Προσπαθώ να φανταστώ πώς θα μοιάζει η Lady Gaga όταν ξυπνάει το πρωί και μπαίνει στο μπάνιο για να πλύνει το πρόσωπό της και τα δόντια της. Δεν θα ήθελα να δω από πολύ κοντά τον Marilyn Manson, ειδικά εντελώς αμακιγιάριστο, και με τρομάζει η ίδια σκέψη όταν σκέφτομαι αρκετούς καλλιτέχνες της εποχής, άνδρες και γυναίκες, όταν προσπαθώ να πατήσω pause στο βιντεοκλίπ που παρακολουθώ για να τους απομονώσω, χωρίς το εντουράζ των προσωπικών ενδυματολόγων, μακιγιέρ, κομμωτών, μασέρ, πλαστικών χειρουργών, διατροφολόγων, αστρολόγων… Ή μήπως η μουσική έχει γίνει αποκλειστικά εικόνα;
Είναι η στιγμή που αναρωτιέσαι αν η Lady Gaga είναι καλλιτέχνις. Ξέρει να παίζει πιάνο, να γράφει τραγούδια, είναι εντυπωσιακή στη σκηνή και στα εξώφυλλα με τις περούκες, τις βλεφαρίδες, τα κοστούμια-αρχιτεκτονήματα, τα μουσειακά αξεσουάρ. Σίγουρα όταν σκέφτεσαι τη σούπερ σταρ που λεγόταν κάποτε Στέφανι Τζερμανότα, η μουσική δεν είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό. Αλλά κατόρθωσε με τα προκλητικά βίντεο, τις τρελές συναυλίες, το φόρεμα από ωμό κρέας, να γίνει διάσημη, να πουλάει τρελά, να θεωρείται ίνδαλμα της εποχής. Μύθος.
Ή Τέρας της Δόξας. Ετσι την αποκαλούν. Εκείνη αδιαφορεί. Ξέρει πως κάθε γενιά έχει τον καλλιτέχνη που της αξίζει. Τώρα μπορείς να ανεβάσεις ένα βίντεο και να γίνεις γνωστός. Σήμερα όλοι περιμένουν ότι η επιτυχία (δηλαδή χρήματα και αναγνωρισιμότητα) μπορεί να έρθει μέσα σε μία νύχτα, είτε επειδή κάποιος ανακάλυψε το βίντεό σου στο youtube είτε επειδή εμφανίστηκες σε κάποιο σόου ριάλιτι.
Η Ke$ha (γραμμένο έτσι ακριβώς) αγαπά το γκλίτερ και είναι εμπνευσμένη από το «Mad Max». Η Νίκι Μινάι παίζει με τις περούκες της για να ανανεώσει το ενδιαφέρον των θαυμαστών της. Η Κέιτι Πέρι αλλάζει χρώμα μαλλιών για να το συνδυάσει με το κοστούμι της. Σε συναυλία της έβγαλε σαντιγί από τον κωνικό στηθόδεσμό της… Κι εκεί που νομίζεις ότι τα έχεις δει όλα, βλέπεις κάτι ακόμη που σου κεντρίζει την προσοχή. Σαν ξαφνικά να ξεχάσαμε την καθαρόαιμη μουσική και το μόνο που μας τραβάει είναι η εξτραβαγκάντζα. Οι νεότερες γενιές αποθεώνουν κατασκευασμένα ρομπότ, τέλεια φτιαγμένα, που ανοιγοκλείνουν το στόμα τους και έχουν εκατομμύρια φαν. Αλλά και στη δεκαετία του ’40 ή του ’50 και την περίοδο του ροκ’εν’ρολ, η έννοια του περφόρμερ είχε να κάνει με μια ολοκληρωμένη εμπειρία.
Ακόμη και οι Μπιτλς ανέβαζαν την ένταση, έσπαγαν τη σκηνή, ενώ υπάρχει και στιγμιότυπο με τον Τζον Λένον με εσώρουχο, σε συναυλία, να φοράει το κάθισμα της τουαλέτας σαν κολάρο…
Η Μαντόνα δεν σταμάτησε ποτέ να προκαλεί. Και οι Λεντ Ζέπελιν, οι Ρόλινγκ Στόουνς, ο Ελβις Πρίσλεϊ, ο Αλις Κούπερ, ο Ιγκι Ποπ, ο Ντέιβιντ Μπάουι, οι Κiss προκαλούσαν. Οι Who έσπαγαν τα μουσικά τους όργανα. Ο Τζίμι Χέντριξ, το 1967, έκαψε την κιθάρα του.
Η ψυχαγωγία είναι τέχνη. Και η τέχνη συχνά προκαλεί… Το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποιο όριο. Και αν ναι, πού τραβάς τη γραμμή. Από τη δεκαετία του ’80 και μετά, με το ΜΤV και τον μαραθώνιο των βεντεοκλίπ αλλά και σήμερα με την αμεσότητα του youtube, όλα έχουν να κάνουν με τη στυλιζαρισμένη εικόνα. Και είναι η στιγμή που οι κριτικοί λένε πως η ποπ μουσική δεν είναι τόσο αυθεντική όσο η ροκ. Η προκατάληψη -και τα κλισέ- είναι στο πρόγραμμα. Γιατί θα πρέπει απαραίτητα η ροκ να είναι «σοβαρή» και να τα σπάει και οι εκπρόσωποι της ποπ να στήνουν ένα υπερθέαμα με ημερομηνία λήξης;
Πρέπει να ήταν ο Λούις Αρμστρονγκ ή ο Ντιουκ Ελινγκτον που είχε πει: «Υπάρχουν δύο είδη μουσικής: η καλή και η κακή». Γιατί άλλοι πάλι λατρεύουν τα σόου. Σε μια συναυλία, θέλουν μόνο να περάσουν καλά.
Οσοι έχουν δει τη Lady Gaga λάιβ μιλούν για την ενέργειά της. Δεν θα έλεγα όχι να είχα δει τους Flaming Lips ζωντανά να στήνουν αβανγκάρντ οπτικά εφέ, με μπαλόνια που χορεύουν, μια πελώρια «διαστημική φούσκα», με τον τραγουδιστή Γουέιν Κόιν μέσα, να περπατά πάνω στο κοινό.
Οι εποχές άλλαξαν. Παλαιότερα χρειαζόσουν τη δισκογραφική εταιρεία. Να πας στο στούντιο ηχογράφησης. Να ακουστείς στο ραδιόφωνο. Να είσαι στα δισκοπωλεία. Και τώρα με την τεχνολογία, η μουσική καταναλώνεται απευθείας. Σήμερα μια μπάντα είναι μια επωνυμία. Πουλάει μουσική, πουλάει μια εικόνα, πολλά πράγματα. Θα έρθει η εποχή που η Lady Gaga δεν θα μπορεί να φορέσει το φόρεμα με το κρέας. Αλλά όταν καθήσει στο πιάνο, χωρίς κανένα τρελό καπέλο, τότε και πάλι θα σοκάρει. Για διαφορετικούς λόγους αυτή τη φορά.