Η «Δεσποινίς Τζούλια» στη Νότια Αφρική

Η «Δεσποινίς Τζούλια» στη Νότια Αφρική

4' 12" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η Νοτιοαφρικανή σκηνοθέτις Γιάελ Φάρμπερ ήρθε στο Λονδίνο με αφορμή το ανέβασμα ενός έργου της βασισμένου στο δράμα του Στρίντμπεργκ «Δεσποινίς Τζούλια». Η Φάρμπερ τοποθέτησε τη δράση του έργου (μια ιστορία ταξικής σύγκρουσης, έρωτα και πόθου, που στο πρωτότυπο εκτυλίσσεται σ’ ένα σουηδικό αγρόκτημα στα τέλη του 19ου αιώνα) στην καπνισμένη κουζίνα μιας φάρμας στη Νότια Αφρική, το 2012, την Ημέρα της Ελευθερίας. Το έργο, που πήρε τον τίτλο «Mies Julie», γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου πέρυσι, κερδίζοντας το βραβείο του Fringe και κάνοντας την κριτικό Λιν Γκάρντνερ να γράψει ότι η ηρωίδα του Στρίντμπεργκ «ποτέ δεν υπήρξε τόσο εκρηκτική όσο σ’ αυτήν την ηλεκτρισμένη και άφοβη νέα εκδοχή».

Η διασκευή της Φάρμπερ εστιάζει στην Τζούλι, κόρη ενός λευκού Αφρικάνερ γαιοκτήμονα, και τον Τζον, έναν μαύρο υπηρέτη της φάρμας, που η μητέρα του, η Κριστίν, είναι οικιακή βοηθός, παραμάνα της Τζούλι όταν ήταν μικρή. Οι πραγματικότητες της Νότιας Αφρικής -ιδιαίτερα η ανισότητα και η ανεργία- ξεγυμνώνονται καθώς το έργο βαδίζει προς την αιματηρή του κορύφωση. Στα χέρια της Φάρμπερ, ο Τζον και η Τζούλι αναδύονται ως δύο νεαρά άτομα τόσο τραυματισμένα από το παρελθόν του απαρτχάιντ, που τους είναι αδύνατον να δημιουργήσουν οποιαδήποτε σχέση στο παρόν.

Τι τράβηξε τη Φάρμπερ στη Μις Τζούλι; «Ο Στρίντμπεργκ είδε πώς η ψυχοσεξουαλική δυναμική μπορεί να ξεκλειδώσει βαθύτερα ζητήματα ταξικής σύγκρουσης και διάκρισης των φύλων. Υπάρχει μια κίνηση εκκρεμούς η οποία δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να πουν ό,τι τους έρχεται στο μυαλό. Η Νότια Αφρική διανύει την εποχή μετά το όνειρο – βρισκόμαστε πλέον στην πραγματικότητα. Υπάρχουν πράγματα που λέγονται γύρω από το τραπέζι, άλλα που λέγονται στα μπαρ ή στις κρεβατοκάμαρες. Με ενδιαφέρουν όμως και αυτά που δεν λέγονται».

Σε ποιους ανήκει η γη

Ενα στοιχείο-κλειδί της ιστορίας είναι η γη: σε ποιους ανήκει και πώς την απέκτησαν; «Η γη ήταν ο θεμέλιος λίθος του απαρτχάιντ – οι νόμοι που όρισαν την ιδιοκτησία και τον έλεγχο πάνω στη γη. Παρότι καταργήθηκαν, τα συμπτώματα επιβιώνουν ακόμα. Ο Τζον λέει κάποια στιγμή “οι δικοί μου είναι θαμμένοι εδώ, κάτω από το πάτωμα” και η Τζούλι απαντάει “ναι, και οι δικοί μου είναι θαμμένοι έξω, κάτω από την ιτιά, τρεις γενιές πίσω”. Αυτή είναι η πραγματικότητα για πολλές οικογένειες που ζουν και δουλεύουν σ’ αυτά τα αγροκτήματα».

Στο αρχικό έργο, η Κριστίν είναι η αρραβωνιαστικιά του Τζον, όχι η μητέρα του. Γιατί έγινε αυτή η αλλαγή; «Ηταν απολύτως ξεκάθαρο για μένα ότι έπρεπε να είναι η μητέρα, γιατί έτσι η πρόκληση θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Πολλοί από μας, σ’ όλο το φάσμα των λευκών Νοτιοαφρικανών, είχαμε μια μαύρη μάνα στο σπίτι μας που ήταν τόσο παρούσα όσο και η πραγματική μας μητέρα, αν όχι περισσότερο. Η οικειότητα ήταν εκπληκτική, ύστερα όμως ερχόταν εκείνος ο παράξενος χωρισμός, όταν παγιδεύεσαι σ’ ένα σύστημα προσχεδιασμένης ανωτερότητας και η γυναίκα εκείνη παραμένει στη θέση της, ως κατώτερο ανθρώπινο πλάσμα».

Η «κουλτούρα της βίας»

Οι εκρήξεις βίας στη «Mies Julie» με κάνουν να αναρωτηθώ τι σκέφτεται η Γιάελ Φάρμπερ για την «κουλτούρα της βίας» που λέγεται ότι επικρατεί στη Νότια Αφρική και που βγήκε πάλι στο προσκήνιο με την υπόθεση Οσκαρ Πιστόριους. «Η Νότια Αφρική είναι μια κακοποιημένη κοινωνία», λέει. «Και είναι βίαιη. Αγωνίζεται να συμφιλιωθεί με τον εαυτό της και υπάρχουν ακόμα ανοιχτές πληγές. Το να βλέπεις όμως τη Νότια Αφρική μέσα από το πρίσμα της υπόθεσης Πιστόριους είναι παραπλανητικό. Υπάρχει ένας προβληματισμός σήμερα εκεί για το τι πρόκειται να μας συμβεί. Είναι αυτό που βγαίνει μέσα στη “Mies Julie”: θα μπορέσουν οι νέες γενιές να επανεφεύρουν τις αφηγήσεις τους; Πιστεύω ότι υπάρχουν δυνατότητες στη Νότια Αφρική».

Το απαρτχάιντ άρχισε όταν το Εθνικό Κόμμα πήρε τον έλεγχο το 1948. Την επόμενη χρονιά θα γιορταστεί η 20ή επέτειος των ελεύθερων δημοκρατικών εκλογών που σηματοδότησαν το τέλος των θεσμικών φυλετικών διακρίσεων. Τι σκέφτεται η Φάρμπερ για το θέμα του απαρτχάιντ τώρα; «Ηταν απλώς μια επικών διαστάσεων κτηνωδία», λέει. «Ενα γελοίο, άρρωστο πείραμα που μια μικρή ομάδα ανθρώπων επέβαλε σε μια κοινωνία – και, για να λέμε την αλήθεια, ένα κάπως μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας τούς διατήρησε στην εξουσία μέσα από την απάθεια. Δόξα τω Θεώ, υπήρξε ένα κίνημα που κατάφερε να χτυπήσει τη ρίζα της αρρώστιας πολεμώντας αυτό το σύστημα. Το αποτέλεσμα είναι μια κοινωνία που οφείλει να αποβάλει τις συνέπειες της αρρώστιας σαν απανωτές στιβάδες δέρματος. Δεν πρόκειται να συμβεί αυτό από τη μια μέρα στην άλλη. Δεν μπορείς να βάλεις τη διαδικασία αυτή σε φούρνο μικροκυμάτων».

Ποια είναι

Η Γιάελ Φάρμπερ, 42 ετών, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Γιοχάνεσμπουργκ. Στα εφηβικά της χρόνια πήγαινε στο Market Theatre και παρακολουθούσε τη γέννηση του θεάτρου διαμαρτυρίας. Στη συνέχεια σπούδασε ηθοποιία και σκηνοθεσία. Ενώ εργαζόταν ως ηθοποιός, η φίλη της Λάρα Φουτ (σκηνοθέτις στο Baxter Theatre του Κέιπ Τάουν και παραγωγός τώρα της «Mies Julie») της είπε: «Καιρός δεν είναι να δοκιμάσεις τις δυνάμεις σου στη σκηνοθεσία;». Την άκουσε, και η σκηνοθεσία της στο «Shopping and Fucking» του Μαρκ Ρέιβενχιλ τής χάρισε το βραβείο Vita καλύτερου σκηνοθέτη το 1999, στα 28 της χρόνια. Εκτοτε, έχει κάνει και άλλες βραβευμένες δουλειές, ανάμεσά τους τη «Molora», μια διασκευή της «Ορέστειας» σε νοτιοαφρικανικό περιβάλλον.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή