Στο σημερινό αδιέξοδο μας οδήγησε και η Παιδεία

Στο σημερινό αδιέξοδο μας οδήγησε και η Παιδεία

3' 59" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μπορείτε να φανταστείτε τον Σωκράτη να συνομιλεί με τον Μπαράκ Ομπάμα; Και αν ναι, τότε τι θα έλεγε ο Ελληνας φιλόσοφος στον Αμερικανό πρόεδρο; Ερωτήματα υποθετικά αλλά αρκούντως εφευρετικά, για να μπορέσει να βάλει κανείς τους Αμερικανούς στο πνεύμα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Εμπνευστής τους ο καθηγητής Ανδρέας Καζαμίας, που έχει κάνει μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα στις ΗΠΑ και έχει διεθνώς αναγνωριστεί ως ένας από τους πρωτοπόρους στη διαμόρφωση και εδραίωση της Συγκριτικής Παιδαγωγικής ως νεωτερικής επιστήμης. Ακατάβλητα δραστήριος, συνεχίζει μέχρι σήμερα να διακρίνεται από την ελληνικότητα που διαποτίζει το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, με την επιδέξια χρήση αρχαίων ελληνικών μύθων στην ανάλυση σύγχρονων εκπαιδευτικών και κοινωνικών ζητημάτων. Η «Κ» τον συνάντησε στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, όπου αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Γεννημένος σε ένα μικρό χωριό της Κύπρου, τον Καλοπαναγιώτη, όταν το νησί ήταν ακόμα βρετανική αποικία, ο Καζαμίας κατάφερε με υποτροφία να σπουδάσει ιστορία και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, ενώ ύστερα πήγε στο Χάρβαρντ για διδακτορικό στην Ιστορία της Εκπαίδευσης και τη Συγκριτική Παιδαγωγική. Μαζί με άλλους νέους ερευνητές έδωσαν μάχη για να κατοχυρώσουν την ανθρωπιστική διάσταση της επιστήμης αυτής, κατά τη δεκαετία του ’60 και να αποδείξουν την τεράστια σημασία της σύγκρισης των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων για την εξέλιξη των πολιτών μιας κοινωνίας.

Δημοκρατικοί πολίτες

Γνώστης πολλών εκπαιδευτικών μοντέλων, ο Καζαμίας πιστεύει ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που μας οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο είναι η παιδεία: «Δεν αρκεί μια χώρα να έχει δημοκρατικό πολίτευμα. Πρέπει το εκπαιδευτικό της σύστημα να έχει παράξει δημοκρατικούς πολίτες. Ανθρωποι που να είναι σε θέση να αντιληφθούν την ευθύνη για την ίδια την πολιτεία, τους κυβερνώντες και τον επιβεβλημένο έλεγχο των τελευταίων από τον λαό. Η Κύπρος λ.χ. απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960 και αμέσως ενσωμάτωσε μια σειρά δημοκρατικών θεσμών. Ομως οι Κύπριοι που ζούσαν κάτω από τη σκιά των Βρετανών, δεν είχαν προλάβει να αναπτύξουν τα χαρακτηριστικά αυτά, τα οποία θα τους οδηγούσαν να αποκτήσουν δημοκρατική συνείδηση. Δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία. Επίσης, δεν αρκεί μόνο το σχολείο για να γίνει ένα άτομο δημοκρατικός πολίτης. Συνεπικουρούν οι γονείς, το περιβάλλον, τα ΜΜΕ. Είναι ένα πλέγμα παραγόντων που δίνουν τα απαραίτητα ερεθίσματα».

Παθιασμένος ομιλητής, σαν να βρίσκεται σε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, ο Καζαμίας συνεχίζει: «Θα δανειστώ μια έκφραση από τον Σλαβόι Ζίζεκ ότι η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν «ντεκαφεϊνέ» δημοκρατία. Ρωτήστε τους γύρω σας τι σημαίνει να είσαι πολίτης, ποιες είναι οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα και θα δείτε τεράστιες στρεβλώσεις στις πεποιθήσεις των ψηφοφόρων αλλά και των κρατικών λειτουργών. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να μην οδηγηθούμε, κάποια στιγμή, σε κρίση καθώς προσπαθούμε να συνυπάρξουμε μεταξύ μας αλλά και να αναπτύξουμε μια αμφίδρομη επαφή με το κράτος, με τέτοιους όρους; Η πελατειακή πολιτική κουλτούρα χτίστηκε ακριβώς πάνω σε αυτή τη βάση. Η φοροδιαφυγή είναι το έμπρακτο παράδειγμα αυτής της δυσλειτουργικής σχέσης. Η πολιτική διαπαιδαγώγηση είχε καταντήσει κομματική διαπαιδαγώγηση».

Και στην Αμερική, πώς είναι τα πράγματα; «Καμιά δημοκρατία δεν είναι τέλεια, πόσω μάλλον η αμερικανική. Οταν το ποσοστό αποχής από τις προεδρικές εκλογές φτάνει το 55% τότε τι μπορεί να υποθέσει κανείς; Μόνο οι σκανδιναβικές χώρες είχαν κάποτε ένα καλύτερο μοντέλο. Σήμερα έχουν γίνει και αυτές πιο φιλελεύθερες, νεοδεξιές, συντηρητικές. Οταν παρατηρούμε τέτοιες στροφές προς τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, τότε η συνεχιζόμενη διαδικασία εκδημοκρατισμού μιας κοινωνίας σταματά. Κοιτάξτε τι έγινε με την πολιτική της Θάτσερ στη Βρετανία ή του Ρέιγκαν στις ΗΠΑ. Μπορεί το κράτος να προόδευσε οικονομικά εκείνη την περίοδο, αλλά τα δημοκρατικά δικαιώματα ψαλιδίστηκαν».

Στη μνημονιακή Ελλάδα, υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση πέραν των αυστηρών μέτρων λιτότητας, των περικοπών που πλήττουν περισσότερο τα χαμηλά εισοδήματα, της αναίρεσης ενός αριθμού επιδομάτων; «Διαβάστε την Αντιγόνη του Σοφοκλή, όπου αναφέρεται ότι σε όλα μπορεί να βρει λύση ο άνθρωπος, εκτός από τον θάνατο. Τίποτα δεν είναι μονόδρομος. Αλλωστε η παγκόσμια οικονομική κρίση που τώρα μας κυνηγά, θυμίζει ελληνική τραγωδία, τη νέμεση, για την ύβρι του χρήματος. Σαν πανεπιστημιακός δάσκαλος οφείλω να είμαι μαχητικός και αισιόδοξος, να πιστεύω ότι η παιδεία μπορεί να φέρει σταδιακά βαθιές αλλαγές σε μια κοινωνία».

Προς ποια κατεύθυνση θα έπρεπε να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα; «Σε πολλές χώρες της Δύσης, ακόμα και στο Νέο Λύκειο ή στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση που προωθεί η Αννα Διαμαντοπούλου, δίνεται προτεραιότητα όχι στη μόρφωση αλλά στην κατάρτιση.

Τα πανεπιστήμια παράγουν φοιτητές που είναι καλοί για την αγορά εργασίας, για τις επιχειρήσεις, αλλά δεν έχουν καμιά μόρφωση για τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν στην κοινωνία. Αυτό είναι ένα από τα αίτια που συνέβαλαν στον ερχομό της κρίσης. Δεν χρειαζόμαστε «εργαλειακή» γνώση, δεξιότητες που εκτιμώνται στην αναζήτηση εργασίας, αλλά να καταλάβουν οι μαθητές και οι φοιτητές ότι θα κρατήσουν την τύχη της χώρας στα χέρια τους, να αποκτήσουν αυτό που έλεγε ο Σωκράτης «παιδεία της ψυχής». Θέλουμε σχολεία και πανεπιστήμια που να βγάζουν στοχαστές του βίου και όχι εργάτες στην παγκόσμια αγορά εργασίας».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή