MARIO LΕΙS
Λένι Ρίφενσταλ
εκδ. Μελάνι, σελ. 196
Ως τον θάνατό της, το 2003, στα 101 της χρόνια, η Λένι Ρίφενσταλ εξακολουθούσε να είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Αν και η καλλιτεχνική της αξία θεωρείται σήμερα αδιαμφισβήτητη, εξίσου αδιαμφισβήτητη είναι και η εμπλοκή της στο ναζιστικό καθεστώς. Συγχρόνως, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ίδια προσπάθησε να συγκαλύψει ή να εξαφανίσει στοιχεία που την ενοχοποιούσαν, παραποιώντας τα πραγματικά γεγονότα στα Απομνημονεύματά της (1987), κάθε βιογραφική απόπειρα ενέχει πολλούς κινδύνους. Προκειμένου, λοιπόν, να κρατήσει τη δύσκολη ισορροπία, ο Mario Leis επικεντρώνεται κυρίως στην καταγραφή των γεγονότων χωρίς να αποπειράται την ερμηνεία τους. Το ίδιο φειδωλός είναι και στις αισθητικές του κρίσεις αναφορικά με το καλλιτεχνικό έργο της Ρίφενσταλ. Από την αρχή των Απομνημονευμάτων, σύμφωνα με τον βιογράφο, η Ρίφενσταλ χτίζει τη «στρατηγική της δικαίωση», προσπαθώντας να αποδείξει την άδολη αφοσίωσή της στην τέχνη και την αποχή της από κάθε πολιτική ιδεολογία. Συγχρόνως, όμως, η αυτοβιογραφία της αποκαλύπτει δύο ουσιαστικά στοιχεία του χαρακτήρα της: υπέρμετρη φιλοδοξία και δύναμη της θέλησης.
Με όπλα την εκθαμβωτική ομορφιά και τις επιδόσεις της στο σκι, η Ρίφενσταλ ξεκίνησε την καλλιτεχνική της σταδιοδρομία ως ηθοποιός του βωβού κινηματογράφου το 1920. Ωστόσο, η έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου και η ανικανοποίητη φιλοδοξία της την οδήγησαν στη σκηνοθεσία. Η πρώτη της απόπειρα, το «Γαλάζιο φως», όπου και πρωταγωνιστεί, αν και παίρνει καλές κριτικές στο εξωτερικό είναι εμπορική αποτυχία και αφήνει να διαφανεί το πρόβλημα της μελλοντικής χρηματοδότησης. Η φιλόδοξη Ρίφενσταλ αναζητεί λύση στον ανερχόμενο Χίτλερ, γιατί, όπως ομολογεί στα Απομνημονεύματά της, γοητεύτηκε από τον άνδρα αλλά και διότι διέκρινε τη δυνατότητα σταθερής χρηματοδότησης από το κόμμα. Ετσι, ξεκίνησε μια δημιουργική συνεργασία που βρέθηκε στο απόγειό της κατά την περίοδο της εξουσίας του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία. Στα χρόνια αυτά, η Ρίφενσταλ γύρισε προπαγανδιστικές ταινίες για το Ράιχ («Νίκη της πίστης», «Θρίαμβος της θέλησης»), ελπίζοντας στην καλλιτεχνική της καθιέρωση στους κόλπους του κόμματος και στη χρηματοδότηση των πολυδάπανων ταινιών της.
Υποβρύχιες λήψεις
Το 1945, η Ρίφενσταλ συλλαμβάνεται και ανακρίνεται από τους συμμάχους. Αν και ήταν προφανής η στράτευσή της με τους εθνικοσοσιαλιστές, δεν καταδικάστηκε αλλά χαρακτηρίστηκε απλώς «συμπαθούσα και συνοδοιπόρος» και αφέθηκε ελεύθερη. Παρά την αποναζικοποίησή της, οι προσπάθειές της να ξαναρχίσει σκηνοθετική καριέρα στην Ομοσπονδιακή Γερμανία απέβησαν άκαρπες, αφού, παρά τη στήριξη που της παρείχαν σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Κοκτό, νέοι χρηματοδότες δεν υπήρχαν. Ετσι, εμπνευσμένη από τον Χέμινγουεϊ, όπως δήλωνε, πραγματοποίησε δεκάδες ταξίδια στην Αφρική (1956-1970) με σκοπό να φωτογραφίσει τους Νούβιους. Το ασίγαστο πάθος της για περιπέτειες την οδήγησε στα 70 της σ’ ένα νέο καλλιτεχνικό πεδίο, τις καταδύσεις, από το οποίο προέκυψαν δύο ακόμη λευκώματα με υποβρύχιες φωτογραφίες και μια υποβρύχια ταινία.
Ακούραστη, φιλόδοξη, πρωτοπόρος, η Ρίφενσταλ απέκτησε πολλούς θαυμαστές, επηρέασε πολλούς σύγχρονους δημιουργούς, αλλά και επικρίθηκε έντονα εξαιτίας του ναζιστικού της παρελθόντος. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια διφορούμενη προσωπικότητα, ένα πραγματικό ναρκοπέδιο, όπως δηλώνουν οι ερευνητές της ζωής και του έργου της.