Η ανισότητα και ο ρατσισμός γίνονται θέατρο-ντοκουμέντο

Η ανισότητα και ο ρατσισμός γίνονται θέατρο-ντοκουμέντο

4' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τι θα γινόταν αν τα υποκείμενα μιας εθνογραφικής έρευνας είχαν την ευκαιρία να αφηγηθούν τις ιστορίες τους με τις δικές τους φωνές, συμμετέχοντας δημιουργικά στη διαμόρφωση των συμπερασμάτων; Μπορεί το θέατρο να λειτουργήσει την ίδια στιγμή ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τους δασκάλους, μέθοδος συλλογής στοιχείων για τους ερευνητές και μέσο έκφρασης και κοινωνικοποίησης για τους μαθητές; Αυτά και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα ερωτήματα προκύπτουν από το ερευνητικό πρότζεκτ της δρος Kathleen Gallagher, ακαδημαϊκής διευθύντριας του Κέντρου για την Εκπαίδευση στα Αστικά Κέντρα του Πανεπιστημίου του Τορόντο και καθηγήτριας στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικών Σπουδών του Οντάριο. Νέοι άνθρωποι, που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της κοινωνικής ανισότητας και της οικονομικής κρίσης σε πόλεις της Ελλάδας, του Καναδά, της Ινδίας, της Αγγλίας και της Ταϊβάν, αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο σε μια εκτεταμένη έρευνα για τους ίδιους και τις εμπειρίες τους, μετατρέποντας τα βιώματά τους σε παραστάσεις θεάτρου verbatim.

Γνωστό και ως «θέατρο ντοκουμέντο» ή «αυτολεξεί θέατρο», το verbatim βασίζεται σε μiα σειρά συνεντεύξεων και μαρτυριών, που αποδίδονται με θεατρικό τρόπο σαν ένα «ζωντανό» ντοκιμαντέρ. Η χρήση του ως ερευνητικoύ εργαλείου δεν αποτελεί καινοτομία της Kathleen Gallagher, ωστόσο η Καναδή ερευνήτρια είναι η πρώτη που σκέφτηκε να το αξιοποιήσει στον χώρο της θεατρικής εκπαίδευσης. Μία από τις πλέον ωφέλιμες ιδιότητες του εκπαιδευτικού θεάτρου είναι, σύμφωνα με την καθηγήτρια, το ότι έφηβοι από «περιθωριακές» κοινότητες, που είθισται να έχουν χαμηλότερες επιδόσεις ή μια πιο «απόμακρη» στάση προς το σχολείο, μαθαίνουν να εκφράζουν τις ανησυχίες, τους φόβους και τις ελπίδες τους, «γιατί όλοι έχουν ελπίδες παρά τις καταστάσεις», και τελικά να συμμετέχουν πιο ενεργά στα πράγματα, γνωρίζοντας ότι έχουν τη δύναμη να τα αλλάξουν. Οπλίζοντας τους νέους με αυτοπεποίθηση και αφυπνίζοντας μέσα τους το ενδιαφέρον για τα κοινά, η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν αποκλείεται να αποδειχθεί πολύτιμη σε μια εποχή κοινωνικών αναταραχών και ολοένα αυξανόμενων περιστατικών βίας με πρωταγωνιστές εφήβους.

Αμεσότητα

«Υπάρχει μια αμεσότητα στο θέατρο, που δεν συναντάται σε άλλα μέσα», υπογραμμίζει η κ. Gallagher. «Μια αίσθηση συλλογικότητας και επικοινωνίας χωρίς διαμεσολάβηση», που επιτρέπει την προσέγγιση ακόμα και ευαίσθητων κοινωνικών ζητημάτων, όπως η ανισότητα ή ο ρατσισμός. «Μας θυμίζει ότι δεν ζούμε σε απομόνωση, ότι δεν βρισκόμαστε πάντα σε ανταγωνισμό», συνεχίζει. Φυσικά, η αντίληψη του θεάτρου διαφέρει σε κάθε χώρα, ωστόσο η εμπειρία της εφηβείας είναι σε μεγάλο βαθμό κοινή, παρά τις πολιτισμικές διαφορές. Για παράδειγμα, «όλοι φοράμε κοινωνικές μάσκες, όμως οι έφηβοι αντιλαμβάνονται ακόμα την ύπαρξη αυτών των προσωπείων», υποστηρίζει η ερευνήτρια. Απώτερος στόχος, η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων σχετικά με τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις των νέων που ζουν σε δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ανά τον κόσμο, με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού θεάτρου. Αντί να έχουν καταγραφεί από αποστασιοποιημένους παρατηρητές και «ειδικούς», τα βιώματα αυτά θα έχουν διατυπωθεί και υποστεί επεξεργασία από τα ίδια τα παιδιά, τα οποία καλούνται να αναλάβουν τον ρόλο των κοινωνικών αναλυτών.

Πεποίθηση της ερευνήτριας είναι πως η επιστημονική ανάλυση είναι ατελής χωρίς τη συμμετοχή των υποκειμένων της έρευνας. Μολονότι η πολυφωνία δεν λύνει το πρόβλημα της υποκειμενικότητας, ούτε εγγυάται πιο «ακριβή» συμπεράσματα, τουλάχιστον αποκαλύπτει πως η «αλήθεια» και η «γνώση» δεν είναι σταθερές, αδιαπραγμάτευτες έννοιες, αλλά πηγάζουν από σχέσεις εξουσίας και επηρεάζονται από τις εγγενείς προκαταλήψεις όσων τις διατυπώνουν. «Το ζητούμενο δεν είναι να κάνουμε ερωτήσεις και τα παιδιά να απαντούν, αλλά να θέτουν τα ίδια τις ερωτήσεις που είναι σημαντικές για εκείνα. Με ενδιαφέρει πώς διαμορφώνουν ιδέες, όχι πώς ανταποκρίνονται στις δικές μου σκέψεις», τονίζει.

Στην Αθήνα

Τον περασμένο μήνα, η κ. Gallagher βρέθηκε στην Αθήνα, όπου ήρθε σε επαφή με καθηγητές θεατρικής αγωγής σε χώρους όπως το θέατρο «Εμπρός», συμμετείχε σε ένα βιωματικό εργαστήρι στο Bios και σε εκδήλωση του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, το οποίο θα συνεισφέρει στο ερευνητικό πρόγραμμα, διευκολύνοντας τη συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Μολονότι η διάλεξη που θα έδινε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ματαιώθηκε λόγω κατάληψης, εκείνη έμεινε με την αίσθηση ότι ο αναβρασμός που επικρατεί στην Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για δημιουργία και θετικές αλλαγές. «Στο ταξίδι μου στην Ελλάδα της πολιτικής και οικονομικής κρίσης, είδα σημάδια τόσο απόγνωσης όσο και ελπίδας μεταξύ των νέων ανθρώπων. Μου έδωσε δύναμη η αφοσίωση των δασκάλων που συνάντησα, αλλά με στενοχώρησε βαθύτατα αυτή η αίσθηση αστάθειας και αβεβαιότητας που νιώθουν οι νέοι».

Η υλοποίηση του εγχειρήματος εξαρτάται από το αν θα λάβει την έγκριση του Social Sciences and Humanities Research Council του Καναδά, η απόφαση του οποίου αναμένεται πιθανότατα μέσα στον Απρίλιο. «Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, στον Καναδά έχει διασωθεί η έννοια της κοινωνικής δημοκρατίας και η επιστημονική έρευνα εξακολουθεί να χρηματοδοτείται κυρίως από το κράτος», τονίζει η καθηγήτρια. Εφόσον εγκριθεί, το πρότζεκτ θα διεξαχθεί παράλληλα σε σχολεία των πέντε χωρών, σε συνεργασία με θεατρολόγους, εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες. Σε αυτό το διάστημα οι μαθητές σε κάθε πόλη θα έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή, έστω και ψηφιακή, με τους συνομηλίκους τους στην άλλη πλευρά του κόσμου, παρακολουθώντας μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις και συμβάλλοντας στην επεξεργασία των δεδομένων, με τη χρήση ειδικού λογισμικού. Προς το παρόν, δεν έχουν επιλεχθεί τα ελληνικά σχολεία που θα συμμετάσχουν στο πρωτότυπο πρόγραμμα, όμως έχει αποφασιστεί ότι θα πρόκειται για δημόσια σχολεία, οι μαθητές των οποίων πλήττονται ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση.

Συνεργάτες της Kathleen Gallagher στην Ελλάδα θα είναι οι θεατρολόγοι-θεατροπαιδαγωγοί και μέλη του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Νίκος Γκόβας, Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση και Βούλα Σαμαρά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή