Ο Γούντι Γκάθρι γεννήθηκε πριν από εκατό χρόνια, στις 14 Ιουλίου -την Ημέρα της Βαστίλης- του 1912. Στην Αμερική, στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο η επέτειος έχει δώσει την ευκαιρία να διοργανωθούν πλήθος εκδηλώσεις μνήμης και τιμής για τον τροβαδούρο που υπήρξε ο θεμελιωτής του τραγουδιού διαμαρτυρίας.
Στη γενέτειρά του, την πόλη Οκεμαχ της Οκλαχόμα, έγινε στα μέσα Ιουλίου ένα μεγάλο φεστιβάλ με ελεύθερη είσοδο· ο γιος του, ο Αρλο Γκάθρι, έδωσε συναυλίες στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης, ενώ ο Στιβ Ερλ ήταν ο οικοδεσπότης στο Woodyfest, επίσης στη Νέα Υόρκη.
Ο Γούντι Γκάθρι, όπως μου είπε πρόσφατα η κόρη του, η Νόρα, ήταν «ο τελευταίος από τους μεγάλους τροβαδούρους και ο πρώτος τραγουδιστής-τραγουδοποιός του πανκ ροκ». Γόνος μιας οικογένειας που κάθε άλλο παρά αριστερή ήταν (σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες μπορεί να ήταν και ρατσιστική), έγινε ο δημιουργός «σκληρών τραγουδιών για σκληρά χτυπημένους ανθρώπους» – και του εναλλακτικού Εθνικού Υμνου της Αμερικής, του «This Land Is Your Land». Μόνο πρόσφατα ο Σπρίνγκστιν και ο Μορέλο ερμήνευσαν την πλήρη εκδοχή του τραγουδιού, που ποτέ δεν περιελήφθη στα αμερικανικά songbooks, με στίχους που επιτίθενται στην ιδιωτική ιδιοκτησία. Η Νόρα Γκάθρι πιστεύει ότι τους παρέλειψαν για να κάνουν το τραγούδι κατάλληλο για τα σχολεία, ο Μορέλο ότι «λογόκριναν όλους τους στίχους που δείχνουν ότι είναι ένας επαναστατικός, ταξικός ύμνος».
Σαράντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Γούντι παραμένει πολιτικά συνταρακτικός και καμιά φορά αινιγματικός. Η αποκατάσταση του «This Land Is Your Land» αναδεικνύει τη συγκρουσιακή θέση του Γκάθρι και της αμερικανικής πατριωτικής Αριστεράς: αγαπούν τη γη, την πατρίδα, αλλά μάχονται το σύστημα, που όμως μπορεί να τους αφομοιώσει. Ενα καινούργιο βιβλίο, με τίτλο «Woody Guthrie, American Radical», του Αμερικανού καθηγητή λογοτεχνίας Γουίλ Κάουφμαν, επιδιώκει να διεκδικήσει τον Γκάθρι από εκείνους που τον τοποθέτησαν στα αμερικανικά γραμματόσημα και την «εθνική κληρονομιά», επισημαίνοντας τη συμμετοχή του «στο κομμουνιστικό κίνημα, αν όχι στο κομμουνιστικό κόμμα».
Η Νόρα Γκάθρι, η οποία επιμελείται το αρχείο των επιστολών, σχεδίων, ημερολογίων κ.λπ. του πατέρα της, επιμένει ότι ο Γκάθρι δεν θα μπορούσε ποτέ να ζήσει «μέσα στον ζουρλομανδύα ενός κόμματος». Λέει ότι ήταν «κοινοτιστής και όχι κομμουνιστής», ένας άνθρωπος που ήθελε να «εμπλακεί στη διακυβέρνηση της χώρας όχι για να την ανατρέψει αλλά για να την αλλάξει».
Πώς ήταν ως πατέρας, όμως; «Εντάξει, δεν ήταν ο τυπικός Αμερικανός πατέρας. Πόσοι όμως έχουν πατέρα που έγραψε 600 τραγούδια; Γέμισε το κεφάλι μου με μεγάλες ιδέες. Ωραία, δεν έπαιζε μαζί μας μπέιζ μπολ, αλλά μου έδωσε πράγματα να σκέφτομαι σε όλη μου τη ζωή. Ενα υπέροχο ταξίδι που δεν φτάνει μια ζωή για να το τελειώσω».
Επετειακές επανεκδόσεις
Δύο επετειακές εκδόσεις CD έρχονται να συνεισφέρουν στην ολοκληρωμένη εικόνα. Το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν κυκλοφόρησε ένα σετ με τρία CD, ενώ η δισκογραφική Rounder Records έχει ετοιμάζει μια μεγάλη έκδοση που θα ολοκληρωθεί με επτά CD και ένα βιβλίο, γραμμένο από τον ιδρυτή της εταιρείας, Μπιλ Νόουλιν.
Επί πολλά χρόνια η εταιρεία Rounder αγόραζε και επανέκδιδε μουσικά κομμάτια του Γκάθρι που ήταν εξαντλημένα ή που ποτέ δεν είχαν κυκλοφορήσει στο εμπόριο, και κέρδισε βραβεία Γκράμι για ηχογραφήσεις που είχαν γίνει σ’ ένα υπόγειο στο Μπρούκλιν, αλλά και για τις αποκαλούμενες «κυβερνητικές» ηχογραφήσεις που είχε κάνει ο Γούντι για την πολεμική προσπάθεια, τον εξηλεκτρισμό και άλλα ομοσπονδιακά προγράμματα. Μερικές από τις συνθέσεις που περιλαμβάνονται στο σετ είναι σχεδόν άγνωστες, όπως τα τραγούδια που έγραψε για την προώθηση της πενικιλίνης και 10 τραγούδια για την πρόληψη των αφροδίσιων νοσημάτων. «Ο Γούντι ριχνόταν με όλες του τις δυνάμεις σ’ αυτά τα πράγματα», λέει ο Μπιλ Νόουλιν. «Στη διάρκεια του πολέμου μπάρκαρε στο Εμπορικό Ναυτικό και τορπιλίστηκε δύο φορές. Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν είχε καταγραφεί σε μαύρη λίστα ως κομμουνιστής, ωστόσο για μεγάλα διαστήματα ήταν περιθωριοποιημένος».
Η Νόρα Γκάθρι τα εξηγεί όλα αυτά λέγοντας ότι ο πατέρας της «έσπαγε όλα τα πλαίσια, όλες τις κορνίζες. Αρχειοθετούμε τα τραγούδια του με αλφαβητική σειρά, και έχεις ένα τραγούδι για έναν μεταλλωρύχο δίπλα σ’ ένα παιδικό τραγούδι, και κατόπιν ένα τραγούδι που είναι σχεδόν πορνογραφικό. Αγαπούσε τα πάντα, από το Α ώς το Ω, από τους παπάδες μέχρι τις πόρνες. Και το πολύ σημαντικό είναι ότι τα τραγούδια έχουν στίχους γεμάτους ιδέες. Μπορείς να πας όσο πιο βαθιά θέλεις, ή να σταθείς σ’ ένα επίπεδο». Πριν από είκοσι χρόνια, η Νόρα Γκάθρι εμπιστεύτηκε στον Μπίλι Μπραγκ ένα σύνολο στίχων για τους οποίους ο πατέρας της δεν είχε γράψει μουσική. Ο Αγγλος τραγουδιστής μελοποίησε και ηχογράφησε έκτοτε πολλά από αυτά τα τραγούδια.