«Είναι θλιβερό, αλλά η οικονομική κρίση απέδειξε ότι δεν υπάρχει Ευρώπη. Υπάρχει μόνον μια αγορά με μπόνους για τους νικητές και με ποινές για τους χαμένους.
Ελπίζω όμως η Ευρωπαϊκή Ενωση να αλλάξει πορεία και να προχωρήσει, να μη χαθεί. Θα είναι πολύ λυπηρό αν γίνει κάτι τέτοιο και θα έχει ολέθριες συνέπειες για πολλές χώρες».
Ο συγγραφέας Πασκάλ Μπρικνέρ προφέρει αυτές τις λέξεις στα αγγλικά με τη χαρακτηριστική γαλλική προφορά. Τον ακούμε από το τηλέφωνο και κάποιες στιγμές ο νους μας τρέχει στην κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματός του «Τα σκοτεινά φεγγάρια του έρωτα», από τον Ρομάν Πολάνσκι, με έναν αποσβολωμένο Χιου Γκραντ να έρχεται σε επαφή με τις πιο ζοφερές πλευρές του ερωτικού πάθους, μέσα από την ιστορία ενός καταραμένου ζεύγους, που υποδύεται ο Πίτερ Κογιότ και η Εμμανουέλ Σενιέ.
Αλλες φορές πάλι, ο νους ταξιδεύει στα βιβλία του Μπρικνέρ καθεαυτά, όπως την περίφημη «Τυραννία της ενοχής»: όπου, κατά την άποψή του, η Δύση, η Ευρώπη κυρίως, αναλώνεται πλέον, παθητικά, τυραννικά, σε μιαν αέναη διεργασία ενοχών και αυτοκατηγοριών, είτε πρόκειται για την αποικιοκρατία είτε για τους πολέμους της. «Η μετάνοια», γράφει ο Μπρικνέρ, «έχει πάψει να συνδέεται με ακριβείς ιστορικές συνθήκες· έχει γίνει δόγμα, πνευματικό προϊόν, σχεδόν ένα είδος νομίσματος».
Γνήσιο τέκνο της γενιάς του Μάη του ’68 (ήταν δεκαεννέα ετών τότε), ο δοκιμιογράφος και πεζογράφος Πασκάλ Μπρικνέρ είναι πληθωρικός, ανεξάντλητος και για πολλούς αντιφατικός. Η δημόσια συνομιλία που θα έχει με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Γιώργο Αρχιμανδρίτη μεθαύριο Τρίτη, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (Κεντρική Σκηνή, 7 μ. μ.) αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ο Γάλλος διανοούμενος θα συζητήσει για μια πλειάδα θεμάτων: για τον έρωτα και την απιστία, τον γάμο ετεροφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων, το σεξ σήμερα και στην ιστορία, τα ταμπού που ο σύγχρονος πολιτισμός ξεπέρασε και τα καινούργια που δημιούργησε, για τη θρησκεία και τον θρησκευτικό φανατισμό, για την Ευρώπη και άλλα πολλά.
Το μέλλον της Ευρώπης
Ειδικά το μέλλον της γηραιάς ηπείρου τον απασχολεί πολύ, υπό τη σκιά και της διεθνούς κρίσης. «Η κρίση στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε. Ε.) δεν είναι αποκλειστικά οικονομική. Είναι πρωτίστως πολιτισμική», λέει. «Οι βόρειες χώρες στέλνουν ένα μήνυμα στις πιο αδύναμες χώρες του νότου: δεν είμαστε μαζί πλέον. Αποτύχατε, ακολουθήστε τον δικό σας δρόμο. Η ιδέα μιας ένωσης όμως βασιζόταν στο ότι οι πλούσιοι αναλαμβάνουν ορισμένα -όχι όλα βεβαίως- βάρη και για τις φτωχές περιοχές. Στην περίπτωση της Ελλάδας κάνουν τα πάντα για να την ξεφορτωθούν. Αυτό δεν είναι καλός οιωνός για το μέλλον της Ε. Ε. Διότι αν δεν μπορείς να βγάλεις άκρη στην Ευρωζώνη με δέκα περίπου χώρες, τι θα γίνει όταν φτάσουν τις είκοσι επτά»;
Η Ευρώπη της ενοχής
Κατά τον Μπρικνέρ, «η Γερμανία φέρει την ευθύνη για την καταστροφή της Ευρώπης το 1939 – 45, αλλά σήμερα έχει μιαν άλλη ευθύνη: να σώσει την Ε. Ε. – ή να την υπονομεύσει. Ο πειρασμός για τους Γερμανούς είναι μεγάλος, διότι δεν θέλουν να πληρώσουν τα σπασμένα των άλλων. Νιώθουν ότι οι Γάλλοι, οι Ελληνες, οι Ιταλοί κ. λπ. τους κλέβουν τις οικονομίες. Αλλά αν βοηθήσουν να σωθούν αυτές οι χώρες θα βοηθήσουν την Ε. Ε., και αυτό θα είναι υπέρ τους. Διότι χρειαζόμαστε μια μεγάλη Ευρώπη. Κάθε χώρα μόνη της είναι αδύναμη και αποκομμένη. Ακόμα και η Γερμανία».
Η κουβέντα πολύ σύντομα στρέφεται στο θέμα της «ενοχικής Ευρώπης». «Η νέα γαλλική κυβέρνηση ανέλαβε τον Μάιο και από τότε κάθε βδομάδα απολογείται σε κάποια χώρα του Τρίτου Κόσμου, στην Αλγερία κ. λπ. Μια φορά όμως απολογείσαι, όχι συνέχεια. Λες: συγγνώμη, είμαστε πράγματι ένοχοι για την αποικιοκρατία. Ναι, εισβάλαμε στην Αλγερία, διαπράξαμε εγκλήματα και βασανιστήρια, αυτά πρέπει να τα αναγνωρίσουμε, είναι μέρος της Ιστορίας. Αλλά τότε θα πρέπει να πούμε ότι και εσείς Αλγερινοί έχετε εγκληματίσει, έχετε κάνει εθνοκάθαρση και από το 1962 έχετε ζήσει σε ατμόσφαιρα εμφυλίου πολέμου. Εμείς αναλαμβάνουμε την ευθύνη που μας αναλογεί, αλλά πρέπει και εσείς κάποτε να κάνετε την αυτοκριτική σας. Αν είναι να απολογηθούμε όλοι, ελάτε να τα βάλουμε όλα στο τραπέζι. Αλλά ειδικά η Δυτική Ευρώπη τυραννιέται από μια ενοχή. Στην Ελλάδα είχατε πολέμους, εμφυλίους, δικτατορίες, αιματοχυσίες κ. λπ. Κουραστήκαμε πια. Είμαστε μια γηραιά, κουρασμένη ήπειρος και η οικονομική κρίση προσθέτει έναν ακόμα παράγοντα σε αυτό το αίσθημα της κόπωσης. Πρέπει να το ξαναπιάσουμε το πράγμα από την αρχή».
Πολυπολιτισμικότητα
Ο Πασκάλ Μπρικνέρ είναι γνωστός για την κριτική που έχει ασκήσει πάνω στη λεγόμενη «πολυπολιτισμικότητα». «Πράγματι», επιβεβαιώνει ο ίδιος. «Εδώ και έναν περίπου αιώνα η γαλλική κοινωνία ζει σε μια τέτοια κατάσταση. Τι σημαίνει όμως ακριβώς; Οτι μια κοινότητα θα ζει εγκλωβισμένη στο γκέτο της, τηρώντας τους δικούς της νόμους; Είναι αυτό πολυπολιτισμικότητα; Οχι. Από την άλλη, μπορεί ο καθένας να φέρει τη θρησκεία και την κουλτούρα του σε μιαν άλλη, ευρύτερη κουλτούρα, αλλά θα είναι, π. χ., Γάλλος πολίτης και θα υπακούει στους νόμους αυτής της χώρας, δεν θα μπορεί να κάνει το δικό του. Στη Γαλλία, οι μουσουλμάνοι είναι ελεύθεροι στον δρόμο να φοράνε μαντίλες κ. λπ. αλλά όχι σε δημόσια ιδρύματα, π. χ. στα σχολεία. Το ίδιο ισχύει και για τους Εβραίους, αλλά και τους χριστιανούς. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν επιδεικνύεις ένα συγκεκριμένο θρησκευτικό σύμβολο και το καθιστάς μέρος του δημόσιου βίου».
Ο Μάης του ’68
Ο Μπρικνέρ δηλώνει ότι ο Μάης του 1968 είναι παρών σε όλο του το έργο. «Αυτή είναι η κληρονομιά μιας γενιάς. Ολο μου το έργο συνδέεται με όσα έζησα το 1968. Η γενιά μου κάνει έναν απολογισμό τώρα: τι να κρατήσουμε από τότε, τι να αφήσουμε πίσω μας. Αυτό που κάναμε εμείς τότε όμως δεν έχει καμία σχέση με αυτό που κάνουν σήμερα όσοι λένε ότι είναι αναρχικοί.
Οι σύγχρονοι αναρχικοί δεν έχουν να προσφέρουν κάτι νέο, δεν προτείνουν κάτι καινούργιο, απλώς χτυπάνε το σύστημα. Δεν προτείνουν κάτι για το μέλλον. Είναι αυτοαναφορικοί και μηδενιστές. Η έμπνευσή τους προέρχεται από τη μανία της καταστροφής. Δεν είναι καν πολιτικό κίνημα όπως ήταν αυτό που συνέβη το 1968: ένα πραξικόπημα υπέρ της ηδονής και του να μοιράζεσαι πράγματα με τον άλλο».
Δημοφιλής με 16 βιβλία στην Ελλάδα
Βραβευμένος μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος, στοχαστής και αρθρογράφος, ο Πασκάλ Μπρικνέρ συνηθίζει να παρεμβαίνει στη δημόσια σφαίρα, συχνά διχάζοντας με τις απόψεις του, χωρίς ποτέ να υποκρίνεται ότι ακολουθεί τους κανόνες της πολιτικής ορθότητας.
Εχοντας ενταχθεί από νέος στο γαλλικό κίνημα των νέων φιλοσόφων, αλλά ακολουθώντας τελικά μια δική του, μοναχική πορεία, ο Π. Μπρικνέρ δεν δίστασε να έρθει σε ρήξη ακόμα και με τις δικές του ιδέες.
Εκτός από πολυγραφότατος συγγραφέας, ο Πασκάλ Μπρικνέρ μπήκε και στα ενδότερα του κόσμου των εκδόσεων, συνεργαζόμενος επαγγελματικά με τις εκδόσεις Grasset.
Στην Ελλάδα, όπου είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, κυκλοφορούν μεταφρασμένα δεκαέξι βιβλία του, από τις εκδόσεις Αστάρτη και Πατάκη («Η νέα ερωτική αναρχία», «Η αέναη ευφορία: δοκίμιο για το καθήκον της ευτυχίας» κ. ά.).