Τούρκοι μαθητές συνωστίζονται μπροστά στην τρίγλωσση μαρμάρινη πλάκα για την αναμνηστική φωτογραφία από την επίσκεψη στο σπίτι όπου «εγεννήθη ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, αναμορφωτής της Τουρκίας, υπέρμαχος της Βαλκανικής Ενώσεως». Το στενό πεζοδρόμιο είναι αδύνατον να χωρέσει ένα ολόκληρο σχολείο. Η κυκλοφορία της οδού Αποστόλου Παύλου διακόπτεται και οι επισκέπτες αναγκάζονται τελικά να απαθανατίσουν τη στιγμή σε μικρά γκρουπ.
Αντίστοιχες σκηνές, όπως αυτή που περιγράφει η αρχιτέκτονας Ρένα Σακελλαρίδου, διαδραματίζονται συχνά πλέον έξω από το τουρκικό προξενείο, καθώς πληθαίνουν οι τουρίστες της γειτονικής χώρας που ταξιδεύουν στη Θεσσαλονίκη.
Η μελέτη
Με τη ματιά μιας πολυβραβευμένης αρχιτέκτονος αλλά και ως υπέρμαχος του εθελοντισμού και της πολιτικής τουρισμού του δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη, που απέφερε τους τελευταίους 16 μήνες 56.200 Τούρκους επισκέπτες στο μουσείο, η κ. Ρ. Σακελλαρίδου άρχισε να δουλεύει την ιδέα μιας ανάπλασης που θα δώσει χώρο, χρώμα, συμβολισμούς και νοικοκύρεμα σε μια πνιγμένη περιοχή.
Η μελέτη προέκυψε εθελοντικά από το αρχιτεκτονικό γραφείο «SPARCH Σακελλαρίδου/Παπανικολάου», με ήπιες και οικονομικές παρεμβάσεις. Αποτέλεσε τη μαγιά όχι μόνο για τον Δήμο Θεσσαλονίκης ο οποίος, όπως ανέφερε στην «Κ» ο αντιδήμαρχος αρχιτεκτονικού σχεδιασμού Ανδρέας Κουράκης έχει εντάξει τη διαμόρφωση σ’ ένα πρόγραμμα αναπλάσεων, αλλά και για τις σχετικές συζητήσεις με το τουρκικό προξενείο το οποίο θα συμβάλει οικονομικά χρηματοδοτώντας την κρήνη.
Η πρόταση του «SPARCH» οριοθετεί το τμήμα της Αποστόλου Παύλου και τον μετατρέπει σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας. Διευρύνει τον χώρο των πεζών. Προβλέπει περιμετρικά θέσεις για στάθμευση. Αναδεικνύει το πράσινο και ειδικά τον μεγάλο πλάτανο, ντύνει το φυλάκιο με ανακλαστικό γυαλί. Χαράσσει την ιστορία της οδού Αποστόλου Παύλου στα τσιμεντένια καθίσματα σε τρεις γλώσσες. Προσθέτει μια κρήνη που παραπέμπει σε Ανατολή αλλά με σύγχρονη φόρμα, υπενθυμίζοντας τον χαρακτήρα της περιοχής στα τέλη του 19ου αιώνα. Χρωματίζει και τονίζει τον συμβολικό του χαρακτήρα σ’ ένα ενιαίο δάπεδο που έχει τη δυνατότητα να διαχυθεί σταδιακά προς την Ανω Πόλη και προς το κέντρο.
Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η ανατολίτικη παράδοση η οποία, όπως εξηγούν οι αρχιτέκτονες, ανέκαθεν συνδεόταν με τη φιλοξενία, την υποδοχή, την οικειότητα. Μεταφράζοντας τη συμβολική του σημασία σε αστική διαμόρφωση, «υφαίνουν» με μάρμαρο και κυβόλιθους ένα συνθετικό μοτίβο στο δάπεδο εμπνευσμένο από χαλιά της Ανατολής και συγκεκριμένα το δένδρο της ζωής. Η σύνθεση άλλοτε πυκνώνει σηματοδοτώντας λειτουργίες – χρήσεις, άλλοτε συνδέει χώρους.
«Ο χώρος μετατρέπεται σε μια αγκαλιά, μια υποδοχή», σημειώνει η κ. Παπανικολάου. Είναι ένας σημαντικός άξονας. Συνδέει την Ανω Πόλη με τη Ροτόντα – πρώτοι αγαπημένοι τόποι επίσκεψης των Τούρκων μετά το σπίτι του Ατατούρκ, που μετατράπηκε σε μουσείο προς τιμήν του ιδρυτή του τουρκικού κράτους.
Το μουσείο
Το μουσείο έκλεισε στις 17 Ιουνίου για ανακαίνιση και υπολογίζεται ότι θα επαναλειτουργήσει στις 29 Οκτωβρίου (επέτειος ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας) ή 10 Νοεμβρίου (επέτειος θανάτου του Κεμάλ Ατατούρκ) με μια σύγχρονη μουσειολογική μελέτη που θα βασίζεται σε ψηφιακά μέσα. Τα διαδραστικά συστήματα σε συνδυασμό με το διατηρητέο οίκημα (χτίστηκε το 1881), τα έπιπλα εποχής, τα προσωπικά αντικείμενα (πουκάμισα, κοστούμια, κοκάλινες πίπες, ταμπακιέρες) θα ξετυλίγουν την ιστορία του Τούρκου ηγέτη στο πατρικό του όπου έζησε μέχρι τα επτά του χρόνια (1888), επέστρεψε το 1907, αλλά το εγκατέλειψε όταν έφυγε με την οικογένειά του το 1912 για την Κωνσταντινούπολη. Το 1933 ο δήμος τοποθέτησε τη μαρμάρινη πλάκα στην πλευρά της Απ. Παύλου, αγόρασε το σπίτι και το δώρισε στον ιδιοκτήτη του ένα χρόνο πριν από τον θάνατό του (1938).