Κάποτε στην Ανατολία ****
ΣΙΝΕΦΙΛ
Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν
Ερμηνεία: Μοχάμετ Ουζουνέρ,
Φιράτ Τανίς, Γιλμάζ Ερντογάν.
ΚΡΙΤΙΚΗ. Εκ πρώτης όψεως η νέα ταινία του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν φαίνεται άνιση. Στο πρώτο μέρος η κινηματογραφική φόρμα βασίζεται στην αφαίρεση φτάνοντας σε απόγειο εκφραστικότητας. Στο δεύτερο, όπου ο Τζεϊλάν προσθέτει αντί να αφαιρεί, η ταινία δείχνει λιγότερο πυκνή, ίσως και φλύαρη.
Ενας αστυνόμος, ένας εισαγγελέας και ένας γιατρός -ιατροδικαστής ταξιδεύουν μέσα στη νύχτα σε μια ερημική περιοχή στην τουρκική ενδοχώρα. Αντιπροσωπευτικές φιγούρες της σύγχρονης Τουρκίας και οι τρεις τους, ψηλαφούν στα τυφλά τη γη αναζητώντας μια τρύπα στην οποία ένας δολοφόνος έθαψε το θύμα του. Οδηγοί τους σε αυτήν τη μακάβρια αποστολή είναι ο φερόμενος ως δολοφόνος και ένας λοχίας.
Οταν φτάνουν στο βάθος της νύχτας σταματούν σε ένα μικρό χωριό για να ξαποστάσουν. Ο δήμαρχος του χωριού, που κατοικείται κυρίως από γέροντες, τους μεταφέρει το αίτημά του: χρειάζονται ένα μεγαλύτερο νεκροταφείο για τους νεκρούς. Στο σπίτι του δημάρχου ο δολοφόνος(;) βλέπει το φάντασμα του σκοτωμένου και ο Τζεϊλάν τα φαντάσματά του: τον Γιλμάζ Γκιουνέι και τον Ταρκόφσκι που αποτελούν τα θεμέλια της αισθητικής του.
Με το ξημέρωμα η παράταιρη αυτή κουστωδία βρίσκει το πτώμα και αρχίζει η άνοδος από το έρεβος και το ταξίδι στη μέρα. Η σορός του νεκρού μεταφέρεται σε ένα νοσοκομείο για νεκροψία ενώ παράλληλα αλλάζει το ύφος της ταινίας. Το τουρκικό «ρόουντ μούβι» γίνεται ψυχολογικό δράμα δωματίου. Ο γιατρός και ο εισαγγελέας «σκάβουν» το πτώμα… Απέναντί τους, ο Τζεϊλάν παρακολουθεί αθέατος σαν να περιμένει το υλικό μιας μυθοπλασίας (είτε αστυνομικής, είτε κοινωνικού δράματος – όλα είναι ανοιχτά). Παράλληλα σκάβει την ψυχή τους, αλλά και τη δική του ψυχή.
Στο πρώτο μέρος το «Κάποτε στην Ανατολία» είναι σαν μια φωτεινή γραμμή στο σκοτάδι (η «σάρκα» του κινηματογράφου είναι η σκιά και το φως). Στο δεύτερο, όπου δεσπόζουν ο διάλογος και η αμφισημία, όλα μοιάζουν σαν μια σκιά στο φως.
Επίσης
Στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, για αλλαγή κλίματος. Ο Νίκος Περάκης επανέρχεται στο προσκήνιο με το «Λούφα και παραλλαγή – σειρήνες στη στεριά». Με τους ίδιους πρωταγωνιστές και με σατιρική διάθεση απέναντι στο νεοελληνικό μας χάος. Κινείται παραπλεύρως της πολιτικής, της νύχτας, της τι βι, του καλιαρντού και της πολυποίκιλης ανοησίας που μας επιβλήθηκε ως πρότυπο ζωής στα απατηλά χρόνια της αφθονίας. Περιγράφει ένα αλαλούμ, που μοιάζει σαν εφιάλτης, αποσπασματικά και με πυρετώδη ρυθμό, λες και πρόκειται για ταινία καταιγιστικής δράσης. Η παλιοσειρά της βραχονησίδας Πίτα (από τις «Σειρήνες του Αιγαίου») ξαναναβρίσκεται χωρίς χακί και για ιερό σκοπό.
Ο Κρητικός Σταυρομαθιακάκης έρχεται στην Αθήνα για να βρει την Αφγανή θέτη κόρη του, που ένας εισαγγελέας την «προσέφερε» στα κυκλώματα των δουλεμπόρων. Σχεδόν όλη η ταινία είναι στους ώμους του Ορφέα Αυγουστίδη, που είναι πολύ καλός. Ο Περάκης θα μπορούσε να είναι λιγότερο πληθωρικός και θορυβώδης.