ΣΟΦΟΚΛΗΣ
Αντιγόνη
σκηνοθ.: Νατάσα Τριανταφύλλη
θέατρο: Μουσείο Μπενάκη (αίθριο)
Φεστιβάλ Αθηνών
Οταν για μια νέα σκηνοθεσία της Σοφόκλειας Αντιγόνης επιλέγεις τη μετάφραση του Νίκου Παναγιωτόπουλου (αυτό το σύγχρονο γλωσσικό μνημείο απλότητας, γλαφυρότητας, πιστότητας και ποίησης), επιλέγεις, νομίζω ταυτόχρονα, και ύφος παράστασης, ως προς την οικονομία χώρου, τη λιτότητα, τη συγκέντρωση στα νοήματα και τις αξίες της Αντιγόνης, αυτού του διαχρονικού και άμεσα παρόντος αριστουργήματος.
Η νέα σκηνοθέτις Νατάσα Τριανταφύλλη επέλεξε την εν λόγω μετάφραση ακολουθώντας όμως διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις ύφους. Διασκόρπισε την παράσταση σ’ ένα αχανές, κατακόρυφο σκηνικό (Ιωάννα Τσιάμη) γύρω από το περίκλειστο αίθριο. Μοντέρνες, οικοδομικές σκαλωσιές σε 3-4 επίπεδα, διαφανείς επιφάνειες που επέτρεπαν τη θέαση και το καδράρισμα των προσώπων, εκατοντάμετρα που έπρεπε να διανύουν οι ηθοποιοί περπατώντας ή τρέχοντας σ’ επικλινείς διαδρόμους. Η λύση, κινηματογραφικά ενδιαφέρουσα, με συμβολισμούς και δυνατότητες, φωτισμένη εξαιρετικά (Scott Bolman) αλλά και σημαίνουσα εξ αρχής: εξωστρέφεια, πρόθεση εντυπωσιασμού, αντικατάσταση του ουσιώδους Τραγικού από το μεγαλόστομο Δραματικό, όπως και μια ρομαντική, παραμυθητική αισθητική του εγχειρήματος. Κάτι σαν την… «Αλίκη, στη χώρα του τυράννου Κρέοντα κι ύστερα του Αχέροντα». Δύο ακόμη κομβικά στοιχεία της παράστασης επισφράγισαν πανηγυρικά αυτή την οπτική: Η μουσική της Monika και ο χειρισμός των χορικών. Οι πικρόγλυκοι ήχοι, τα πνευστά και τα έγχορδα μέσα σε ένα διαρκές space sound, σαν από κινηματογραφικό soundtrack, υπογράμμιζαν ρομαντικά, εύπεπτα, τα συνταρακτικότερα ίσως χορικά της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Επιπλέον απαγγέλλονταν βασανιστικά αργά, μονότονα, σχεδόν αυτάρεσκα από τη Λυδία Φωτοπούλου, ντυμένη και φωτισμένη ως λευκή θεά παραμυθιού στη θέση των δημογερόντων.
Η διανομή
Οταν αυτά τα στοιχεία επιβληθούν στην παράσταση έχουμε να κάνουμε με άθλο των ηθοποιών να συγκεντρωθούν και να δώσουν στο κοινό την ουσία των λόγων και των ρόλων τους, ειπωμένων μέσα από μικροφωνικές εγκαταστάσεις, που ισοπεδώνουν τις φωνές, τα ραγίσματα, τις μεταπτώσεις τους, σκοτώνουν ηχοχρώματα, εξομοιώνουν φωνητικές ιδιαιτερότητες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, θαύμασα τη Λένα Παπαληγούρα (Αντιγόνη), που βρήκε τόπο και τρόπο να σταθεί αγέρωχη μέσα στην παιδικότητά της, απόλυτη στην αλήθεια και στις αρχές της, άγρια και ορμητική στην αντίστασή της μπροστά στην άφρονη και τυφλή εξουσία, ανθρώπινη μπροστά στο άγνωστο και άγουρο του θανάτου της, σπαραχτική στον θρήνο της για όσα δεινά έμελλε να γνωρίσει η πιο μοιραία του καταραμένου οίκου των Λαβδακιδών.
Ο Κρέων του Λάζαρου Γεωργακόπουλου, συχνά υπερβολικός και διαφανής στις προσπάθειες μιας επίκαιρης ανάγνωσής του, με μανικές αποφάσεις και φασίζουσα νοοτροπία κατόρθωσε ωστόσο να περισώσει κάτι από τον τραγικό διχασμό του άρχοντα και αρκετό σπαραγμό από τη μεταστροφή του τέλους. Είχε στιγμές εξαιρετικών σχολίων της εξουσίας, είχε δουλέψει με τη στάση και το σώμα του αλλά όχι τόσο με την άρθρωσή του.
Ο Αίμονας του Ορφέα Αυγουστίδη είχε, νομίζω, μια πολύ ενδιαφέρουσα στάση και εξέλιξη. Μου έδωσε την εντύπωση ενός νέου, που ενηλικιώθηκε ακαριαία, μέσα σε δύο σκηνές, σε μία σφοδρή σύγκρουση με τα πάντα – στο πρόσωπο του κυνικού πατέρα – αφέντη, και τέλος μέσα στον τάφο για ζωντανούς, όπου βρήκε εθελούσιο θάνατο πλάι στην αγάπη και στα πιστεύω του.
Η Ισμήνη της Βίκυς Παπαδοπούλου ήταν πειστική, αλλά δεν κατόρθωσε να αρθρώσει την ιδιαίτερη τραγικότητα αυτής της «περιθωριακής» ηρωίδας. Ατυχώς, η πρώτη υπέροχη σκηνή της με την Αντιγόνη, χάθηκε στη βαβούρα από τον εξονυχιστικό έλεγχο που γίνεται στην είσοδο των θεατών και την αντίστοιχα αργή ταξιθεσία. Κρίμα.
Ο φύλακας του Χρήστου Σαπουτζή ήθελε πολλά να σχολιάσει με το παίξιμό του χωρίς όμως σκηνοθετική αρωγή και προετοιμασία.
Ο Τειρεσίας της Λυδίας Φωτοπούλου από τις καλύτερες στιγμές της παράστασης. Απλούστατη αλλά πόσο απαιτητική η σπουδαία μεταμόρφωσή της από τη στάση και θωριά του (ατυχούς, σχεδόν κιτς) χορού στον γέρο και τυφλό μάντη! Ελαμψε το ταλέντο και η εμπειρία της ηθοποιού, που έπεσε θύμα της σκηνοθετικής άποψης για τον χορό στην αρχαία τραγωδία, εν γένει.