ΝΤΟΝ ΝΤΕΛΙΛΛΟ
Σημείο Ωμέγα
εκδ. Εστία, σελ. 122
Το νέο μυθιστόρημα του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα διακρίνεται για την πυκνή, αυστηρή και αμερόληπτη αφήγηση, τους λιτούς χαρακτήρες, αλλά και μια σαφώς διατυπωμένη φιλοσοφική διάθεση, χαρακτηριστικά που άλλωστε διακρίνουν την πρόσφατη λογοτεχνική του παραγωγή. Σε αντίθεση με τον «Υπόγειο κόσμο», το ογκώδες αυτό έργο η αμερικανική έκδοση του οποίου ξεπερνά τις 800 σελίδες, το «Σημείο Ωμέγα» -αλλά και τα αμέσως προηγούμενα «Οι χρόνοι του σώματος» (2001), «Κοσμόπολις» (2003), «Ο άνθρωπος σε πτώση» (2007), από τις εκδόσεις της Εστίας- είναι μια μυθοπλασία που επιχειρεί να συλλάβει τη συναισθηματική ατμόσφαιρα ενός φιλοσοφικού στοχασμού για τον χρόνο και την ύπαρξη.
Στο επίκεντρο της αφήγησης βρίσκεται ο πρώην κυβερνητικός σύμβουλος και θεωρητικός αναλυτής της εισβολής στο Ιράκ, Ρίτσαρντ Ελστερ, ο οποίος έχει αποτραβηχτεί σε μια ερημική περιοχή της Καλιφόρνιας, που θυμίζει γυμνό ιρακινό τοπίο. Από εκεί παρατηρεί την άγρια και επιβλητική ομορφιά της φύσης και αφουγκράζεται το «σημείο ωμέγα» που, σύμφωνα με τη θεωρία του ιησουίτη Πιερ Τεγιάρ ντε Σαρντέν, είναι μια κατάσταση υπέρτατης αυτοσυνείδησης, όπου «το μυαλό υπερβαίνει κάθε κατεύθυνση γυρνώντας προς τα μέσα». Αυτόν τον ερημίτη στοχαστή επισκέπτεται ο κινηματογραφιστής Τζιμ Φίνλεϊ, που φιλοδοξεί να καταγράψει «χωρίς πρόβες, σοφιστικέ στήσιμο ή μοντάζ», σαν cinema verite, οτιδήποτε ο Ελστερ θελήσει να αποκαλύψει.
Αντί όμως της ταινίας, το γύρισμα της οποίας δεν ξεκινά ποτέ, διαδραματίζεται ένα αναπάντεχο θρίλερ με επίκεντρο την εξαφάνιση της κόρης του Ελστερ που και αυτή έχει έρθει να τον επισκεφθεί. Καθώς ο Ελστερ καταρρέει υπό το βάρος της ξαφνικής απώλειας της αγαπημένης του κόρης, ο Τζιμ αναλαμβάνει τα πρακτικά ζητήματα με την αστυνομία, αλλά και την υποχρέωση να τον στηρίξει ηθικά. Αν η ταινία είχε σκοπό τη χαρτογράφηση της σκέψης του Ελστερ, η νέα τροπή της ζωής του αποκαλύπτει την ευθραυστότητα της ύπαρξης μπροστά στην αδυναμία αποτροπής του θανάτου.
Αν και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του κινηματογραφιστή γύρω από τη ζωή και τη σκέψη του Ελστερ αλλά και την εξαφάνιση της κόρης του παραμένει μετέωρη και χωρίς απαντήσεις, ο ΝτεΛίλλο προσφέρει άλλες πιθανές προσεγγίσεις της ιστορίας του εγκιβωτίζοντάς την ανάμεσα σε δύο μέρη, όπου ο ίδιος αφηγητής περιγράφει εικόνες από τη βίντεο-εγκατάσταση «24 Hour Psycho» στην οποία η ταινία του Χίτσκοκ (αρχικής διάρκειας 109 λεπτών) επιβραδύνεται και παρατείνεται σε είκοσι τέσσερις ώρες.
Σε εκείνες τις προβολές είχαν συναντηθεί οι δύο πρωταγωνιστές του αινιγματικού αυτού μυθιστορήματος και εκεί ο κινηματογραφιστής συλλαμβάνει την ιδέα γυρίσματος της δικής του ταινίας, που -όπως και η βίντεο-εγκατάσταση- θα είχε στόχο την αναπαράσταση της ροής χρόνου με σημείο αναφοράς τον Ελστερ. Η επιβραδυμένη απόδοση της ταινίας του Χίτσκοκ προβάλλει ανάγλυφα ζητήματα συστολής και διαστολής του χρόνου και της μνήμης, της επανάληψης και της μεταβολής, της γέννησης και της φθοράς.
Τόσο για τον αφηγητή όσο και για τον ΝτεΛίλλο η βίντεο-εγκατάσταση «24 Hour Psycho» (1993), έργο του εικαστικού Ντάγκλας Γκόρντον, αποτέλεσε πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ΝτεΛίλλο εμπνέεται από ένα φιλμ ή μια φωτογραφική εικόνα: η φωτογραφία του ανθρώπου που πέφτει από τον πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στις 11/9 εμπνέει τον «Ανθρωπο σε πτώση», οι φωτογραφίες του Γκέρχαρντ Ρίχτερ για τους Μπάαντερ-Μάινχοφ αποτελούν έναυσμα για τη συγγραφή διηγημάτων, το ερασιτεχνικό φιλμ για τη δολοφονία του Κένεντι παίζει κεντρικό ρόλο στα μυθιστορήματα «Ζυγός» και «Υπόγειος κόσμος».
Στο «Σημείο Ωμέγα», η βίντεο-εγκατάσταση, πέρα από φιλοσοφικά ερωτήματα γύρω από τη ροή του χρόνου, εγείρει και θέματα θέασης, καθώς και κατανόησης των άρρητων ιδεολογικών/αισθητικών συμβάσεων που υπολανθάνουν στο φιλμ. Συγχρόνως, μετασχηματίζοντας τις αρχές της κινηματογραφικής αφήγησης σε λογοτεχνική γλώσσα αλλά και παράλληλα αποδομώντας τις, ο ΝτεΛίλλο φέρνει στο προσκήνιο τον προβληματισμό του γύρω από την τέχνη της συγγραφής στον 21ο αιώνα. Βέβαιο πάντως είναι ότι το «Σημείο Ωμέγα» είναι ένα απαιτητικό μυθιστόρημα που όμως ανταμείβει αναμφισβήτητα τον υπομονετικό αναγνώστη.