Ο Χώρος Δ της Πειραιώς 260 είναι τεράστιος. Θα γεμίσει; Κι όμως γέμισε και τη δεύτερη μέρα της παρουσίασης μιας πολυαναμενόμενης παράστασης, με την οποία ξεκίνησε η θεατρική διαδρομή του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών: «Ιλιάδα» του Ομήρου, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, σε μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτη. Μια παράσταση που ολοκληρώνεται το ερχόμενο Σάββατο και είναι ήδη sold out για Παρασκευή και Σάββατο. Και διαρκεί πέντε ολόκληρες ώρες!
Λίγο πριν ξεκινήσει η παράσταση, παρατηρώ τη σκηνή του Χώρου Δ. Κρεβάτια στρατώνα, εκείνα τα διώροφα, μια τεράστια τεχνητή λίμνη στην οποία καταλήγει μια σιδερένια ελικοειδής σκάλα (σαν εκείνες που μας οδηγούσαν στις ταράτσες παλιά), μερικές καρέκλες με μεταλλικά πόδια (που στην πορεία έγιναν και ασπίδες και φορεία και κρυψώνες) και πολλά, πάρα πολλά λάστιχα φορτηγών, μεγάλων και μικρότερων. Σε μια άκρη της σκηνής, ο μουσικός Μανούσος Κλαπάκης έχει βασικό ρόλο στην παράσταση, υπογραμμίζοντας τις φορτίσεις, τις εκρήξεις, τις αγωνίες, τις ελαφρότητες των θεών και των θνητών του ομηρικού έπους, δίνοντας με δυο λόγια τη μουσική υπόκρουση του έπους, στη μουσική σύνθεση που σχεδίασε ο Λάμπρος Πηγούνης.
Ενας ένας οι Αργείοι και οι Τρώες εμφανίζονται στη σκηνή. Το φαιό στρατοκρατικό χρώμα είναι παντού. Διακόπτεται μόνο με την ανάλαφρη εμφάνιση των θεών του Ολύμπου, που κατεβαίνουν από την ελικοειδή σιδερένια σκάλα, συνωμοτούν, ερωτεύονται, είναι γήινοι, πονηροί, ευάλωτοι, γελοίοι κάποτε. Από την άλλη πλευρά, έξω από το κάστρο της Τροίας γίνονται γιγάντιες και φονικές μάχες. Παρόντες, στα πεδία των μαχών ή στα μετόπισθεν, ο αλαζόνας Αγαμέμνων, ο άβουλος Μενέλαος, ο γενναίος Αίας, ο σταρ και θυμωμένος Αχιλλέας, η εξυπνάδα του Οδυσσέα, η ήρεμη, αλλά πονηρή δύναμη του Νέστορα, η γαλήνη και η σοφία του Πρίαμου, η λαχτάρα της Εκάβης και της Ανδρομάχης, η απόγνωση της Χρυσηίδας, η τρυφερή γενναιότητα του Πάτροκλου. Ολα μπαίνουν σ’ αυτόν τον πόλεμο, εξίσου ισχυρά όπλα: ο έρωτας, η περηφάνια, το φιλότιμο, η υπεράσπιση των αρχών και των αξιών της κάθε πλευράς. Και είναι τόσο έντονα όλα αυτά που ενώ λείπουν ήδη εννιά χρόνια από τα συζυγικά κρεβάτια, στους στρατιώτες «ο πόλεμος τους φάνηκε γλυκύτερος από τον νόστο». Μικρές εικόνες σε διάφορα σημεία της σκηνής, εικονοποιούν με μικρούς «πίνακες» το έπος του Ομήρου. Η πιο έντονη, η πιο καθοριστική, η πιο επιτυχής, εκείνες οι τεράστιες σιδερένιες κρεμάστρες που πέφτουν από την οροφή, και πηγαινοφέρνουν κρεμασμένες χλαίνες, άδειες, έρημες, νεκρές. Οπως ο κάθε πόλεμος. Οι στίχοι του Γιάννη Θεοδωράκη (δεν ξέρω αν τους θυμήθηκε ο Στάθης Λιβαθινός) «στα κρεμαστάρια, μαστάρια τα ρούχα τους» ήρθαν στον νου…
Τι μένει από αυτήν την πεντάωρη επική παράσταση; Η μεγάλη της διάρκεια ασφαλώς (θα μπορούσε να είναι μικρότερη). Η θωπευτική παρουσία της ποίησης του Ομήρου, που άλλοτε γίνεται κραυγή και υστερία, άλλοτε χάδι, άλλοτε παράπονο, άλλοτε παρηγοριά. Κάποιες σκηνοθετικές επιλογές που μας φάνηκαν υπερβολικές, ίσως και περιττές. Η συγκινητική επί πέντε ώρες διαρκής παρουσία των δεκαπέντε ηθοποιών της παράστασης, που τα έκαναν όλα και υποδύθηκαν πολλούς ρόλους ο καθένας. Εντέλει, η συστηματική, επίμονη και επίπονη προσπάθεια του Στάθη Λιβαθινού, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, να αποδώσει ένα έμβληματικό έργο της παγκόσμιας γραμματείας.
Στο στοίχημα της Ιλιάδας ολοκληρώθηκε, με ενστάσεις και μη, με υπέρ και κατά. Ο Στάθης Λιβαθινός ετοιμάζεται ήδη για τον ερχόμενο χειμώνα. Στην Α σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας, θα σκηνοθετήσει τον προσεχή Νοέμβριο τους «Βρυκόλακες» του Ιψεν, με την Μπέτυ Αρβανίτη και για τον θίασο γίνονται συζητήσεις με τους Νίκο Χατζόπουλο, Χάρη Φραγκούλη, Γιούλικα Σκαφιδά κ.ά.