«Τη γιαγιά Ρω-Ρω δεν την είχε συναντήσει ποτέ του. Είχε δει φωτογραφίες της. Είχε δει τα βιβλία της επίσης, με προσωπικές αφιερώσεις, στη βιβλιοθήκη του παππού του. (…) Η γιαγιά Ρω-Ρω, κατά την έκφραση της μητέρας του, είχε ζήσει γεμάτα τη ζωή της». Στο τελευταίο βιβλίο του ακαδημαϊκού Θανάση Βαλτινού, «Ο τελευταίος Βαρλάμης», κεντρική ηρωίδα είναι μια γυναίκα που έχει δύο ονόματα: Ρωξάνη-Ρέα, γι’ αυτό και τη φωνάζουν Ρω-Ρω. Η ανάγνωση του βιβλίου τελειώνει γρήγορα, η απόλαυση παραμένει. Το ίδιο κι εκείνο το περίεργο όνομα: Ρω-Ρω.
Πώς σε ακολουθεί η λογοτεχνία μόλις τελειώσει η ανάγνωσή της; Πώς τρυπώνουν στην καθημερινότητα πρόσωπα, λέξεις, εικόνες, φράσεις, στίχοι από ένα βιβλίο που διαβάσαμε και μας άρεσε πάρα πολύ, από ένα βιβλίο που μας σημάδεψε;
Υπάρχουν βιβλία, κυρίως ποιήματα, που τα έχουμε συνδέσει με ιδιαίτερες, ευχάριστες ή οδυνηρές, προσωπικές μας στιγμές. Υπάρχουν στίχοι ποιημάτων που έχουν καταλάβει θέση παροιμίας ακόμα και κλισέ στον καθημερινό λόγο. Π. χ., «Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους» ή «Η Ιθάκη σ’ έδωσε το ωραίο ταξίδι» του Κ. Π. Καβάφη. Ή του Οδυσσέα Ελύτη «Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις;». Ή τον επίσης πασίγνωστο στίχο του Μιχάλη Κατσαρού «Μην αμελήσετε, πάρτε μαζί σας νερό, το μέλλον έχει πολλή ξηρασία».
Εκτός από τους στίχους υπάρχουν και πολλοί μυθιστορηματικοί ήρωες που έχουν γίνει ανθρωπότυποι (το Ανθρωπάκι του Στρατή Τσίρκα είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς, αφού χαρακτηρίζει όλους τους δογματικούς γραφειοκράτες των κομματικών γραφείων). Μήπως δεν έχει ταξιδέψει και εκτός των σελίδων των μυθιστορημάτων που τους ανέδειξαν ο Γιάννης Αγιάννης, ο Τρελλαντώνης, η Μαντάμ Ορτάνς ή η Μαντάμ Μποβαρί;
Η λογοτεχνία, η μεγάλη λογοτεχνία, καταφέρνει και μπαίνει στη ζωή μας και στις στιγμές της, σε έρωτες, σε θανάτους, σε θλίψη, σε χαρά, σε πόνο, σε ευτυχία. Συνδέεται με γεγονότα ή πρόσωπα που αγαπάμε.
Διάβασα πέρυσι τέτοιον καιρό το βιβλίο του Θανάση Βαλτινού. Τον περασμένο Μάιο απέκτησα ένα μικρό γατάκι. Δεν δυσκολεύτηκα να του βρω όνομα. Τη φωνάζω Ρω-Ρω.