Εν μέσω της πλήρους αδιαφορίας της ελληνικής κοινωνίας των 1.300.000 ανέργων προχωρά η δεύτερη φάση της υποβάθμισης του πάλαι ποτέ υπουργείου Πολιτισμού. Αρχισε με τον προ οκταμήνου υποβιβασμό σε Γενική Γραμματεία και ακολουθεί η συρρίκνωση με μείωση των οργανικών μονάδων του και ένταξη των 7.000 εργαζομένων, ως πτωχών συγγενών, σε ένα υπουργείο που απασχολεί ήδη πάνω από 170.000 ανθρώπους.
Η Πολιτεία μετράει τα ευρώ που θα εξοικονομήσει και οι συνδικαλιστές τις θέσεις εργασίας που θα χαθούν. Η πολιτική του μπακαλοτέφτερου όμως δεν ταιριάζει στον πολιτισμό.
Οι διαχειριστές του δεν διαχειρίζονται μόνον πόρους αλλά και σύμβολα. Ειδικότερα, η πολιτιστική κληρονομιά υπήρξε πάντα ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια των ανά την υφήλιο πολιτικών εξουσιών για να δημιουργούν εθνικές αφηγήσεις και να εμπνέουν τους λαούς τους. Το γνώριζε ο Οθων όταν αποφάσισε το 1834 να μεταφέρει την πρωτεύουσα από το όμορφο Ανάπλι στη ρημαγμένη Αθήνα και να ξεκινήσει μάλιστα εργασίες αναστήλωσης στην Ακρόπολη πριν καν μεταφερθεί η βασιλική καθέδρα. Το γνωρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που πασχίζει να βρει μια πολιτισμική συνισταμένη ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη για να τονώσει μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα. Το έχει καταλάβει η Σκοπιανή ηγεσία, που προσπαθεί μεθοδικά να οικειοποιηθεί ένα ένδοξο παρελθόν που δεν της ανήκει.
Οι δικοί μας πολιτικοί συνήθιζαν πάντα να βγάζουν λόγους για τη σημασία του πολιτισμού προς το εκλογικό ακροατήριο που τους άκουγε με ευχαρίστηση, αλλά μετά παραδινόταν μαγεμένο στην Κίρκη του λαϊφστάιλ.
Από τη δική τους πλευρά, οι άνθρωποι του πολιτισμού εγκλωβίστηκαν στην παγίδα της αυτοαναφορικότητας, με την εξαίρεση κάποιων μεμονωμένων προσπαθειών για εξωστρέφεια, που όμως δεν εντάσσονταν σε ένα μεγάλο σχέδιο για προσέγγιση με την κοινωνία.
Πράγματι, αν κατέβουμε από τον υψιπετή χώρο των συμβόλων και προσγειωθούμε στην πεζή πραγματικότητα, οι ψυχροί αριθμοί αναδεικνύουν μια δυσάρεστη αλήθεια. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το 61% των συμπατριωτών μας δήλωσε ανερυθριάστως το 2007 ότι δεν συμμετείχε σε καμία πολιτιστική δραστηριότητα, καταλαμβάνοντας την 4η χειρότερη θέση στην Ευρώπη των 27. Αλλες μελέτες έχουν δείξει ότι είμαστε τελευταίοι σε ανάγνωση βιβλίων ή σε επίσκεψη μουσείων.
Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν ότι στην Ελλάδα της μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς και των πολλών δημιουργικών ανθρώπων, ο πολιτισμός συμμετέχει μόνον κατά 1% στο ΑΕΠ, φέρνοντας τη χώρα τελευταία στην Ευρώπη των 15, με πρώτη τη Γαλλία με 3,4%.
Και φτάσαμε στο 2013. Αντί η κρίση να λειτουργήσει ως κάθαρση και αφορμή για την αναδιοργάνωση του χώρου ώστε να αναδείξει επιτέλους το δυναμικό του, επιλέγεται η πολιτική του «πονάει κεφάλι, κόβει κεφάλι»! Κι όμως… Αν η χώρα καταφέρει κάποτε να ανακάμψει μέσα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο, άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, αυτό θα γίνει διά του πολιτισμού. Η Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων ψυχών ούτε έχει ούτε μπορεί ποτέ να αποκτήσει την αμερικανική οπλική υπεροχή ή τη γερμανική βαριά βιομηχανία ή το εργατικό δυναμικό του 1,3 δισεκατομμυρίου Κινέζων. Ενα συγκριτικό πλεονέκτημα διαθέτει κι αυτό καταδικάζεται τώρα σε μαρασμό.
Ο Φρανσουά Μιτεράν είχε πει κάποτε ότι αν ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας, δεν θα έκανε τίποτε που να μην περνά μέσα απ’ τον πολιτισμό. Οι δικοί μας κυβερνώντες πώς αποδέχονται την ιστορική ευθύνη να βάλουν τον πολιτισμό στη γωνία;
* Η κ. Ερση Φιλιπποπούλου είναι αρχιτέκτων και νομικός, τ. προϊσταμένη του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Πολιτισμός» του Γ΄ ΚΠΣ.
