«Δεν ξέρω πόσες φορές με έχουν ρωτήσει οι άνθρωποι πώς είναι ο θάνατος -ορισμένες φορές μάλιστα με ρωτάνε όταν οι ίδιοι απέχουν μόλις μία ή δύο ώρες από το να το ανακαλύψουν μόνοι τους. Ακόμη και όταν ήμουν νέος, άνθρωποι ηλικιωμένοι όσο είμαι σήμερα κι εγώ με ρωτούσαν το ίδιο πράγμα. Ελεγα συνήθως πως είναι σαν να πηγαίνεις σπίτι σου».
Ενα μακροσκελές γράμμα του εβδομηνταεξάχρονου πάστορα Τζον Εϊμς, προς τον επτά ετών γιο του που απέκτησε με μια πολύ νεότερή του γυναίκα, είναι το «Γκίλιαντ: τόπος της μαρτυρίας» (εκδ. Εν πλω), το μυθιστόρημα που χάρισε στη Μέριλιν Ρόμπινσον το Βραβείο Πούλιτζερ. Ο Τζον Εϊμς, γιος και εγγονός πάστορα, ζει στην Αϊόβα του ’50 στη φανταστική πόλη Γκίλιαντ – από το βιβλικό Γαλαάδ που σημαίνει «το όρος της μαρτυρίας». Μια ασθένεια στην καρδιά τού αφήνει ελάχιστο χρόνο ζωής, του δίνει, όμως, καύσιμο για έναν εκ βαθέων αναστοχασμό.
Η Μέριλιν Ρόμπινσον, μύθος της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, μας χαρίζει ένα αριστούργημα, ένα μοναδικής ποιότητας και λάμψης κείμενο, βαθιά ανθρώπινο, εξαιρετικά λυρικό και κομψό, έναν ύμνο στην απλότητα και το μεγαλείο της ψυχής. Το βιβλίο διαβάζεται σαν ένα τελετουργικό μύησης στο βαθύτερο νόημα της ύπαρξης. Η πάλη του Τζον Εϊμς με τα σημαντικότερα δίπολα της ζωής, παραβατικότητα και συγχώρεση, και, κυρίως, αμφισβήτηση και πίστη, είναι διαρκής, έχει ένταση αλλά και χιούμορ. Οι σχέσεις, η αγάπη, η σκληρότητα, η περηφάνια, ανατέμνονται μπροστά στον επερχόμενο θάνατο του γέρου πάστορα. Μόνη του αγωνία, να κληροδοτήσει στον μικρό του γιο την ιστορία της οικογένειάς του, την ιστορία της ζωής του, έναν «οδηγό» για μια ζωή που να βασίζεται στα πιο αληθινά, στα πιο μύχια νοήματα.
«Το σπίθισμα ενός ματιού. Αυτή είναι η πιο υπέροχη έκφραση. Κάπου κάπου σκεφτόμουν ότι αυτό ήταν το καλύτερο πράγμα στη ζωή, αυτή η μικρή πυράκτωση που βλέπεις στους ανθρώπους όταν πέφτουν πάνω στη γοητεία ενός πράγματος ή στο χιούμορ του. «Καταλάμπων οφθαλμός ευφραίνει καρδίαν”. Αυτό είναι γεγονός» (σελ. 71).
Οταν το 1980 η Μέριλιν Ρόμπινσον (γεν.1943) δημοσίευσε το πρώτο της μυθιστόρημα, το «Housekeeping», ήταν άγνωστη στη λογοτεχνική κοινότητα. Σήμερα, και με μόλις τρία βιβλία στο ενεργητικό της, έχει καταχωρηθεί στους κλασικούς συγγραφείς.
Πρόσφατα επισκέφθηκε την Αθήνα και έδωσε μια διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής. Με αφορμή την επίσκεψη αυτή μίλησε στην «Καθημερινή» (27/5) και τη Μαρία Τοπάλη.
«Νομίζω πως οι άνθρωποι είναι κατ’ ουσίαν πνευματικοί. Είτε συνειδητά είτε όχι, βρίσκονται σε συνομιλία με τον εαυτό τους γύρω από θεμελιώδη πράγματα – τον έρωτα, τον θάνατο, το νόημα. Ολα αυτά συνήθως προσλαμβάνουν τόσο συγκεκριμένη και άμεση μορφή, που μπορεί και να μη ληφθεί ποτέ υπ’ όψιν το γεγονός ότι μετέχουν αυτών των μεγάλων αφαιρέσεων. Αλλά σε αυτήν ακριβώς τη μορφή είναι που τα πράγματα γίνονται καθαρά και επιτακτικά».