ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ
Το άδοξο τέλος
Εκδ. Παπαδόπουλος
Μετά την κρίση των ενυπόθηκων δανείων του 2008 στις ΗΠΑ, ειπώθηκε ανοιχτά ότι οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις δεν αποτελούν «μαύρους κύκνους», όπως υποστήριξε παρηγορητικά ο Νασίμ Νικολά Ταλέμπ, αλλά «λευκούς κύκνους»· ότι είναι προβλέψιμες· ότι ξεδιπλώνονται πάντα με τον ίδιο τρόπο: ξεκινούν με μία φούσκα, με συσσώρευση χρέους, με υπερβολική-φρενήρη αισιοδοξία, με «εκδημοκρατισμό» της πίστωσης, με σημαντικές καινοτομίες, με πολλούς «επόμενους ηλιθίους» στην κατάκτηση ενός θαυμαστού νέου κόσμου που δεν έρχεται ποτέ, και καταλήγουν με καταρρεύσεις και πανικούς.
Αν ρίξουμε μια ματιά στους πανικούς της οικονομικής ιστορίας, από την κατάρρευση της Medici Bank (της τράπεζας των Μεδίκων) το 1494 στη Φλωρεντία, στους πανικούς και τις μανίες του 18ου αιώνα, στους πανικούς της μακροχρόνιας ύφεσης (1873-1896), στο 1907, στο μεγάλο κραχ του ’29, έως τη φούσκα Dot Com (2000) και την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008, διαπιστώνουμε ότι ούτε αυτή τη φορά «τα πράγματα ήταν διαφορετικά».
Η «χρυσή δεκαετία»
Για μια ακόμη φορά, η υπέρμετρη αυτοπεποίθηση του bankink groupthing έχει δώσει τη θέση της σε ερωτήματα, αμφιβολίες, σκεπτικισμό και στην παραδοχή (;) της μεγάλης ευθύνης.
Ο Γιάννης Παπαδογιάννης, συντάκτης του οικονομικού τμήματος της «Κ», μετά τον επιτυχή «Homo Econimicus», παρουσιάζει εδώ το χρονικό της φρενήρους ανόδου των ελληνικών τραπεζών, την πρόσφατη κούρσα των δεκαετιών της ημέτερης κερδοσκοπίας. Στο τέλος του 2007, οι ελληνικές τράπεζες είχαν βρεθεί στο απόγειό τους. Τα υπερκέρδη δισεκατομμυρίων, η εντυπωσιακή αύξηση μεγεθών, οι εξαγορές στα Βαλκάνια και η θεαματική αύξηση των τιμών των μετοχών των τραπεζών στο Χρηματιστήριο Αθηνών, όλα, από το 2007 έως το 2013, εξανεμίστηκαν.
Οι μέτοχοι των τραπεζών έχασαν τα κεφάλαιά τους. Η οικονομία βυθίστηκε. Ο «ορισμός της επιτυχίας» βρέθηκε ξανά στο σημείο μηδέν. «Στη διετία 2011 -2012 οι ζημίες των τραπεζών στην Ελλάδα -αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό του PSI- όχι απλώς διέγραψαν μεμιάς το σύνολο των κερδών που αυτές είχαν αποκομίσει στη “χρυσή” δεκαετία 2001-2010, αλλά “καταβρόχθισαν” το σύνολο των κεφαλαίων τους. Εως που φτάσαμε στην “ανακεφαλαιοποίηση” και την επόμενη μέρα».
«Αδοξο τέλος»
Ο Παπαδογιάννης, με το «Αδοξο τέλος» κάνει μια contradictio in adjecto πραγμάτευση· περιγράφει ένα σχήμα οξύμωρο. Φωτίζει, ωστόσο, τον δημόσιο διάλογο γύρω από την ελληνική κρίση και ειδικότερα τη μεγάλη παράμετρό της: το τραπεζικό σύστημα που «ανέδειξε ένα οικονομικό μοντέλο που παρήγαγε ελάχιστα και κατανάλωνε με λαιμαργία!». Μετά τη συντριβή, λογικά, τοποθετεί στην ατζέντα την αναγέννηση, ικανοποιώντας συλλογικές προσδοκίες πολλών παραγόντων που, αν παρακολουθήσουμε το γαϊτανάκι τους, (εθνική κυβέρνηση, δανειστές, τραπεζίτες, traders, μέτοχοι, καταθέτες, δανειολήπτες, νοικοκυριά, εργαζόμενοι στις τράπεζες, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι στις άλλες επιχειρήσεις, ασφαλιστικά ταμεία, καταναλωτές, παραγωγοί κ.λπ.), φτάνουμε στην ασθενή πραγματική οικονομία.
Ανιχνεύει –σε περιβάλλον παγίδας αποληθωρισμού-χρέους και αρνητικών ενεργητικών– μια δύσκολη επόμενη μέρα για τις ελληνικές τράπεζες: έναν περισσότερο ισόρροπο, νοικοκυρεμένο, ενάρετο, βιώσιμο, αισιόδοξο και λιγότερο αρπακτικό, ανεύθυνο και εικονικό κύκλο για τους όρους ύπαρξης της πίστωσης και του χρήματος στην οικονομία.
Ούτως ή άλλως, αυτός ο κύκλος αποκατάστασης και βιωσιμότητας είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη σταθεροποίηση και την προσδοκώμενη ανοδική κίνηση, πρώτα, της οικονομίας της Ελλάδας –κυρίως αυτής– του ευρωπαϊκού Νότου, της Ευρωζώνης, της παγκόσμιας οικονομίας. Πράγματα εξαιρετικά δύσκολα, όταν από τη μια βρίσκονται οι αποταμιεύσεις ετών που αίφνης έγιναν χρέη και, από την άλλη, οι αμείλικτες ανάγκες της καθημερινότητας.