηκαν κατά την έρευνα που πραγματοποίησε η Λίνα Τσίκουτα για την προετοιμασία της μεγάλης έκθεσης, διαχωρίστηκαν και ταξίδεψαν ώς τη Σίφνο. Οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν με τρόπο ευανάγνωστο την εξέλιξη της νεοελληνικής τέχνης μετά τον πόλεμο, από τη γενιά του ’60 έως και τους καλλιτέχνες που αναδείχθηκαν τη δεκαετία του ’90.
Αφετηρία
Η νοητή αφετηρία της έκθεσης γίνεται με έργα παραστατικά που φέρουν την υπογραφή εικαστικών όπως ο Λευτέρης Κανακάκις, ο Αλκης Γκίνης και ο Σαράντης Καραβούζης. Σε αυτήν την πρώτη υποενόητα ξεχωρίζει μια ενδιαφέρουσα αυτοπροσωπογραφία του Γιώργου Βακιρτζή. Ακολουθούν πίνακες του Γιάννη Γαΐτη με τα χαρακτηριστικά ανθρωπάκια, καθώς και ζωγραφικές συνθέσεις του Δημήτρη Σακελλίωνα, του Δημήτρη Περδικίδη, με άξονα τον άνθρωπο και το περιβάλλον του.
Δείγματα μιας πιο ελεύθερης, εξπρεσιονιστικής γραφής, με το χρώμα να παίζει εξέχοντα ρόλο είναι τα έργα των Γιώργου Τούγια, Μανώλη Πολυμέρη, Χρίστου Καρά και Παναγιώτη Τέτση. Στο ίδιο εξπρεσιονιστικό ιδίωμα εντάσσονται και οι πίνακες των Αλκη Πιερράκου, Ντίκου Βυζάντιου, Κορνήλιου Γραμμένου και Σταύρου Ιωάννου. Επονται τρεις γυναίκες καλλιτέχνιδες από διαφορετικές γενιές, οι οποίες όμως έχουν ορισμένες εκλεκτικές συγγένειες: η Ειρήνη Απέργη, η Νανά Ησαΐα και η Μαριάννα Στραπατσάκη. Η έκθεση ολοκληρώνεται με δύο γνωστούς δημιουργούς της γενιάς του ’70, τον Κοσμά Ξενάκη και τον Δανιήλ, καθώς και έργα του Παύλου, του Βασίλη Σκυλάκου,του Χρήστου Καπράλου και του Γιώργου Διβάρη. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και τις 28 Σεπτεμβρίου.