Είναι παράξενη η σχέση της τέχνης του Γιώργου Ζογγολόπουλου (1903 – 2004) με την Αθήνα. Αν και ο τόπος που γεννήθηκε και έζησε, μια άλλη πόλη, η Θεσσαλονίκη, έμελλε να ταυτιστεί στη συνείδηση των νεότερων με ένα αρχετυπικό του έργο, τις «Ομπρέλες» στη νέα παραλία.
Η Αθήνα έκανε δύο φορές την προσπάθειά της. Πάντα στην πλατεία Ομονοίας και πάντα με τις καλύτερες προθέσεις: το 1958 ο Γιώργος Ζογγολόπουλος κέρδισε μαζί με τον αρχιτέκτονα Κώστα Μπίτσιο το πρώτο βραβείο αρχιτεκτονικού και καλλιτεχνικού διαγωνισμού για τη διαμόρφωσή της. Η εμβληματική πλατεία με το γκαζόν και τους πίδακες, αναπόσπαστο κομμάτι της εικονογραφίας της «μοντέρνας» Αθήνας της δεκαετίας του ’60, αλλοιώθηκε αρχικά με την εγκατάσταση του «Δρομέα» και τελικά ξηλώθηκε όταν άρχισε να κατασκευάζεται το μετρό. Σήμερα αποτελεί αντικείμενο νοσταλγίας για χιλιάδες Αθηναίους. Και καθόλου άδικα. Πολλά χρόνια αργότερα, ένας άλλος «Ζογγολόπουλος», το γλυπτό «Πεντάκυκλος» εγκαταστάθηκε στη «νέα» Ομόνοια. Επρόκειτο για υδροκινητικό έργο, αλλά τα πρώτα χρόνια το νερό δεν κύλησε ποτέ στους πέντε κύκλους από ανοξείδωτο ατσάλι. Το γλυπτό απαξιώθηκε. Μία πρωτοβουλία του Ιδρύματος Γιώργος Ζογγολόπουλος και του Δήμου Αθηναίων το 2008 να λειτουργήσει το έργο δεν μακροημέρευσε, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στην πρόσφατη απόφαση της μεταφοράς του σε άλλο σημείο, πιθανότατα στην αρχή της λεωφόρου Συγγρού. Ευτυχώς έργα του Ζογγολόπουλου κοσμούν σήμερα την ευρύτερη Αθήνα: από τον κυλινδρικό φωταγωγό με τις χρωματιστές ομπρέλες στον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα, μέχρι τις μεταλλικές «ομπρέλες» στην είσοδο του Ψυχικού και τους ολυμπιακούς κύκλους στον υπαίθριο χώρο του αεροδρομίου στα Σπάτα. Ομως πουθενά αλλού στο Λεκανοπέδιο δεν θα βρείτε μια υπαίθρια γλυπτοθήκη σαν αυτή που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια στην πλατεία «Γιώργου Ζογγολόπουλου» επί της Λεωφόρου Δημοκρατίας στο Παλαιό Ψυχικό, δίπλα στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου. Φιλοξενεί, σε δημόσιο και κατάφυτο χώρο, μεγάλης κλίμακας γλυπτά του Γιώργου Ζογγολόπουλου από διαφορετικές χρονικές περιόδους.
Η Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ψυχικού, όπως ονομάζεται, εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2010. Ο Ζογγολόπουλος και η γυναίκα του Ελένη Ζογγολοπούλου-Πασχαλίδου υπήρξαν από τους πρώτους κατοίκους του ωραίου αθηναϊκού προαστίου. Πέρασαν όλη τη μακρά ζωή τους δουλεύοντας και δημιουργώντας στο ατελιέ του σπιτιού τους που βρίσκεται κοντά στην ομώνυμη πλατεία και το οποίο αποτελεί σήμερα την έδρα του Ιδρύματος που ο ίδιος ίδρυσε. Και ο Δήμος Ψυχικού έδωσε αρχικά στην πλατεία το όνομά του και στη συνέχεια, με τη συνεργασία του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και του συλλέκτη Ζαχαρία Πορταλάκη, τοποθετήθηκαν στην πλατεία έξι γλυπτά μεγάλων διαστάσεων (πέντε με τη συνδρομή του Ιδρύματος και ένα του Ζαχαρία Πορταλάκη). Ανάμεσά τους και ο «Ποσειδώνας» που προοριζόταν για την Ομόνοια του 1960, ωστόσο ποτέ δεν τοποθετήθηκε.
Πρώτη Κυριακή
Σήμερα μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα την άγνωστη, στους περισσότερους Αθηναίους, πλατεία. Ο Οργανισμός Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΟΚΑΠΑ) του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού και το Ιδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου ανακοίνωσαν την έναρξη ξεναγήσεων για το κοινό την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα στις 12 το μεσημέρι. Η αρχή γίνεται αύριο και μέσα από την ξενάγηση θα μπορεί κανείς να γνωρίσει σημαντικούς σταθμούς στη ζωή και το έργο του Ελληνα γλύπτη. Η συμμετοχή θα είναι δωρεάν.
Κι όσο προχωράμε στην άνοιξη η ζωή της πλατείας θα εμπλουτίζεται με επιπλέον δραστηριότητες όπως εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά, περισσότερες ξεναγήσεις, κτλ. Επιπλέον, ο Δήμος Ψυχικού – Φιλοθέης μελετά την αναμόρφωση του φωτισμού της πλατείας. Χωρίς τυμπανοκρουσίες και πολλά λόγια μόλις γεννήθηκε ένας νέος προορισμός στην Αθήνα.