ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ. «Η Μαρίνα έμεινε στον διάδρομο μπροστά στο κελί αρ. 1. Μαζί με μια άλλη κοπέλα που φορούσε πανταλόνια. Οταν ξαναπήγαν πλάι στο παλιό κελί, η Μαρίνα είχε μεταφερθεί στο κελί των γυναικών. Οταν έκανα τη μεγάλη απεργία πείνας άκουγα τη φωνή της Μαρίνας που φώναζε στον φρουρό να με προσέχει. Η Μαρίνα έγραψε ένα ανυπέρβλητο σε ομορφιά, δύναμη και αλήθεια ποίημα. Κάθε λέξη, εικόνα, νόημα, μπήγονταν στη σάρκα μου. Με πονούσαν. Με ανακούφιζαν. Με λύτρωναν. Ηταν η φωνή μας. Ηταν τα ίδια μου τα λόγια -οι ελπίδες- που έγιναν «σαπισμένα σταφύλια». Ηταν η οργή. Η πίκρα. Κι όμως ήταν η δύναμή μας».
Σημειώσεις από το ημερολόγιο του Μίκη Θεοδωράκη. Για το πρώτο μέρος του ποιήματος που τον συγκίνησε τόσο πολύ ώστε να το μελοποιήσει απνευστί το 1968. Τις «Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ». «Τραγούδι ποταμός σε τρία μέρη» όπως γράφει ο ίδιος για την «Κατάσταση Πολιορκίας» της ποιήτριας Ρένας Χατζηδάκη που είδε στους διαδρόμους της Γενικής Ασφάλειας το 1967. Το χειρόγραφό της -έγραφε και έσκιζε- σώθηκε χάρη στη συγκρατούμενή της Σύλβα Ακρίτα. Εκείνη του το έδωσε κι αργότερα στο Βραχάτι, όταν έλαβε το δεύτερο και το τρίτο μέρος από την ίδια την ποιήτρια, άλλαξαν τον τίτλο σε: «Κατάσταση πολιορκίας». Οσο για τη Μαρίνα, όπως αποκάλυψε χρόνια μετά η Ρένα Χατζηδάκη, δεν ήταν παρά η ίδια.
Η Μαρία Φαραντούρη έκανε το έργο γνωστό σε όλο τον κόσμο. Οταν έφτασε στα χέρια της στο Λονδίνο η παρτιτούρα και μια κασέτα φρόντισε για την εκτέλεσή του το 1969 στο Roundhouse, σε ενορχήστρωση Γιάννη Μαρκόπουλου με ερμηνευτή και τον Αντώνη Καλογιάννη. Μια συναυλία που ο Μίκης Θεοδωράκης άκουσε στη Ζάτουνα, από ένα κρυμμένο τρανζιστοράκι.
Συγκίνηση
Εχει πολλούς λόγους, λοιπόν, να είναι συγκινημένη από την καινούργια παρουσίασή του, την Τετάρτη στο Ηρώδειο, σε ενορχήστρωση -για δύο φωνές, δύο πιάνα, πνευστά και επτά εκτελεστές κρουστών- του Θάνου Μικρούτσικου.
Η εκτέλεσή του είναι η κορυφαία στιγμή της βραδιάς, ανάμεσα σε έργα του Μικρούτσικου, του Μάνου Χατζιδάκι, του Κουρτ Βάιλ και του Λούτσιο Ντάλα. Θα ακουστούν μαζί ο Κώστας Θωμαΐδης, η νεότερη Αννα Λινάρδου και σολίστ οι: Θύμιος Παπαδόπουλος, Θοδωρής Οικονόμου, Νίκος Τουλιάτος.
«Στο Λονδίνο τότε μου το έφερε μια φίλη η οποία δεν ζει πια. Αναζήτησα αμέσως τον Γιάννη Μαρκόπουλο, ο οποίος μου σύστησε να βρούμε τον Εκτορα Δημητρίου, γνωστό Κύπριο μαέστρο της κλασικής μουσικής. Εκείνος έκλεισε και έφερε στο Roundhouse τους πρωταγωνιστές του μιούζικαλ «Hear» που τότε χαλούσε κόσμο, οι οποίοι διάβασαν το ποίημα. Είχε μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά και είχε κάνει τρομερή εντύπωση. Οπως η μουσική του Μίκη. Αργότερα το παρουσιάσαμε και στο «Αλμπερτ Χολ» και πάντα είχαμε μια ηθοποιό που διάβαζε το έργο, είτε ήμασταν στην Αγγλία, τη Γαλλία ή την Ιταλία».
Διηγείται στην «Κ» με φόρτιση εκείνες τις στιγμές όπως και την παρουσίαση του έργου με συμφωνική ορχήστρα το 1995 σε Φρανκφούρτη, Αυστραλία και Ελλάδα με την ενορχήστρωση του Μπάμπη Κανά. «Εκείνος το έκανε λίγο Μαλερικό, σαν έργο του Μάλερ. Η «Κατάσταση Πολιορκίας» είναι μια κραυγή ζωής. Μιας γυναίκας που δούλεψε, πάλεψε, αντιστάθηκε, προδόθηκε και την έβαλαν στη φυλακή. Στην ανάγκη της να αρπαχτεί από τη ζωή, εξομολογείται τον έρωτά της. Σαν μια χαραμάδα φωτός μέσα στο σκοτάδι. Αυτό της δίνει ζωή και σε μας την ελπίδα. «Γιατί εσένα θα σ’ έχω στο κινούμενο σκοτάδι/ όπως κι εμένα/ όπως και τον αγώνα/ που θα ‘ταν «δύσκολος αλλά ωραίος» /κι ήρθε να γίνει σαπισμένο σταφύλι. / Χωρίς εσένα πώς;.». Η Ρένα Χατζηδάκη πάλευε το εμείς με το εγώ της. Το συλλογικό αίτημα με την ατομική ευαισθησία της. Είναι ένα καθαρά ερωτικό έργο σε ατμόσφαιρα αγώνα. Ο έρωτας δύο κρατουμένων μέσα στη βαρβαρότητα της φυλακής».
«Ερωτικό σπάραγμα, το οποίο μετατράπηκε σε ντοκουμέντο ενάντια στη βαρβαρότητα της Χούντας» το χαρακτήρισε και ο Θάνος Μικρούτσικος στη συνέντευξη Τύπου. Οσο για τη μουσική του φόρμα: «Είναι ένα ποτάμι, ένας χείμαρρος 21 λεπτών».
Την ελπίδα, αυτό κρύβει, να το τονίσετε, μας λέει η Μαρία Φαραντούρη. «Μέσα από μια κραυγή ζωής στο κολαστήριο η ηρωίδα ανατρέπει την κόλαση που ζούσε και ανοίγει παράθυρο ελπίδας. Πίστευε στη ζωή, στη νέα γενιά που θα ακολουθούσε». Είναι και η δική της ελπίδα για το αύριο; «Οι καιροί δεν μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι, όμως αλίμονο σε εκείνον που δεν ελπίζει. Δεν μπορεί όλα να είναι μαύρα, κάτι θα αλλάξουμε».