ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ
Ελένη ή ο Κανένας
σκην: Θέμης Μουμουλίδης
θέατρο: Ανεσις
Το πάθος της για τη ζωγραφική την οδήγησε στην άρνηση της πατρίδας, της οικογένειάς της αλλά και της γυναικείας της ταυτότητας προκειμένου, ντυμένη άντρας, να μπορεί να ταξιδεύει και να σπουδάζει. Το πάθος της για έναν άντρα την ξανάντυσε γυναίκα, ύστερα μάνα, στη συνέχεια προδομένη, μετά χαροκαμένη για να παραδοθεί τέλος αλλοπαρμένη και μαυροντυμένη στη «μετά τη ζωή, ζωή των γυναικών». Ο,τι ακριβώς ήθελε με όλη της τη φλόγα και τη δύναμη να πολεμήσει η πρώτη σπουδασμένη Ελληνίδα ζωγράφος Ελένη Αλταμούρα – Μπούκουρα, θυγατέρα του πρώτου θεατρώνη της Αθήνας μετά την Τουρκοκρατία, σ’ αυτό κατέληξε. Αφού έκαψε όλους της τους πίνακες μετά τον θάνατο (σε νεαρή ηλικία) της κόρης της Σοφίας και λίγο μετά του γιου της, γνωστού θαλασσογράφου Ιωάννη Αλταμούρα, τριγυρισμένη από ψιθύρους, τύψεις και οράματα, εμμονές μαγείας και κρίσεις τρέλας απομονώθηκε σ’ ένα παραθαλάσσιο σπίτι των Σπετσών, της γενέτειράς της. Με τη μεσολάβηση του αδελφού της παραδόθηκε κι αυτό μετά το θάνατό της στην πυρά μαζί με όλα τα πειστήρια ενός μεγάλου ταλέντου που δίχασε, διασάλευσε, ταλάνισε, πυρπόλησε την ευαίσθητη κράση της και δαιμόνισε την οικογένεια και την κοινωνία του καιρού της (1821-1900).
Οι κεραίες της πεζογράφου και ποιήτριας Ρέας Γαλανάκη ανίχνευσαν τη γυναικεία αυτή τραγωδία του 19ου αιώνα και την οδήγησαν στη συγγραφή του βραβευμένου εν συνεχεία: «Ελένη ή ο Κανένας», μιας μυθιστορηματικής βιογραφίας με ποιητικά στοιχεία και αχνές, ομηρικές παραπομπές. Ο Θέμης Μουμουλίδης μαζί με την Αθανασία Γκανά ανέλαβαν την πολύ δύσκολη μεταγραφή του για τη σκηνή. Η αφήγηση δεν είναι ευθύγραμμη ούτε και συνεχής αλλά με διαρκή πισωγυρίσματα από το παρόν στο παρελθόν, εναλλαγές ανάμεσα σε τριτοπρόσωπο και μονοπρόσωπο λόγο, ανάμεσα σε ρεαλιστικά και ονειρο-ποιητικά στοιχεία.
Το αποτέλεσμα ήταν ένα αρκετά συγκεχυμένο, σκηνικό κείμενο με χάσματα και μεγάλες, υφολογικές, δραματουργικές και ποιητικές απώλειες. Κατάφερε όμως όχι μόνο να το φωτίσει με το δυναμικό, φλογερό στην αρχή, σκοτεινό στη συνέχεια κι εσωτερικό της παίξιμο η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, αλλά να του δώσει με τη φινέτσα της υποκριτικής της και τη χαμένη του ποιητικότητα.
Η σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη βοήθησε περισσότερο απ’ ό,τι η δραματουργική επεξεργασία του και με τη συμβολή των αναγνωρίσιμων, εμβληματικών στοιχείων στο σκηνικό και τα κοστούμια (Παναγιώτα Κοκκόρου) όπως και των φωτισμών (Νίκος Σωτηρόπουλος) ενεγράφη στην ιστορία των ελληνικών, θεατρικών μονολόγων ακόμη μια ευτυχής ώρα.
ΤΙΜ ΚΡΑΟΥΤΣ
Το χέρι
σκην: Ελενα Πέγκα
θέατρο: Θ. του Νέου Κόσμου
Είδα το έργο σε μετάφραση, σκηνοθεσία, σκηνικό της Ελενας Πέγκα ακριβώς έναν χρόνο μετά την πρώτη παρουσίαση του μονολόγου από τον ίδιο τον συγγραφέα του, στην Αθήνα. Μην έχοντας δει πέρυσι το «My arm», έμενα με την εντύπωση μιας χειρονομίας διαμαρτυρίας, μιας πράξης επαναστατικής, που θα μπορούσε να σημαίνει το διά βίου σήκωμα ενός χεριού. Τελικά, πρόκειται για ένα παιδικό πείσμα, μια κενή νοήματος ισχυρογνωμοσύνη ενός δεκάχρονου παιδιού, μια παγίδευσή του μέσω κλινικής αγκύλωσης εν τέλει, που θα το οδηγήσει 20 χρόνια μετά σε αργό θάνατο. Το κέντρο βάρους λοιπόν πέφτει στο πώς μια παιδική αφροσύνη γίνεται στη συνέχεια κλινικό πείραμα, ζωντανή, προκλητική, εικαστική «πρωτοπορία», και βορά στην κτηνώδη λαιμαργία των ανθρώπων για κάθε τι που αποκλίνει του «κανονικού».
Η Θεοδώρα Τζήμου ερμηνεύει με έξοχα συγκρατημένη εξαλλοσύνη, σχεδόν υπερκινητικά αλλά και αφοπλιστικά αθώα, αυτόν τον τραγικό μονόλογο για το πάθημα ενός ανθρώπου, τον κυνισμό των γύρω και για το πάτημα της «μοντέρνας τέχνης» των κενών νεωτερισμών. Το σπουδαιότερο, επιβεβαιώνει με όλα της τα υποκριτικά μέσα ότι πρόκειται για κενή νοήματος, περιεχομένου και ιδεολογίας, χειρονομία. Και πως κάθε τι που μοιάζει με διαμαρτυρία χωρίς να είναι, προορίζεται να σαπίσει. Η μουσική, ηχητική, οπτική πολυπραγμοσύνη που επιτάσσει το έργο, πέρα από μια εικασία αιτιολόγησης παρόμοιων φαινομένων στις σύγχρονες κοινωνίες, θεατρικά και σκηνικά δεν με φώτισε ούτε στο ελάχιστο.