«Τα μιούζικαλ μπορούν να θίξουν οποιοδήποτε θέμα», λέει ο Ρούφους Νόρις. Και πρέπει να ξέρει τι λέει ο σκηνοθέτης που ανέβασε το μιούζικαλ «London Road», με θέμα τα γεγονότα που ακολούθησαν τη δολοφονία πέντε εκδιδόμενων γυναικών στο Ιπσουιτς, το 2006. Το έργο αυτό, που ο σκηνοθέτης προτίθεται να το μεταφέρει στον κινηματογράφο, ανήκει σ’ ένα νέο κύμα σκηνικών παραγωγών που σπάνε το συναισθηματικά ευχάριστο παραδοσιακό καλούπι των μιούζικαλ και σπρώχνουν το είδος σε νέες, συχνά πιο σκοτεινές περιοχές.
Το «London Road» μπορεί να μην είναι της κλάσης των «Αθλίων», ωστόσο γνώρισε αρκετά μεγάλη επιτυχία. Η παραγωγή ξεκίνησε το 2011 σαν πείραμα, από τη συγγραφέα Αλεκι Μπλάιθ, η οποία πήρε συνεντεύξεις από κατοίκους του Ιπσουιτς και στη συνέχεια ο συνθέτης Ανταμ Κορκ επένδυσε με μουσική τα λόγια τους. Το έργο ανέβηκε στη σκηνή «Ολίβιε» του National Theatre στο Λονδίνο πέρυσι, όπου τις παραστάσεις είδαν 57.000 συνολικά θεατές.
Τώρα φαίνεται ότι η ατζέντα των μιούζικαλ διευρύνεται ακόμα περισσότερο. Τον περασμένο μήνα ανακοινώθηκε ότι μια νέα παραγωγή, με τίτλο «According to Brian Haw», θα εστιάσει στη ζωή του ακτιβιστή εναντίον του πολέμου στο Ιράκ, ο οποίος στρατοπέδευσε επί δέκα χρόνια έξω από το βρετανικό Κοινοβούλιο παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες να τον απομακρύνουν. Η παράσταση του θεατρικού ομίλου Youth Music Theatre, που σχεδιάστηκε από τον Τζέιμς Αθερτον και τη Σάρα Νέλσον, με τη βοήθεια του γιου του Χάου, Πίτερ, εξετάζει πώς ο αγώνας του πρώην ναυτικού επηρέασε την οικογενειακή ζωή του και επέσπευσε τον θάνατό του από καρκίνο του πνεύμονα το 2011.
Εν τω μεταξύ, το Εθνικό Θέατρο ετοιμάζεται να ανεβάσει τρία μιούζικαλ, τα οποία θίγουν θέματα όπως η ακραία φτώχεια, οι άστεγοι και η φύση του καπιταλισμού. Ανάμεσά τους, το «Home», μια συνεργασία μουσικών και ηθοποιών που χρησιμοποιούν χιπ-χοπ, ραπ, R&B ρυθμούς και τα πραγματικά λόγια ανθρώπων που έχουν χάσει τα πάντα. Ενα άλλο έργο, το «Mission Drift», δημιούργημα του θιάσου America’s Team, περιγράφεται ως «ταξίδι σε αναζήτηση της ψυχής του αμερικανικού καπιταλισμού» και θα παρουσιαστεί στη σκηνή Shed του Εθνικού Θεάτρου. Ο Μπεν Πάουερ, συνδιευθυντής του θεάτρου, λέει ότι η μουσική προσθέτει πολύ δυνατή διάσταση στις παραδοσιακές σκηνικές δημιουργίες. Ο Ρούφους Νόρις συμφωνεί: «Για πολύ καιρό τα μιούζικαλ θεωρούνταν λαϊκίστικη, περιορισμένη μορφή τέχνης», λέει. «Τώρα αυτό ανατρέπεται και ο ίδιος ο κόσμος ξεπερνάει τους περιορισμούς».
Μια επιπλέον απόδειξη της ικανότητας του μιούζικαλ να ξεπερνάει τα σύνορα των θεατρικών ειδών είναι το «The Book of Mormon», που ήρθε από το Μπροντγουέι στο λονδρέζικο Γουέστ Εντ. Η παράσταση, στο θέατρο Prince of Wales, είναι από τις πιο επιτυχημένες της χρονιάς, με τα εισιτήρια να έχουν προπωληθεί μέχρι τον Ιούλιο. Το μιούζικαλ παρακολουθεί δύο Μορμόνους ιεραποστόλους στην Αφρική, διακωμωδώντας τις περιπέτειές τους με αστεία που ηθελημένα ξεφεύγουν από τα όρια του «πολιτικώς ορθού». «Δεν υπάρχει τίποτα το επαναστατικό στον τρόπο που είναι δομημένα τα τραγούδια· είναι το θέμα και το χιούμορ που το κάνουν να ξεχωρίζει», λέει ο Νόρις.
Οι επιτυχίες αυτές βοηθούν να μετατραπεί το 2013 σε καλή χρονιά για τα μιούζικαλ, ύστερα από μια πτωτική πορεία. «Την περασμένη χρονιά, οι παραγωγοί ήταν συγκρατημένοι, περιμένοντας να τελειώσουν οι Ολυμπιακοί», λέει ο Αλιστερ Σμιθ, συντάκτης του περιοδικού Stage. Αυτό, όπως είπε, οφειλόταν επίσης στις υψηλότερες δαπάνες και το αυξημένο οικονομικό ρίσκο. Τα μιούζικαλ απαιτούν περισσότερους ηθοποιούς, καθώς επίσης μουσικούς, χορευτές και μεγαλύτερες σκηνές, ενώ χρειάζονται περισσότερο χρόνο για την προετοιμασία και τις πρόβες.
Το βραβευμένο με Οσκαρ «Les Miserables» του Τομ Χούπερ θεωρείται ότι ανέβασε το «στάτους» των μιούζικαλ. Η απόφαση του Σαμ Μέντες, που σκηνοθέτησε το «Skyfall», τον τελευταίο κινηματογραφικό Τζέιμς Μποντ, να ανεβάσει μιούζικαλ στο Γουέστ Εντ την επόμενη σεζόν ενισχύει αυτή την τάση. Η θεατρική προσαρμογή από τον Μέντες του έργου του Ρόαλντ Νταλ «Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας» αποσκοπεί να επαναλάβει τον θρίαμβο ενός άλλου μιούζικαλ που βασίστηκε σε βιβλίο του Νταλ, του «Matilda the Μusical».
«Τα μιούζικαλ μπορούν να αγγίξουν οποιοδήποτε θέμα, αλλά το πρόβλημα είναι όταν κάποιοι τα σκέφτονται απλώς σαν συνταγή για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα και σχεδιάζουν παραγωγές εντελώς ανώδυνες», λέει ο Νόρις. «Σκεφτείτε έργα όπως τα “Καμπαρέ”, “Ολιβερ!”, “Αννι”: μπορεί κανείς να μουρμουρίσει ίσως και πέντε τραγούδια από το καθένα. Θα ήταν πολύ δύσκολο να κάνει το ίδιο με οποιοδήποτε μιούζικαλ των τελευταίων δέκα χρόνων».
«Ο Τομ Χούπερ χωρίς αμφιβολία άλλαξε τα πράγματα», προσθέτει ο Νόρις. «Οι “Αθλιοι” ήταν τεράστια επιτυχία – έκανε τους πάντες να τρέξουν να αναζητήσουν κι άλλες τέτοιες ιδέες».