Βγήκε τρέχοντας και με δάκρυα στα μάτια από την αίθουσα, εκείνο το απόγευμα, η Μόνα Χατούμ. Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του εμβληματικού έργου της «The Negotiating Table», 1983 (Το τραπέζι των διαπραγματεύσεων), δεν άντεξε την «αναμέτρηση» με το έργο. Αυτή τη φορά μπορεί να μην ήταν η ίδια η Παλαιστίνια καλλιτέχνις (γενν. 1952) ξαπλωμένη, ακίνητη στο τραπέζι, πάνω σ’ ένα ματωμένο τσουβάλι, με δεμένα τα πόδια και τυλιγμένη σε μια νάιλον σακούλα, ακόμη και από την απόσταση του θεατή, όμως, το έργο ήταν μια γροθιά στο στομάχι· μια επώδυνη ανάμνηση, για μια γυναίκα που, όταν το 1975 ξέσπασε ο εμφύλιος στον Λίβανο, αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί.
«Σχεδόν τίποτα δεν έχει αλλάξει», έλεγε λίγο αργότερα σε ένα δημοσιογραφικό πηγαδάκι, σχολιάζοντας τη νωπή ακόμη Αραβική Ανοιξη, στην οποία είναι αφιερωμένο το Μeeting Points 6, με εικαστικά, θέατρο, χορό, μουσική, συζητήσεις, προβολές και διαλέξεις καλλιτεχνών από το Κάιρο, τη Δαμασκό, το Αμμάν, τη Βηρυτό, την Τύνιδα.
Στις φλόγες η αρχή
Το Meeting Points είναι ένα φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης από τον αραβικό κόσμο, που πραγματοποιείται σε πρωτεύουσες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο. To επισκεφθήκαμε στα μέσα του Γενάρη -δύο μέρες πριν από την πρώτη επέτειο της ανατροπής του προέδρου της Τυνησίας, Μπεν Αλι- στο Βερολίνο, στο Haus Der KultureDer Welt, τελευταίο σταθμό πριν από την προσγείωσή του στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στην Αθήνα, στις 7 Μαρτίου.
«Είναι συμβολικό το γεγονός ότι η Αραβική Ανοιξη ξεκίνησε στις φλόγες», είπε στην κεντρική του διάλεξη ο καλλιτεχνικός διευθυντής Οκουι Ενβιζορ στον κατάμεστο από Βερολινέζους χώρο όλες τις μέρες του φεστιβάλ. Η αυτοπυρπόληση του νεαρού πλανόδιου μανάβη Μοχάμεντ Μπουαζίζι, στις 17 Δεκεμβρίου 2010, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αυθαίρετη συμπεριφορά των Αρχών απέναντί του, λίγοι μπορούσαν να φανταστούν ότι θα οδηγούσε σε σύντομο χρονικό διάστημα στην κατάρρευση του καθεστώτος Μπεν Αλι, κραταιού επί 24 χρόνια. Και όμως, τα γεγονότα που ακολούθησαν σαν ντόμινο στην Αίγυπτο, τη Συρία, τη Λιβύη, η βία, το αίμα, η άγρια καταστολή, οι χιλιάδες νεκροί, αλλά και η ελπίδα και οι προσδοκίες που γεννήθηκαν από τις στάχτες, απέδειξαν δύο πράγματα: ότι είναι μεγάλη, αμέτρητη η δύναμη ενός λαού που παλεύει για τη μοίρα του, και ότι δύσκολα μπορείς να προβλέψεις τι θα γίνει.
Μπορείς, όμως· οφείλεις να κάνεις «διάγνωση», και σ’ αυτό στέκεται το Meeting Points 6. Στις φλόγες του Τυνήσιου μανάβη κάποιοι έμειναν απλοί θεατές και άλλοι προσπάθησαν να ξύσουν την επιφάνεια. «Εχει σημασία να εμπλακείς με ό,τι βλέπεις», σημείωνε σε όλους τους τόνους ο Οκουι Ενβιζορ, αλλά και καλλιτέχνες όπως η ελληνικής καταγωγής Ιωάννα Χατζηθωμά και ο Χαλίλ Ζορέζ από τη Βηρυτό. «Εχουμε την ευθύνη της διάγνωσης. Και οι καλλιτέχνες του Μeeting Points 6 μας δίνουν τα εργαλεία να στοχαστούμε πάνω στην Αραβική Ανοιξη, να την παρατηρήσουμε με προσοχή και να δώσουμε χρόνο πριν τολμήσουμε να κάνουμε οποιαδήποτε πρόβλεψη».
Με όχημα την τέχνη, το Μeeting Points 6 γίνεται μια πλατφόρμα πολιτικής σκέψης και ανάλυσης σε μια περίοδο ισχυρών κραδασμών και μετασχηματισμών. Στο συγκλονιστικό και εξαιρετικά αποκαλυπτικό, και για όσα συμβαίνουν σήμερα, ντοκιμαντέρ του Σύρου κινηματογραφιστή Ομάρ Αμιραλάι για την καθημερινή ζωή σε ένα χωριό της Συρίας το 1974, πριν από τους τίτλους τέλους, ακούγονται τα λόγια «δεν υπάρχουν καθαρά χέρια, δεν υπάρχουν αθώοι, πρέπει να παλέψουμε». Ας μη μείνουμε στην ενοχή αλλά στην ευθύνη.