Από το Quick time (τα πρώτα προγράμματα που έβγαλε η εταιρεία Apple για επεξεργασία εικόνας, ήχου και βίντεο) μέχρι τα Applications για τα i-phone και το Google Art, έχουν περάσει 20 χρόνια. Ομως μέσα σε αυτό το διάστημα, η ψηφιακή τεχνολογία έκανε άλματα, αλλάζοντας όλα τα δεδομένα. Από τους πιο ευεργετημένους στον τομέα της οπτικής επικοινωνίας, ήταν τα μουσεία που κατάφεραν να αποκτήσουν ένα εικονικό αντίγραφό τους στο Διαδίκτυο, πολλαπλασιάζοντας το κοινό τους. «Σήμερα υπάρχουν εφαρμογές που δεν θα μπορούσαμε να ονειρευτούμε μια δεκαετία πριν» μας λέει η Νάνσι Πρόκτορ, επικεφαλής Νέων Μέσων των Μουσείων Σμιθσόνιαν. «Ας υποθέσουμε ότι φοράτε ένα μπλουζάκι με ένα έργο του Αντι Γουόρχολ. Το φωτογραφίζω με το κινητό μου, στέλνω μήνυμα και σε ένα λεπτό έχω όλες τις πληροφορίες σχετικά με τον πίνακα! Είναι μια εφαρμογή όπως το Shazam που εντοπίζει ποιο τραγούδι ακούμε».
Δεν είναι μόνο ότι η ιστορία της τέχνης, με τη μορφή μιας τεράστιας βάσης δεδομένων, έγινε προσβάσιμη από το κινητό. Μπορούμε να πλοηγηθούμε μέσα σε ένα μουσείο, ακόμα και αν δεν πατήσουμε ποτέ το πόδι μας, να δούμε ανεμπόδιστα όλα τα σπουδαία έργα τέχνης, να μάθουμε τι υπάρχει στο πωλητήριο και τι σερβίρεται στο καφέ. «Πέρασε η εποχή όπου τα μουσεία αντιμετώπιζαν τους επισκέπτες, σαν παθητικά άδεια δοχεία που έπρεπε να γεμίσουν με γνώση. Τώρα παρέχουμε χιλιάδες επιλογές στους θεατές αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε μετρήσεις και να βλέπουμε πώς ανταποκρίνεται το κοινό σε καθετί. Ολα έχουν γίνει διαδραστικά» συμπληρώνει η Αλέγρα Μπερνέτ, που είναι διευθύντρια δημιουργικού για τις ψηφιακές υπηρεσίες του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη. Οι δύο Αμερικανίδες ήρθαν στην Αθήνα για να πάρουν μέρος στο συνέδριο που διοργανώνεται στο Μουσείο Μπενάκη.
Συναίσθημα
Μπορεί μια διαδικτυακή παρουσίαση να υποκαταστήσει την επίσκεψη σε ένα μουσείο; Τι συμβαίνει με αυτό το υπέροχο συναίσθημα που έχει ο θεατής όταν στέκεται απέναντι από ένα σπουδαίο έργο και γίνεται δέκτης της χάρης του; «Η τεχνολογία δεν έχει φτάσει μέχρι εκεί» αστειεύεται η Νάνσι Πρόκτορ. «Σκεφτείτε όμως ότι μέσα από τον υπολογιστή μπορείτε να μεγεθύνεται τον καμβά σε τέτοιο βαθμό που να φαίνεται καθαρά κάθε πινελιά. Είναι και αυτό ένα μεγαλειώδες συναίσθημα, καθόλου συγκρίσιμο βέβαια με το να στέκεσαι δύο βήματα από τον πίνακα». «Η δουλειά μας δεν είναι να υποκαταστήσουμε αλλά να προετοιμάσουμε το κοινό για την επίσκεψη» συμπληρώνει η Αλέγκρα Μπερνέτ. «Πρέπει λοιπόν να βρίσκουμε συνέχεια τρόπους με τους οποίους χειριζόμαστε την πληροφορία. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο γρήγορα, προσθέτοντας νέες δυνατότητες, δεν έχει νόημα να την κυνηγάμε. Οφείλουμε να δίνουμε έμφαση στο περιεχόμενο. Ακόμα και αν αλλάξει η πλατφόρμα της παρουσίασης, πρέπει να είναι εύληπτο και ουσιαστικό. Ο σημερινός άνθρωπος, όπως διαμορφώνεται από τη συνεχή χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, θέλει συγκεκριμένες πληροφορίες όχι υλικό σε μορφή χύδην. Πρέπει να μπορούμε να εξατομικεύουμε τη γνώση και να την κάνουμε προσβάσιμη γρήγορα, εύκολα και λειτουργικά. Βέβαια αναγνωρίζω ότι έτσι χάνεις την πιθανότητα να ανακαλύψεις και να διαβάσεις τυχαία κάτι που μπορεί να σε ενδιαφέρει, όπως γίνεται όταν ξεφυλλίζουμε ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα».
Το 1998 η Πρόκτορ ξεκίνησε ένα δικό της πρωτοποριακό πρότζεκτ με τίτλο «Webchannel», όπου παρουσίαζε στο Διαδίκτυο εκθέσεις σε γκαλερί και μουσεία αλλά και εφήμερες δράσεις σε απροσδόκητα μέρη: «Η καταγραφή και διάσωση αυτού του υλικού είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα της τεχνολογίας. Παλαιότερα δεν έμενε τίποτα από μια έκθεση. Τώρα, ακόμα και αν πρόκειται για μια παρουσίαση σε underground μπαρ, η τεχνολογία σου δίνει τη λύση της καταγραφής και της διάσωσης». Μήπως όμως οι νέες δυνατότητες, αντί να ωθήσουν τον κόσμο να πάει στο μουσείο, τον καρφώνουν μπροστά στον υπολογιστή; «Οπωσδήποτε οι πληροφορίες που βάζουμε στις ιστοσελίδες μας έχουν τη δύναμη ίσως να κάνουν κάποιον που ήδη έχει έρθει ή θα ήθελε να έρθει, να περάσει το κατώφλι του μουσείου. Ομως δεν νομίζω ότι μπορούν να πείσουν κάποιον που δεν ενδιαφέρεται καθόλου, να γίνει φιλότεχνος. Χρειάζεται ένα ολόκληρο πλέγμα δράσεων για να «προσηλυτιστεί»». Αν πάλι κάποιος είναι τόσο εθισμένος στο να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο ή το i-pad, τότε δίνει μεγαλύτερη σημασία στην οθόνη, παρά στο πραγματικό έργο, όταν επισκέπτεται το μουσείο; «Οι θεατές έχουν κατακερματισμένη προσοχή. Αντί να τους πούμε κλείστε το κινητό σας, τους λέμε βάλτε το στην αθόρυβη λειτουργία και στείλτε ένα μήνυμα στο Τwitter ότι είσαστε στο ΜΟΜΑ. Είναι η καλύτερή μας διαφήμιση» λέει η Μπερνέτ.