WILL SΕLF
Umbrella
εκδ. Grove Press και Bloomsbury, σελ. 488
Η λογοτεχνία του μοντερνισμού άφησε μια δύσκολη κληρονομιά στους σύγχρονους συγγραφείς. Ελάχιστοι μπορούν να ελπίσουν ότι θα ανταγωνιστούν τον Τζέιμς Τζόις ή τον Σάμιουελ Μπέκετ, ενώ εκείνοι που επιχειρούν να το ρισκάρουν φαίνονται συνήθως χλωμοί μιμητές των λογοτεχνικών ινδαλμάτων τους και όχι αυθεντικοί πρωτοπόροι.
Το μυθιστόρημα του Γουίλ Σελφ «Umbrella», το οποίο ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker του 2012 και τώρα εκδόθηκε και στις ΗΠΑ, καταφέρνει να ξεφύγει από αυτόν τον γενικό κανόνα. Στις πάνω από 450 σελίδες του, η αδιάκοπη γραφή εκτυλίσσεται χωρίς διαιρέσεις σε κεφάλαια, και με ελάχιστες ανάσες παραγράφων ή ακόμα και συμβατικών σημείων στίξεως. Με την πρώτη ματιά, το βιβλίο δεν φαίνεται και τόσο ελκυστικό για τον μέσο αναγνώστη.
Και όμως, η «Ομπρέλα» είναι ένα διασκεδαστικό και συναρπαστικό βιβλίο. Τοποθετημένο σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα στο βόρειο Λονδίνο, παρακολουθεί τον προοδευτικό ψυχίατρο δρα Ζάκαρι Μπάσνερ, ο οποίος πιστεύει ότι «όποια και αν είναι η βλάβη που έχουν υποστεί, αυτά τα ετοιμόρροπα μυαλά εξακολουθούν να κατοικούνται», και την ευνοούμενη ασθενή του, την Οντρεϊ Ντεθ, η οποία ήταν κατατονική από την εισαγωγή της στο ίδρυμα το 1922. Ο συγγραφέας ταλαντεύεται μεταξύ των δύο ηρώων του καθώς κινείται ανάμεσα στη δεκαετία του ’70, όταν ο δρ Μπάσνερ είναι εν ενεργεία ψυχίατρος, τη σημερινή εποχή, όταν πλέον έχει συνταξιοδοτηθεί, και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Οντρεϊ και τα αδέλφια της δουλεύουν στην κατασκευή πυρομαχικών ή πολεμούν στις μάχες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Γουίλ Σελφ καταφέρνει να κρατήσει μια ζωντανή ισορροπία ανάμεσα σ’ αυτές τις διαφορετικές αφηγήσεις. Τόσο οι «λιγδεροί, υγροί δρόμοι» του Λονδίνου των αρχών του 20ού αιώνα όσο και τα ασβεστωμένα νοσοκομειακά δωμάτια της δεκαετίας του ’70 περιγράφονται πειστικά, ενώ οι λεπτομέρειες των διεργασιών στους ψυχιατρικούς θαλάμους -τα φάρμακα, οι μέθοδοι, οι μεταβαλλόμενες ιδεολογίες- έχουν διεξοδικά ερευνηθεί.
Δύο πράγματα δίνουν συνοχή στο μυθιστόρημα. Το πρώτο είναι η πόλη του Λονδίνου, όπου ο συγγραφέας έχει τοποθετήσει το μεγαλύτερο μέρος των οκτώ προηγούμενων μυθιστορημάτων του και όπου οι ήρωές του αρέσκονται να τριγυρίζουν και να αλητεύουν. Το δεύτερο είναι η απόλαυση που αντλεί από τη γλώσσα και την «παλλόμενη αίσθηση» των λέξεων. Μερικοί μπορεί να το βρουν αυτό κουραστικό – ο ίδιος ο δρ Μπάσνερ επιπλήττει τον εαυτό του για «άλλη μια αχρείαστη λατινικούρα». Ωστόσο, περιγραφές όπως «τα διαλυμένα παπούτσια του γλιστρούσαν στον μουσαμά του δαπέδου» ή «η μέρα είναι μια κομψή ομπρέλα στολισμένη με σύννεφα» στέκονται στον νου πολύ μετά το διάβασμα του βιβλίου.
Τα προηγούμενα βιβλία του Γουίλ Σελφ (στα ελληνικά έχουν εκδοθεί, μεταξύ άλλων, τα έργα του «Ποσοτική θεωρία της παράνοιας», «Ο άνθρωπος της αβύσσου», «Σκληρά παιχνίδια για σκληρά αγόρια») έχουν κερδίσει αφοσιωμένους αναγνώστες, ενώ έχουν απωθήσει άλλους. Με την «Ομπρέλα» κατάφερε να γράψει ένα πειραματικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα ένα συμπονετικό και συναρπαστικό βιβλίο. Ενα βιβλίο που, παρά τις δυσκολίες του, αξίζει να διαβαστεί.