«Μα γιατί είσαι τόσο σίγουρος; Αυτό είναι μεγάλο σφάλμα!» Ο Λευτέρης Βογιατζής, μιλώντας στον ηθοποιό του, αφήνοντας τον εαυτό του να παρασυρθεί στους ρυθμούς της πρόβας, δίνει το δικό του στίγμα για τη συνεχή προσπάθεια αναζήτησης του ρόλου, του νοήματος του κειμένου, των ορίων του καλλιτέχνη. «Οταν δεν έχουμε βρει τον ψυχισμό του ρόλου, λέμε το κείμενο από την αρχή. Πάντα από την αρχή. Σαν να μην έχουμε πει τίποτα έως τότε», λέει σε ένα άλλο σημείο της πρόβας…
Μasterclass; Οχι, δεν είχα αυτή την αίσθηση κατηφορίζοντας το βράδυ της Παρασκευής από τον προαύλιο χώρο των Αρσάκειων Σχολείων, όπου ο κορυφαίος σκηνοθέτης με έναν εκλεκτό θίασο του Εθνικού Θεάτρου κάνουν πρόβες για το ανέβασμα της κωμωδίας του Μολιέρου «Αμφιτρύωνα». Είχα την αίσθηση ενός ανθρώπου που χάνεται μέσα στους δαιδάλους της θεατρικής αναζήτησης, συνεχώς αγωνιά και αμφιβάλλει, σαν με αυτό τον τρόπο να ζητάει οξυγόνο για τη δική του την ύπαρξη.
«Παιδιά, ντυθείτε. Ξεκινάει σε πέντε», φωνάζει η βοηθός σκηνής και σε λίγο ο Λευτέρης Βογιατζής κατευθύνεται στον χώρο όπου έχει στηθεί το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη. Κάθεται σε ένα λιτό τραπέζι. Η βοηθός σκηνής τού προσφέρει μικρά βαρίδια, χρήσιμα για να συγκρατούν τις σελίδες του κειμένου από τον αέρα που φυσάει. Γελάει και χαίρεται με αυτό το χρηστικό «παιχνίδι».
«Το κόντυνες; Καλύτερο είναι. Ισως χρειαστεί λίγο ακόμη. Είναι μέσα στην ψυχολογία του νεανικού», λέει στον Αγγελο Μέντη (κοστούμια), ο οποίος του δείχνει το πράσινο φόρεμα της Αλκμήνης. Οταν ο Μέντης τού λέει πως δεν θα έχει στη διάθεσή του μοδίστρες το Σαββατοκύριακο, εκείνος αγανακτεί. «Αυτό είναι ένα μικρό παράδειγμα για να δείτε τη δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία στην Ελλάδα. Επί 4 μήνες τα ίδια αντιμετωπίζουμε. Αν μας άκουγε κάποιος από ένα εθνικό θέατρο της Δύσης, θα είχε πεθάνει στο γέλιο. Κανείς δεν έχει δύναμη πάνω στους δημοσίους υπαλλήλους», γυρίζει και μου λέει, λίγο πριν κάποιο άλλο θέμα ζητήσει την προσοχή του…
Πλέον οι ηθοποιοί έχουν πάρει τις θέσεις τους πάνω στη μηχανή-γαϊτανάκι του σκηνικού. Προκειμένου να χαρεί τον έρωτά του με την Αλκμήνη (Αμαλία Μουτούση), ο Δίας (Νίκος Κουρής) παίρνει τη μορφή του άντρα της, του Αμφιτρύωνα (Γιώργος Γάλλος), που λείπει στη μάχη. Με τη βοήθεια του Ερμή (Χρήστος Λούλης), που μεταμορφώνεται με τη σειρά του σε Σωσία (Δημήτρης Ημέλλος), υπηρέτη του Αμφιτρύωνα, το σχέδιο του βασιλιά των θεών στέφεται με επιτυχία. Ομως αυτή η διπλή μεταμόρφωση γεννά μια σειρά από τρομακτικές παρεξηγήσεις όταν ο Αμφιτρύωνας επιστρέφει από τον πόλεμο. Οι ανεξήγητες αυτές καταστάσεις βρίσκουν τη λύση τους μετά τη θεϊκή παρέμβαση, που προσφέρει στον Αμφιτρύωνα μια πειστική εξήγηση και μια αναγκαία και -ίσως- ευτυχή λύση.
Καθοδήγηση
«Σε δείρανε; Ποιος;», ρωτάει ο Αμφιτρύωνας τον υπηρέτη του Σωσία. «Εγώ», απαντά εκείνος! «Λες κάτι τερατώδες, το οποίο η παραμικρή φυσικότητα το πετάει στον αέρα», παρατηρεί ο Βογιατζής στον Ημελλο. «Δώστε τη δυνατότητα στον εαυτό σας να διαπεράσει το κείμενο», μια άλλη αποστροφή του προς τους ηθοποιούς. «Βιάζεσαι. Μην το κάνεις. Τις λέξεις θα τις λες γρήγορα. Αλλά υπάρχουν πράγματα που δημιουργούν τις λέξεις. Και αυτά είναι τα κενά», προσθέτει.
Λίγο αργότερα, η Αλκμήνη-Μουτούση βρίσκεται στο επίκεντρο, κατηγορώντας ευθέως τον σύζυγό της Αμφιτρύωνα-Γάλλο ότι την κοροϊδεύει, της λέει ψέματα, της φέρεται με εμπάθεια. Τον απειλεί με διαζύγιο (το έργο γράφτηκε το 1668!). «Ξέχνα τον εαυτό σου. Για να έχεις αντίληψη της δράσης πρέπει να ρουφάς τα λόγια του άλλου, και επειδή μιλάτε για το ίδιο θέμα, τα δικά σου λόγια βγαίνουν φυσικά. Τα λόγια γεννούν μια αντίδραση. Και η αντίδραση καινούργια λόγια», λέει στη Μουτούση. «Για να πετύχεις κάτι πρέπει να το δοκιμάσεις πολλές φορές, γιατί το σώμα δεν υπακούει», συμπληρώνει, την ίδια στιγμή που ο Δημήτρης Καμαρωτός δουλεύει τη μουσική με τους στρατηγούς-χορό.
Θεατράνθρωπος
«Ο δάσκαλος αλλάζει το βλέμμα στον μαθητή. Αυτό πιστεύω ότι κάνει ο Λευτέρης», μου λέει η Εύα Μανιδάκη στο μικρό διάλειμμα από την πρόβα, ενώ ο Χρήστος Λούλης πιστεύει ότι «αυτό που κάνει δάσκαλο έναν σημαντικό θεατράνθρωπο όπως ο Λευτέρης είναι η δική μας περιέργεια, και πόσο εμείς θέλουμε να μάθουμε». «Αυτό που κάνει δάσκαλο τον Λευτέρη είναι η δική του ανάγκη να μας σπρώξει να βρούμε κάτι που δεν ξέρουμε τόσο αυτός όσο και εμείς», συμπληρώνει ο Νίκος Κουρής.
Η πρόβα ξαναρχίζει. Δεν αρέσει κάτι στον Βογιατζή. «Οχι, όχι. Μαλακά τη φωνή σου. Πάρε την εσωτερική διάσταση αυτού που σου λέει», ζητάει. Σηκώνεται από το τραπέζι, προχωράει προς τη σκηνή. Πλησιάζει τους ηθοποιούς, δείχνει μια κίνηση στον Κουρή, του λέει κάτι, στρέφεται στη Μουτούση. Οι ηθοποιοί μοιάζουν σαν παιδιά του, εκείνος τους μιλάει, τους αγγίζει, τους δίνει οδηγίες. Το σώμα του λυγίζει, στέκεται, σηκώνεται ξανά όρθιος, κάνει τις γκριμάτσες του Σωσία. Παίζει.
Οι παραστάσεις
l 4, 5 Αυγούστου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.
l 10 Αυγούστου, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, Καβάλα.
l 27 Αυγούστου, Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη.
l 31 Αυγούστου, Θέατρο Βράχων, Βύρωνας.
l 2 Σεπτεμβρίου, Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα.
l 7 Σεπτεμβρίου, Κύπρος.
l 13 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Πέτρας, Πετρούπολη.