Φανταστήκατε ποτέ ότι η Θεσσαλονίκη με το μικρότερο ποσοστό πρασίνου, μόλις 2,8 τ.μ. ανά κάτοικο, θα διεκδικούσε τον τίτλο της Πράσινης Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας! Οι Θεσσαλονικείς όμως κυνηγούν το όνειρο. Με πρότυπο το Αμβούργο που αναζήτησε «πράσινες λύσεις» σε μητροπολιτικά προβλήματα, προχωρούν σε παρεμβάσεις που θα χρωματίσουν σταδιακά τον γκρίζο πολεοδομικό της χάρτη. Τα πρώτα βραβεία αρχιτεκτονικών διαγωνισμών ενός γενικού σχεδιασμού «Θεσσαλονίκη 2012», κατοχυρωμένα από το ΥΠΕΚΑ, ανάβουν το πράσινο φως σε δήμους για αναπλάσεις σε δύο νευραλγικές αρτηρίες: η μία στη δυτική Θεσσαλονίκη με τη «Βαλκανική Πλατεία» και η άλλη του άξονα «Αχειροποιήτου-Αγίας Σοφίας» στο ασφυκτικό της κέντρο.
Από το πρώην στρατόπεδο Στρεμπενιώτη, έκτασης 26 στρεμμάτων, θα ανασάνει ο Δήμος Νεάπολης και Συκεών. Η χρήση της «Βαλκανικής πλατείας» με το φεστιβάλ εκδηλώσεων βαλκανικών χωρών εμπνέει θεματικά τη μελέτη που μετατρέπει το στρατόπεδο σε τόπο ζωντανό. «Σκεφτήκαμε την έννοια του υβριδικού τοπίου, τον χρόνο και τον τόπο έτσι όπως εκφράζονται στη Βαλκανική χερσόνησο που δέχεται λαούς, τοπωνύμια, ιστορίες ανθρώπων», εξηγούν οι αρχιτέκτονες του πρώτου βραβείου Ρένα Σακελλαρίδου, Μόρφω Παπανικολάου, Αναστασία Παπαδοπούλου και Βανέσσα Τσακαλίδου.
Μείξη πολιτισμών και χρωμάτων της φύσης με δέντρα αειθαλή και φυλλοβόλα της βαλκανικής ενδοχώρας είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο κεντούν την κεντρική ιδέα της «πλατείας». Το φυσικό ανάγλυφο μετατρέπεται σε υποδοχέα πολλαπλών δραστηριοτήτων: πάρκο, γήπεδο και θέατρο μαζί για δρώμενα, χώρος περιπάτου, στάσης και συγκέντρωσης. Ο δημόσιος χώρος αποκτά συνοχή, μέγεθος. «Με ήπιες επεμβάσεις δημιουργούμε μια πράσινη αγκαλιά που τα χωράει όλα». Θέατρο με πράσινες κερκίδες, γραμμική πλατεία, πάρκινγκ, μικρά περίπτερα που αναδιπλώνονται για πολλαπλές χρήσεις (πλατφόρμες για ξεκούραση, εκθετήρια για πολύχρωμα παζάρια). Οικολογικά υλικά και εξοπλισμός χαμηλού κόστους διευκολύνουν τη συντήρηση από την οποία, όπως αναφέρει η κ. Σακελλαρίδου, πάσχουν τα δημόσια έργα στη χώρα μας. «Η αρχιτεκτονική πρέπει να συμβαδίζει με τους καιρούς. Σήμερα δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε λάμψη και χλιδή αλλά τη δυνατότητα να υλοποιούμε το διαχειρίσιμο και τις ανθρώπινες ανάγκες».
Στην καρδιά της πόλης
Ευανάγνωστα μνημεία μέσα από ανοιχτές πράσινες πλατείες όπου θα ξεχύνονται οι Θεσσαλονικείς, προτείνει η ανάπλαση στην καρδιά της πόλης. Η μετατροπή του άξονα «Αχειροποίητου-Αγίας Σοφίας» σε αρχαιολογικό περίπατο, από την πλατεία Μακεδονομάχων ώς τη θάλασσα, αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά του που χάνονται από τους μποτιλιαρισμένους δρόμους. Βυζαντινά μνημεία «θαμμένα», πλατείες αφιλόξενες, παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Η αρχιτεκτονική ομάδα του πρώτου βραβείου (Αντώνης Νουκάκης, Βαρβάρα-Χριστίνα Μυροφορίδου, Μαρίνα Τσιντζέλη, Αντώνης Χαζάπης Αναστασία Χρανιώτη) προτείνει την πλήρη ανατροπή της. «Η μονοδιάστατη χρήση του αφορά αποκλειστικά στην κυκλοφορία του αυτοκινήτου. Ολα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα ακόμη και η συμμετοχή του πολίτη/επισκέπτη στην αντίληψη της ιστορίας μέσα από τα μνημεία: Αχειροποίητου, Αγίας Σοφίας, Μητρόπολη» διευκρινίζει ο κ. Νουκάκης.
Ο άξονας πεζοδρομείται με εγκάρσιες διακοπές (Εγνατία, Τσιμισκή), κατασκευές-γλυπτά σηματοδοτούν τη σχέση Εγνατίας-Αγίας Σοφίας, ενώ θεματικές πλατείες αναδεικνύουν τα μνημεία. Οκτώ προτομές στην πλατεία Μακεδονομάχων δημιουργούν μνημειακό δρόμο προς την εσωστρεφή αυλή της Αχειροποίητου. Η καμάρα του προαυλίου που μειώνει τη σημασία του ναού της του Θεού Σοφίας, καταργείται αναδεικνύοντας την πλατεία. Ο εμπορικός πεζόδρομος συναντάει τη γραμμική πλατεία της Μητρόπολης. «Οι Θεσσαλονικείς χρησιμοποιούν πολύ τις πλατείες τους», παρατηρεί ο κ. Νουκάκης. «Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα στοιχείο που ταυτίζει τη Θεσσαλονίκη με ευρωπαϊκές συνήθειες. Γι’ αυτούς πρασινίζουμε δρόμους και πλατείες».