ΕΥΡΙΠΙΔΗ
Ηρακλής Μαινόμενος
σκην.: Πήτερ Μάινεκ – Ντεζιρέ Σάντσεζ
Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Ενώ ο Ηρακλής βρίσκεται στον Αδη -για να φέρει στη γη τον τρικέφαλο σκύλο Κέρβερο σε μια εξυπηρέτηση για τον ηγεμόνα του Αργους Ευρυσθέα- ο θνητός του πατέρας ο Αμφιτρύων (ο Ηρακλής διαθέτει κι έναν αθάνατο γονιό, τον Δία) μένει πίσω στη Θήβα -που μαστίζεται από εμφύλιο πόλεμο- με τη γυναίκα του γιου του Μεγάρα και τα παιδιά του, τα οποία έχουν πλέον απελπιστεί για το αν θα γυρίσει ποτέ ο πατέρας τους από τον κάτω κόσμο. Στη Θήβα κυβερνά τώρα ο Λύκος, ο οποίος καταδικάζει σε θάνατο την οικογένεια του Ηρακλή. Ανέλπιστα ο Ηρακλής επιστρέφει και σκοτώνει τον Λύκο. Ομως με παρέμβαση της θεάς Ηρας, η οποία φθονεί τον Ηρακλή ως μπάσταρδο του Δία, καταλαμβάνει τον ημίθεο μανία και μέσα στην τρέλα του σκοτώνει την ίδια τη γυναίκα και τα παιδιά του. Αλλά τέλος καλό όλα καλά – τελικά συγχωρείται και πάει να ζήσει στην Αθήνα κοντά στον βασιλιά Θησέα.
Η τραγωδία γράφτηκε από τον Ευριπίδη στα 416 π.Χ. κι όταν πρωτοδιδάχθηκε στη γιορτή των μεγάλων Διονυσίων δεν κέρδισε κανένα βραβείο. Αλλά ούτε και σήμερα είναι από τις πλέον παιγμένες τραγωδίες του Ευριπίδη. Κι εδώ ξαναγεννιέται το διαρκές ερώτημα: Πώς πρέπει να κατανοούνται τα αρχαία κείμενα, έπειτα από τόσους και τόσους αιώνες που μας χωρίζουν; Και πώς πρέπει να παίζονται σήμερα; Εννοείται ότι απάντηση σαφής δεν υπάρχει. Ολοι κάνουν όπως τους φωτίσει ο Θεός. Ειδικά με τους κλασικούς μας, έχει μείνει θρυλικός ο μεγάλος καυγάς που αναπτύχθηκε μεταξύ του φιλόσοφου Φρίντριχ Νίτσε («Η Γέννηση της Τραγωδίας») και του σύγχρονού του ελληνιστή Ούλριχ Βιλάμοβιτς-Μέλεντορφ («Ευριπίδεια Ανάλεκτα» 1875). Βρίζονταν για πολλά χρόνια κατηγορώντας ο ένας τον άλλο για «φιλολογισμό» και «μελλοντικοφιλολογισμό».
Σκηνοθετική ανανέωση
Προσωπικά είμαι υπέρ της σκηνοθετικής ανανέωσης των κλασικών εφόσον υπάρχουν επιχειρήματα. Εδώ μια παρένθεση: Αν είσαστε φίλος του λυρικού θεάτρου και των αναδομημένων παραστάσεων, δείτε στις 6 Αυγούστου τη μοντέρνα εκδοχή του «Μαγεμένου Αυλού» του Μότσαρτ από το φετινό Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ, που υπογράφει ο νέος Γερμανός σκηνοθέτης Γενς-Ντάνιελ Χέρτσογκ. Αυτό, εφόσον διαθέτετε τα απαιτούμενα για δορυφορικές μεταδόσεις. Είναι στο β΄ πρόγραμμα του ORF 2 στις 21.15. Δεν θα το μετανιώσετε.
Τώρα, ο καλός Θεός φώτισε τον Πήτερ Μάινεκ -καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και μεταφραστή κλασικών έργων- και τη σκηνοθέτιδα Ντεζιρέ Σάντσεζ να πρωτοτυπήσουν αντιπαραβάλλοντας την τρέλα του πολέμου με την τρέλα του Ηρακλή. Πώς το έκαναν; Κατήργησαν τον χορό των Θηβαίων γερόντων βάζοντας στη θέση του κινηματογραφημένα αποσπάσματα διηγήσεων Αμερικανών βετεράνων από πολέμους του Β΄ Παγκοσμίου, του Βιετνάμ, του Κόλπου, του Αφγανιστάν. Οι κανονικοί ηθοποιοί φορούσαν μάσκες -μάλλον κακόγουστα φιλοτεχνημένες από τον Ντέιβιντ Κνεζ- βασισμένες λέει σε μακροχρόνια έρευνα του σκηνοθέτη. Ηταν γενικά μια αφελής άποψη που στην εκτέλεσή της θύμιζε μια απλοϊκή «αμερικανιά». Σκηνοθετικά η διδασκαλία ήταν πάνω σε ξεπερασμένα μοντέλα και οι ηθοποιοί πολύ κοντά στον ερασιτεχνισμό των κολεγίων. Παίχθηκε για τρεις παραστάσεις στο Ιδρυμα Μ. Κακογιάννης, και ο επικεφαλής καθηγητής Πήτερ Μάινεκ, ο οποίος υποστηρίζει τη θεωρία ότι η σωστή χρήση της μάσκας μπορεί να οδηγήσει τον ηθοποιό σε εντονότερη εκφραστικότητα απ’ ό,τι το ανθρώπινο πρόσωπο και να προκαλέσει στον θεατή βαθύτερες συναισθηματικές αντιδράσεις, μίλησε για τις τεχνικές του σωματικού θεάτρου και την έρευνά του στις «γνωστικές σπουδές, τη νευροεπιστήμη και τη φιλοσοφία».
Οπως ανέφεραν οι δημιουργοί της ομάδας με την επωνυμία AQUILA, «αυτό το αρχαίο έργο μάς θέτει απέναντι σε σύγχρονες ανησυχίες αναδεικνύοντας την αιώνια δυναμική της ελληνικής τραγωδίας… Ο δικός μας στόχος στην παραγωγή του «Ηρακλή» έγκειται στην αξιοποίηση του έργου του Ευριπίδη ώστε να κάνουμε τους ανθρώπους να σκεφτούν το κόστος και τις ολέθριες επιπτώσεις του πολέμου αλλά και το καθήκον της φροντίδας που οφείλουμε στους ανθρώπους… Ως Αμερικανοί, είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για τους πολέμους που διεξάγουμε αλλά και υπεύθυνοι για τους ανθρώπους που μάχονται σε αυτούς».