Ηταν ίσως το καλύτερο δώρο που μπορούσε να του κάνει, λίγες ημέρες πριν από τα γενέθλια του. Αύριο (29/7), ο Μίκης Θεοδωράκης κλείνει τα 87 του χρόνια, αλλά το κέφι του ήταν αμείωτο κείνο το Σάββατο, όταν ο συνεργάτης του εδώ και 30 χρόνια Αστέρης Κούτουλας, (μουσικοπαραγωγός, μεταφραστής, συγγραφέας και σκηνοθέτης που ζει στο Βερολίνο), του έκανε την έκπληξη. Μια ταινία βασισμένη στη μουσική από την όπερα «Μήδεια» που έγραψε ο κορυφαίος συνθέτης.
Ολα ξεκίνησαν πέρυσι το καλοκαίρι και αφορμή στάθηκε η παράσταση «Η επιλογή της Μήδειας» που χορογράφησε ο Ρενάτο Τζανέλα (ο νέος διευθυντής του Μπαλέτου της Λυρικής Σκηνής) στην Ερμούπολη της Σύρου με την Μαρία Κουσουνή – Φίκα και τον Ντανίλο Ζέκα στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Εκεί άρχισε την κινηματογράφηση ο σκηνοθέτης, κάθε πρόβας και της προετοιμασίας της παράστασης μέχρι την πρεμιέρα της, με τη μουσική του συνθέτη να ακούγεται από την Κρατική Ορχήστρα και Χορωδία της Αγίας Πετρούπολης.
Αυτά έδειχνε από κοντά στον Μίκη Θεοδωράκη, και κάπου στη μέση της ταινίας η έκπληξη.
Οι πορείες του χειμώνα
Οι εμβόλιμες σύγχρονες αναφορές από τις πορείες και τα γεγονότα του χειμώνα με μια αντιασφυξιογόνα μάσκα να μπλέκει την ασχήμια της, με τον μύθο του Ευριπίδη και τους υπαινιγμούς για το παρόν. Και ύστερα για λίγα δευτερόλεπτα ο ίδιος ο συνθέτης φορώντας την στο πλάνο, με τον Μανώλη Γλέζο στο πλευρό του, σε μια από εκείνες τις σκηνές από τα γεγονότα με τα ΜΑΤ στην πλατεία Συντάγματος που είδε όλη η χώρα τον χειμώνα. Μόνο που εδώ το πρόσωπο ενός νεαρού αναρχικού, του Στέφανου, που κατέγραψε τις σκηνές τις οποίες χρησιμοποίησε ο σκηνοθέτης, ήταν αποκαλυπτικό μαζί και οι επιγραφές: «Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της. Η Ελλάδα σκοτώνει τα παιδιά της».
Ηταν η εικόνα που «τάραξε» τον Αστέρη Κούτουλα βλέποντάς την στο Βερολίνο που ζει και εργάζεται. Εκεί άλλωστε, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου θα παρουσιαστεί τον Φεβρουάριο η ταινία όταν προστεθούν και οι τελευταίες λεπτομέρειες. Ας δούμε όμως τι λέει και ο ίδιος στην «Κ», για το πώς «πάντρεψε» τον αρχαιοελληνικό μύθο με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της χώρας.
«Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της, η Ελλάδα σκοτώνει τα παιδιά της, παρότι διαχρονικά κάθε γενιά επεδίωκε να τους προσφέρει μια καλύτερη ζωή. Από αυτήν τη διαπίστωση προέκυψε η ταινία που είναι αφιερωμένη σε μια γενιά γονέων, η οποία πρόδωσε και σκότωσε τα παιδιά της και κατ’ επέκταση τον εαυτό της, τους στέρησε τα δικά τους όνειρα και σπατάλησε τις προοπτικές και το μέλλον της επόμενης γενιάς. Γονείς που έζησαν σαν να μην υπήρχε το αύριο».
Ολη την ταινία διατρέχει χωρίς διακοπή η μουσική, «κυλώντας σαν ποτάμι» και ενώνοντας την όλη πλοκή. «Οπου ακούγονται λόγια, η μουσική συνεχίζει υπογραμμίζοντάς τα».
Στήθηκε, εξηγεί ο εμπνευστής της, γύρω από την ιστορία του φόνου δύο παιδιών από την ίδια τους τη μάνα, βασισμένη στο κείμενο του Ευριπίδη, σε μελοποίηση Μίκη Θεοδωράκη μέσα από την όπερα «Μήδεια» και σε χορογραφία Ρενάτο Τζανέλα. Εξι σολίστ χορευτές της γερμανικής Οπερας του Βερολίνου, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Οπερας της Βιέννης παρουσιάζονται μέσα από ιδιαίτερα εκφραστικά κοντινά πλάνα σε ένα μείγμα κλασικού μπαλέτου και σύγχρονου χορού.
«Από κάθε σκηνή του μπαλέτου αναβλύζουν έντονα συναισθήματα, ο χορός αναμειγνύεται με εικόνες νέων που πετούν πέτρες και συγκρούονται με τα ΜΑΤ, υπάρξεων ενός θλιβερού κόσμου που κατέλαβε την καθημερινότητά μας. Είναι μια ταινία αφιερωμένη σε αμήχανους γονείς και ιδίως στους νέους που προσπαθούν να κατανοήσουν τη σκληρή μοίρα που τους επιφυλάσσει το μέλλον. Τους νέους που οι ίδιοι οι γονείς τους, τούς έφραξαν τον δρόμο».
«Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» είναι ο τίτλος όσο για το εύρημα της αφίσας -η εικόνα μιας αντιασφυξιογόνας μάσκας- είναι ιδέα του ίδιου του συνθέτη. Η μουσική που ακούγεται δεν έχει τις εντάσεις που περιμένει πιθανόν ο ακροατής από τον Μ. Θεοδωράκη. «Αφησα τους θρηνητικούς υπαινιγμούς για άλλες στιγμές», εξηγούσε εκείνο τον απόγευμα όταν η λέξη «Εnde» στο DVD σηματοδότησε το τέλος της ιδιωτικής προβολής και την αρχή μιας σειράς πληθωρικών διηγήσεων του συνθέτη.