Η Δημοκρατία και η ουτοπία

5' 7" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στιγμές παγκοσμιοποίησης έζησαν όσοι βρέθηκαν την περασμένη Κυριακή το βράδυ στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Εκεί, πραγματοποιήθηκε συζήτηση με τους ιστορικούς Θάνο Βερέμη και Αντώνη Λιάκο, και συντονιστή τον δημοσιογράφο Τάσο Τέλλογλου, με θέμα: «Χαρτογραφώντας τη δημοκρατία. Ουτοπία και ανανέωση». Ταυτόχρονα με την εκδήλωση στην Αθήνα, άλλες δύο συζητήσεις με τον ίδιο ακριβώς τίτλο πραγματοποιούνταν σε Ουάσιγκτον και Μόναχο. Ουσιαστικά, επρόκειτο για μια ανοιχτή τηλεδιάσκεψη, στην οποία, αφού προηγήθηκε η συζήτηση σε τοπικό επίπεδο, στη συνέχεια, οι τρεις αυτές εκδηλώσεις συνδέθηκαν ζωντανά για να «σχολιάσουν συγκριτικά τι ειπώθηκε σε κάθε πόλη» (to compare notes, όπως χαρακτηριστικά είπε η Γερμανίδα δημοσιογράφος Melinda Crane).

Οι συνολικά έξι ομιλητές (συν τρεις συντονιστές) από τις τρεις αυτές μητροπόλεις συνομιλούσαν διαδικτυακά, ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, σχόλια και ερωτήσεις του κοινού μιας χώρας συζητήθηκαν από τους ομιλητές κάποια άλλης. Για την Ιστορία, οι άλλοι ομιλητές ήταν οι: Suzan Neiman (δοκιμιογράφος) και Andres Veiel (σκηνοθέτης του σινεμά), σε συντονισμό της δημοσιογράφου Melinda Crane (Μόναχο), και από την Ουάσιγκτον οι Benjamin Barber (πολιτικός επιστήμων) και Sascha Meinrath (ειδικός του Διαδικτύου), σε συντονισμό του δημοσιογράφου Max Hofmann. Η όλη εκδήλωση οργανώθηκε από το mapping-democracy.org

Αντώνης Λιάκος

Ενα νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Με ποιο τρόπο η οικονομική κρίση μετέβαλε την αντίληψή μας περί δημοκρατίας; Ποια κατεύθυνση οφείλει να ακολουθήσει προκειμένου να ανανεωθεί; Με αυτά τα βασικά ερωτήματα ξεκίνησαν οι τρεις ταυτόχρονες συζητήσεις αρχικά σε τοπικό επίπεδο. Ο Αντώνης Λιάκος σχολίασε, μεταξύ άλλων: «Η Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση του κανόνα στην κρίση, ωστόσο, τη βιώνει αυτή την κρίση με μια οικονομία με αδύναμη βιομηχανική βάση και με ένα διεφθαρμένο κράτος. Γενικά, η δημοκρατία δημιουργήθηκε μέσα από μια επίπονη πορεία στην οποία χτίστηκε η ιδιότητα του πολίτη διαδοχικά πάνω σε τρία δικαιώματα, σύμφωνα με τον T.H. Marshall: Αστικά, πολιτικά, κοινωνικά. Η αφαίρεση των κοινωνικών δικαιωμάτων τον τελευταίο καιρό, πλήττει τα πολιτικά δικαιώματα και επομένως τη δημοκρατία. Το βλέπουμε αυτό στην Ελλάδα. Επομένως η δημοκρατία χρειάζεται να ανανεωθεί με την επανατοποθέτηση του προβλήματος των δικαιωμάτων».

Ο Αντ. Λιάκος υπογράμμισε ότι η συζήτηση για τη «θεραπεία» δεν στράφηκε προς τα εκεί, αλλά προς τις λεγόμενες «μεταρρυθμίσεις»: «Ζούμε αυτό που στους υπολογιστές λέγεται “resetting”. Οπωσδήποτε χρειαζόμαστε μια “επαναφορά” αλλά, τελικώς, προωθείται μια κωδικοποιημένη πολιτική που είναι η ίδια σε όλες τις χώρες, παρότι τα αίτια στις χώρες που μαστίζονται από την κρίση είναι διαφορετικά. Αυτό αλλάζει την κοινωνία οδηγώντας σε υποαπασχόληση χωρίς συλλογικές συμβάσεις, χωρίς προοπτική». Κατά τον κ. Λιάκο, ένα σπουδαίο ερώτημα είναι αν μπορεί η πολιτική να παίξει ένα ρόλο διαμεσολάβησης, ανάμεσα στην κοινωνία, στους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους, αφενός, και στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία των επιχειρήσεων αφετέρου. «Η δημοκρατία βασίζεται σε αυτή τη διαμεσολάβηση. Η ελληνική εμπειρία σήμερα δείχνει την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση. Τόσο η κρίση, όσο και οι μεταρρυθμίσεις εξόδου από την κρίση, έχουν κάνει τη δημοκρατία σκιά του εαυτού της. Αλλά όλοι το αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής στην προ της κρίσης κατάσταση. Γι’ αυτό χρειάζεται να βρούμε τις πηγές της ανανέωσης της δημοκρατίας και αυτές κατά τη γνώμη μου πρέπει να βρεθούν στη διατύπωση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου».

Ο Αντ. Λιάκος τόνισε ακόμα ότι σήμερα πλέον φαίνεται πως ζούμε σε μια συνθήκη «μεταδημοκρατίας», η οποία «ακολουθεί εξωτερικά τους κανόνες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αλλά ασκείται από επιτελεία και ιδιωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι συγκροτούν ένα αρκετά κλειστό σύστημα διοίκησης, το οποίο δυσπιστεί προς τη λαϊκή συμμετοχή. Πρόκειται για διακυβέρνηση μέσω τεχνοκρατών και κανόνων χωρίς λαϊκή έγκριση και το αποτέλεσμα είναι να ωθεί ολοένα και περισσότερες ομάδες πληθυσμού σε αντιπολιτικές δράσεις. Από την άλλη, η Ελλάδα έχει ισχυρή δημοκρατική παράδοση και αυτό φάνηκε μέσα στην κρίση όπου είδαμε να δημιουργούνται κινήσεις που δυνάμει (και τονίζω αυτό το “δυνάμει”) ενδεχομένως να ανανεώσουν τη δημοκρατία».

Θάνος Βερέμης

Κατακερματισμός της κοινωνίας

«Στην Ελλάδα είχαμε κρίση του αντιπροσωπευτικού μας συστήματος πολύ πριν την κρίση», σχολίασε με τη σειρά του ο Θάνος Βερέμης. «Μετά το 1974 άνθισαν οι ελευθερίες – μα και οι ελευθεριότητες. Αυτό πάντως που βλέπουμε σήμερα είναι να επανέρχεται με μεγάλη έμφαση ο κατακερματισμός της κοινωνίας μας. Μια κοινωνία δομημένη πάνω σε οικογενειοκρατικά, πελατειακά σχήματα, αποκομμένα το ένα από το άλλο και πολύ συχνά στρεφόμενα το ένα κατά του άλλου. Αυτή η συνθήκη αποτελεί εμπόδιο στις όποιες μεταρρυθμίσεις. Εως τώρα, μέσω δυναμικών ηγεσιών αλλά και ενός κράτους δικαίου που είχε τις καλές του στιγμές, τα καταφέραμε κάπως, τώρα όμως παλινδρομούμε μέσα σε μια καθαρά υποκειμενική αντίληψη περί δικαίου, στο μέτρο που αυτή η αντίληψη, προκειμένου να εξασφαλιστεί το “δικό μας δίκαιο”, να οδηγεί σε ανομία. Το ερώτημα είναι: θα μπορέσουμε μέσω της κρίσης να βρούμε έναν κοινό παρονομαστή; Τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά αδιαφορούν ακόμα και σήμερα για τα νομοσχέδια που ψηφίζονται στη Βουλή. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, το πρόσφατο νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ψηφίστηκε στη Βουλή, αντέδρασαν οι πρυτάνεις, οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι προστατεύουν τους πανεπιστημιακούς θεσμούς και τα κόμματα που το ψήφισαν άρχισαν τα “ναι μεν αλλά” στη συνέχεια».

Στη συζήτηση που ακολούθησε με το ελληνικό κοινό, ο Θ. Βερέμης σχολίασε ότι «η μοναδική χώρα που αυτή τη στιγμή “περνά το τεστ” της δημοκρατίας είναι η Ελβετία, όπου βλέπουμε μια όχι ισχυρή κεντρική εξουσία. Οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, με μερική εξαίρεση το ομοσπονδιακό σύστημα της Γερμανίας, ισχύει το αντίθετο. Στην Ελβετία παίζει ακόμα σημαντικό ρόλο ο λησμονημένος σε άλλες χώρες μηχανισμός του δημοψηφίσματος. Ακόμα και οι ΗΠΑ που θεμελιώθηκαν στο ιδεώδες μια μη ισχυρής κεντρικής εξουσίας, σήμερα φαίνεται να έχουν πάει στο άλλο άκρο. Στη δική μας χώρα, ελάχιστα γίνεται αυτή η συζήτηση και μόνον στο επίπεδο μιας ακόμα αναθεώρησης του Συντάγματος. Είναι βέβαια και αυτό κάτι. Ιδωμεν».

Αναγκαιότητα επιστροφής της πολιτικής

Απ’ όσο μπορούσαμε να κρίνουμε, οι ξένοι ομιλητές φάνηκαν να κινούνται με μεγαλύτερη άνεση στην τηλεδιάσκεψη. Μεταξύ των άλλων, ο Γερμανός σκηνοθέτης Andres Veiel τόνισε ότι στην ελληνική κρίση συνέβαλαν οι γερμανικές κυβερνήσεις με τις πιέσεις που ασκούσαν στις ελληνικές για αγορές εξοπλισμών, ενώ ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Μπέντζαμιν Μπάρμπερ, βασικό μέλος του κινήματος «Occupy Wall Street», είπε ότι «οι πολίτες υποφέρουν διότι αποκλείονται από τα κέντρα αποφάσεων. Συνέπεια αυτού είναι τα διάφορα λαϊκιστικά κινήματα. Αυτό που χρειάζεται είναι να διεκδικήσουμε εκ νέου τη δημοκρατία, η οποία προσφέρεται σαν πρόβατο σε σφαγή στον καπιταλισμό».

Από όλους τονίστηκε ότι προέχει η αναγκαιότητα επιστροφής της πολιτικής στο παγκοσμιοποιημένο σκηνικό όπου κυριαρχεί το πνεύμα των αγορών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή