Στο τραγούδι «The Stars (Are Out Tonight)», το νέο σινγκλ από το άλμπουμ επιστροφής του Ντέιβιντ Μπάουι «The Next Day», μια φράση ξεχωρίζει: «Ποτέ δεν θ’ απαλλαγούμε από αυτά τ’ αστέρια».
Στο βίντεο, ο 66χρονος Μπάουι και η ηθοποιός Τίλντα Σουίντον υποδύονται ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που καταδιώκεται από δύο αστέρια σαν βρικόλακες: τους παρακολουθούν, εισβάλλουν στο σπίτι τους, τους χειραγωγούν σαν μαριονέτες. Το τραγούδι όμως είναι λιγότερο κυριολεκτικό. Παρουσιάζει τις διασημότητες ως μέλη μιας κυρίαρχης τάξης που «σε καίνε με τα ακτινοβόλα χαμόγελά τους», αλλά και σαν αξιολύπητα πλάσματα, που ζηλεύουν την προσγειωμένη ζωή των συνηθισμένων ανθρώπων. «Ελπίζω όμως να ζουν για πάντα», τραγουδάει ο Μπάουι, κάνοντας ένα φιλικό νεύμα στη φήμη ως αθανασία, αποζημίωση για όλες τις βλάβες και τις απογοητεύσεις που συνοδεύουν τη διασημότητα.
Η φήμη και ο θάνατος είναι στενά συνδεμένα θέματα στο άλμπουμ «The Next Day», το οποίο έχει κερδίσει επαίνους ως η πιο δυνατή δουλειά του Μπάουι εδώ και δεκαετίες. Εικόνες σήψης, παρακμής και δυσθυμίας διαποτίζουν τον δίσκο. «Εδώ είμαι / όχι εντελώς νεκρός / Το σώμα μου αφημένο να σαπίσει μέσα σ’ ένα κούφιο δέντρο», τραγουδάει στο τραγούδι του τίτλου.
Για το μεγαλύτερο μέρος του 21ου αιώνα, ο Ντέιβιντ Μπάουι ήταν άφαντος, όσο και αν η λαμπερή θεατρικότητα και η σεξουαλική αμφιθυμία που εκείνος λάνσαρε κυριαρχούσαν στην ποπ μέσα από φιγούρες όπως η Lady Gaga. Οι περισσότεροι συμπέραναν ότι αποσύρθηκε, σωματικά εξαντλημένος από το βαρύ έμφραγμα και την εγχείρηση που έκανε το 2004, δημιουργικά ξοδεμένος ύστερα από τέσσερις δεκαετίες που συνεχώς επανεφεύρισκε τον εαυτό του. Ομως, με μια αναπάντεχη κίνηση, επέστρεψε τον Ιανουάριο με το σινγκλ «Where Are We Now? », προπομπό του «The Next Day». Το άλμπουμ, το πρώτο μετά μια δεκαετία, επιβεβαιώνει τη δυναμική του Μπάουι ως μουσικού και τραγουδοποιού. Σκοτεινό στη θεματική του, κάνει αναφορές σε σημαντικές στιγμές από το παρελθόν του, ιδιαίτερα στο «Lodger» του 1979, ωστόσο οι στίχοι είναι ασυνήθιστα άμεσοι και απροκάλυπτοι για έναν καλλιτέχνη που συχνά κρυβόταν πίσω από μάσκες ή επένδυε τη μελαγχολία με την πρόκληση.
Εν τω μεταξύ, το κύρος του στην ιστορία της ποπ ως του περφόρμερ που γεφύρωσε το χάσμα ανάμεσα στην τέχνη και στο ροκ υπογραμμίζεται από την έκθεση «David Bowie Is», μια ρετροσπεκτίβα που εγκαινιάστηκε στις 23 Μαρτίου στο Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο και που δοξάζει τη μαεστρία του σε όλες τις μη ηχητικές πλευρές της ποπ, περιλαμβανόμενων της ενδυματολογίας και της καλλιτεχνικής επιμέλειας των δίσκων.
Εξαφανισμένος
Ενώ ο ίδιος ο Μπάουι ήταν εξαφανισμένος την περασμένη δεκαετία, η επιρροή του ήταν πανταχού παρούσα. Μετά τη δεκαετία του ’90, περίοδο όπου κυριάρχησαν η τόλμη και η αυθεντικότητα του γκραντζ και του γκάνγκστα-ραπ, η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα είδε την επιστροφή της τεχνητής λάμψης και της θεατρικότητας.
Ανάμεσα στις πιο φημισμένες ρήσεις του Μπάουι νωρίς στην καριέρα του ήταν οι εξής: «Αισθάνομαι πιο πολύ σαν ηθοποιός όταν είμαι στη σκηνή παρά σαν ροκ τραγουδιστής» και «Αν μη τι άλλο, νομίζω ότι βοήθησα να κατανοηθεί ότι το ροκ εν ρολ είναι πόζα». Πριν από την άφιξή του υπήρχε μια λίγο-πολύ άμεση αντιστοιχία ανάμεσα στον περφόρμερ και στο πραγματικό πρόσωπο. Ο Μπάουι όμως μιλούσε για ερμηνεία φανταστικών χαρακτήρων όπως ο ροκ ημίθεος Ζίγκι Στάρνταστ και ο ψυχρός, απόμακρος ThiWhite Duke. Ηταν ο ίδιος και όμως διαφορετικός κάθε φορά που εμφανιζόταν μπροστά στο κοινό με ένα καινούργιο άλμπουμ.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, άλλαξε πέντε μπάντες και πολλά στυλ προτού συνδεθεί με το κοινό γύρω στο 1969. Μόλις απογειώθηκε η καριέρα του, οι μεταλλάξεις πήραν πιο επείγοντα χαρακτήρα. Οπως είπε το 1977: «Πολιτική μου ήταν πάντα ότι μόλις ένα σύστημα ή μια διαδικασία λειτουργήσει, είναι εκτός συρμού. Κινούμαι σε άλλη περιοχή».
Επιρροή ο Γουόρχολ
Ο μεγάλος προπομπός και η σημαντικότερη επιρροή για τον Μπάουι ήταν ο Αντι Γουόρχολ, η έμπνευση για το τραγούδι του 1971 «Andy Warhol». Αναλύοντας τον Γουόρχολ, ο τεχνοκριτικός Ντόναλντ Κάσπιτ έγραψε για έναν «πρωτεϊκό καλλιτεχνικό εαυτό χωρίς πυρήνα» – μια περιγραφή που μπορούσε να ταιριάξει και στον Μπάουι.
Αν διαβάσει κανείς παλιές συνεντεύξεις του, εκπλήσσεται βλέποντας πόσο συχνές είναι οι νύξεις για ένα εσωτερικό κενό, η αίσθηση ενός ανθρώπου που φαίνεται να διαθέτει υπερβολική αυτοπεποίθηση, αλλά που πολεμάει με συναισθήματα αυτοπεριφρόνησης και αμφιβολίας. «Αν έβλεπα σε κάποιον κάτι που μου άρεσε, το χρησιμοποιούσα αργότερα σαν να ήταν δικό μου»· «δεν είμαι καινοτόμος. Στην πραγματικότητα είμαι σαν φωτοτυπικό μηχάνημα. Βγάζω έξω ό,τι με έχουν ταΐσει». Φαίνεται ότι «το συνεχόμενο, επανερχόμενο αίσθημα ανεπάρκειας για ό,τι έχω κάνει» προώθησε τις αεικίνητες μεταλλάξεις του στον ήχο και στο στυλ.
Μιλώντας για την «εξαντλητική» επανεφεύρεση του Ντέιβιντ Μπάουι, ο σκηνοθέτης Τζούλιεν Τεμπλ, ο οποίος γύρισε γι’ αυτόν βίντεο και τον σκηνοθέτησε στην ταινία του 1986 «Absolute Beginners», είπε: «Εχει το τίμημά του αυτό, βιολογικά». Και πράγματι, στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 ο Μπάουι φαινόταν να έχει «αδειάσει».
Ο Γουόρχολ είχε τη «μεταφυσική πεποίθηση» πως η φήμη μπορούσε να κρατήσει μακριά τον θάνατο. Οταν ο Μπάουι δηλώνει «ελπίζω να ζήσουν για πάντα», στο τραγούδι «The Stars», είναι μήπως μια χειρονομία αλληλεγγύης με τους «πεθαμένους και τους ζωντανούς»;
Μπορείς να εφευρίσκεις τον εαυτό σου ξανά και ξανά, όμως ο Θάνατος, ο μεγάλος εχθρός των εφευρέσεων, θα σε φτάσει κάποτε. Το βάσανο αυτής της επίγνωσης έχει πυροδοτήσει το νέο εγχείρημα του Μπάουι, ένα αριστούργημα του λυκόφωτος.