Ταυτισμένος με τις μνήμες του εμφυλίου πολέμου, αν δεν φτάσεις ώς εκεί, δύσκολα φαντάζεσαι ότι ο Γράμμος αποτελεί κι έναν προορισμό συνάντησης πολλών νέων εδώ και δεκαετίες. Για παππούδες και γονείς παραμένει τόπος φόρτισης, για τα παιδιά τους συνήθως ένα οδοιπορικό γνωριμίας στις περιοχές όπου πολέμησαν ή χάθηκαν οι δικοί τους. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να σταθούμε αποκλειστικά στην ομορφιά του, να δούμε το οικολογικό του ενδιαφέρον, να μαγευτούμε από τη σπάνια φύση, τα νερά, το έντονο πράσινο. Στα καφενεδάκια, με το απαραίτητο τσίπουρο, όλο και κάποια γιαγιά ξανοίγεται σε ιστορίες από τον πόλεμο, ενώ τα βράδια οι νεότεροι διηγούνται τις δικές τους αναμνήσεις από τα ξέφρενα river party του Νεστορίου. Είκοσι πέντε χιλιόμετρα από την Καστοριά, δεν είναι μόνον οι ήχοι από τα περίφημα χάλκινα που παρασύρουν τους επισκέπτες σε χορό και κέφι, αλλά και η ορμή του φοιτητόκοσμου που φτάνει ώς εκεί, στο παλαιότερο κατασκηνωτικό φεστιβάλ της χώρας. Θεσμός εδώ και 35 χρόνια, αρχικά για τις γύρω περιοχές αλλά τώρα πια και για τους μακρινούς υποστηρικτές του, οι οποίοι καταφτάνουν από την Κρήτη, την Πελοπόννησο κι άλλα μέρη. Ενας εναλλακτικός, οικολογικός και οικονομικός τρόπος διασκέδασης και τουρισμού, που κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς στην εποχή της κρίσης.
Δεν είναι το μόνο στην Ελλάδα. Μαζί με εκείνο στις όχθες του Αρδα, που συμπληρώνει τα 19 του χρόνια θέλγοντας νέους όχι μόνον από την Ελλάδα αλλά και από την Τουρκία και τη Βουλγαρία (24 – 28 Ιουλίου θα συναντηθούν φέτος), αλλά και αυτό στη Φωκίδα, το νεότερο και από τα πιο κοντινά στην Αθήνα (ανοίγει στις 19 με 21 Ιουλίου), αποτελούν μέρος των κατασκηνωτικών φεστιβάλ που αυξάνονται στη χώρα και αλλάζουν τις συνήθειές μας.
Συναυλίες με νέο πρόσωπο
Αλλάζει δραστικά το τοπίο των συναυλιών ελληνικού τραγουδιού, παραδέχεται ο Διονύσης Ποτσολάκης, από τους παλαιότερους διοργανωτές του χώρου. «Υπήρχε μια κατηγορία συναυλιών, που πραγματοποιούνταν στην Αττική αλλά και σε απομακρυσμένα χωριά και είχε να κάνει με τους δημοτικούς φορείς. Καλούσαν δυο-τρεις καλλιτέχνες, δύο θεατρικές παραστάσεις και μία χορευτική και σχημάτιζαν μια εβδομάδα εκδηλώσεων. Αυτά τα πλήρωνε ο δήμος, ο οποίος σπανίως έβγαζε τα έξοδά του. Με τον «Καλλικράτη», η αγορά μέσω των δημοτικών επιχειρήσεων κατέρρευσε. Γίνονται συναυλίες, αλλά με αμιγώς ιδιωτικά κριτήρια». Ετσι, η πλειοψηφία των καλλιτεχνών άρχισε να επιλέγει άλλους τρόπους και οι παραγωγοί να εξετάζουν άλλους δρόμους.
Πιο ευέλικτοι πια, οι καλλιτέχνες προχωρούν σε συνδυασμούς και σχηματισμούς που απέφευγαν για χρόνια, αλλά και σε μείωση της αμοιβής τους. Οσο για το κοινό, έγινε επιλεκτικό. «Δεν έχει τα χρήματα που είχε, άρα υπολογίζει περισσότερο πόσα διαθέτει –σίγουρα λιγότερα– και τι επιλέγει να δει. Αν παλιότερα ένας πιτσιρικάς διέθετε 100 ευρώ για τις συναυλίες, τώρα δεν ξεπερνάει τα 30. Αυτό σημαίνει ότι θα επιλέξει τρεις συναυλίες των 10 ευρώ. Τότε, πλήρωνε πέντε συναυλίες των 20 ευρώ (μέσος όρος το εισιτήριο), ενώ τώρα τα μισά. Ορισμένες φορές υπάρχουν και εισιτήρια με οκτώ ευρώ. Αυτό, βέβαια, δείχνει υποβάθμιση του προϊόντος». Η πρόταση ενός κατασκηνωτικού μουσικού φεστιβάλ θεωρείται η πλέον οικονομική επιλογή. «Πέντε ημέρες μουσικών εκδηλώσεων, που περιλαμβάνουν περίπου 30 συναυλίες, με 50 ευρώ εισιτήριο και το δικαίωμα κατασκήνωσης, όπως στο ρίβερ πάρτι στο Νεστόριο, δελεάζουν το κοινό. Και το ενδιαφέρον αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Η κρίση σίγουρα βοήθησε την ανάπτυξη των φεστιβάλ του είδους. Αναλαμβάνοντας το συγκεκριμένο, επενδύσαμε στην καλύτερη διοργάνωση, επιλέξαμε το είδος μουσικής έντεχνο – ροκ, το εισιτήριο».
Θα αναρωτηθεί κανείς, μα γιατί δεν είχαν την ίδια προσέλευση τις προηγούμενες δεκαετίες; «Γιατί τώρα υπάρχουν περισσότερες διευκολύνσεις, που δεν είχαν οι παλιότερες γενιές, λ.χ. η Εγνατία Οδός», τονίζει ο Δ. Ποτσολάκης. «Επιπλέον, η κρίση δεν επιτρέπει ακριβές διακοπές. Αν κάποτε οι παρέες είχαν στη διάθεσή τους 800 ευρώ για διακοπές, τώρα περιορίζονται στα 200. Αυτό το ποσόν είναι αρκετό για πέντε μέρες στο Νεστόριο».
Συλλογική διασκέδαση και διακοπές με τους «ήχους του δάσους»
Δυόμισι ώρες από την Αθήνα, στο οροπέδιο της Αγ. Τριάδας, στην Καλοσκοπή, οι «Ηχοι του δάσους» συμπλήρωσαν 12 χρόνια δραστηριότητας αλλάζοντας τέσσερις τοποθεσίες ώς σήμερα προκειμένου να γνωρίσει το κοινό τους την ορεινή Φωκίδα: Παρνασσός, Γκιώνα, Βαρδούσια και Οίτη. «Ομως καταλάβαμε με το πέρασμα των χρόνων ότι αυτό το μοντέλο της μετακίνησης του φεστιβάλ ήταν δύσκολο να πετύχει, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Τα πρώτα χρόνια δεν είχε τη στήριξη που έπρεπε, αλλά στην πορεία σημείωσε μια “έκρηξη”», λέει ο Παναγιώτης Κονιάκος από τον Σύλλογο Αναπτυξιακού Προβληματισμού ΕΛΙΑ, που είναι ο κύριος διοργανωτής του φεστιβάλ σε συνεργασία με τον Δήμο Δελφών, την Περιφερειακή Ενότητα Φωκίδας και με την υποστήριξη της Δημοτικής Κοινότητας Γραβιάς και της Κοινότητας Καλοσκοπής. «Τώρα είμαστε σχεδόν αυτοχρηματοδοτούμενοι με εξαίρεση τη μικρή ενίσχυση που πήραμε από την Περιφέρεια και ελπίζουμε να πάμε καλύτερα. Αλλωστε, ό,τι κερδίζουμε το επενδύουμε πάλι στο φεστιβάλ».
Πέρυσι είχαν 4.500 επισκέπτες, ενώ το φετινό τριήμερο με καλλιτέχνες όπως οι Mode Plagal, Ορφέας Περίδης, Χαΐνηδες, Ν. Ζιώγαλας – Μ. Φάμελλος – Οδ. Τσάκαλος, Locomondo, Στέλιος Σαλβαδόρ – Μωρά στη Φωτιά κ.ά., περιμένουν –λένε– περισσότερους. «Είκοσι ευρώ το τριήμερο (τέσσερις συναυλίες την ημέρα), δεν κρύβουμε ότι δυσκολευόμαστε οικονομικά».
Το φεστιβάλ «Ηχοι του δάσους» ξεκίνησε κι αυτό από μια παρέα φίλων. «Είχαν οικολογικές και κοινωνικές ανησυχίες και έφτιαξαν ένα σύλλογο θέλοντας να υποστηρίξουν τον τόπο με εναλλακτικές δράσεις». Κατασκηνωτής και ο Π. Κονιάκος, που μπήκε στον σύλλογο το 2008, όταν άφησε την Αθήνα. «Η πρώτη παρέα μεγάλωσε και έπρεπε να την διαδεχθεί η επόμενη. Αλλωστε, όλοι είμαστε εθελοντές. Εχει δυναμική αυτή η συλλογική μορφή διασκέδασης, που δείχνει και τη σταδιακή αλλαγή του Ελληνα, ο οποίος αρχίζει να αναζητάει κι άλλα πράγματα».
Ελατοχώρι και Ελικώνας
Στην Πιερία υπάρχει το Φεστιβάλ των Μουσών στο Ελατοχώρι (17-22/7), ενώ το Μουσικό Φεστιβάλ Δάσους Αρβανίτσας ολοκληρώνει αύριο τη δεύτερη διοργάνωση στο όρος Ελικώνας. Συχνά οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στα κατασκηνωτικά φεστιβάλ μοιάζουν να εναλλάσσονται μεταξύ τους. Αν πιστέψουμε όμως το κοινό, «σημασία έχει ο συνδυασμός σε μια βραδιά. Πολλές συναυλίες, διάθεση διακοπών, οικονομικό πακέτο, πολλές παρέες».
Ενα πάρτι που κρατά 35 χρόνια
Το River Party στο Νεστόριο θεωρείται το παλαιότερο και μεγαλύτερο κατασκηνωτικό φεστιβάλ της Ελλάδας (50.000 έφτασαν πέρυσι οι κατασκηνωτές). Φέτος, στην 35η διοργάνωση, από τις 31 Ιουλίου έως τις 4 Αυγούστου, θα εμφανιστούν από τον Γιάννη Αγγελάκα, τον Σωκράτη Μάλαμα και τον Τζίμη Πανούση έως τους Imam Baildi, τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τον Κωστή Μαραβέγια, τη Μαρία Ναυπλιώτου με το συγκρότημά της Tricky Pony σε μία απρόσμενη ροκ εμφάνιση, τους James, τους Dub Inc κ.ά. Πέρυσι εντάχθηκε στα 12 σημαντικότερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ του Europe Festival Αwards.
Η ιστορία του, πάντως, ξεκίνησε το 1978, ως ένα αποχαιρετιστήριο πάρτι στο τέλος του καλοκαιριού που έκανε μια παρέα 18ρηδων στο ποτάμι. Ανάμεσα στα παιδιά, γιοι και κόρες Ελλήνων μεταναστών από τον Καναδά, την Αμερική και την Αυστραλία. Τράβηξαν ένα καλώδιο από το χωριό, έφεραν πικάπ, δίσκους, τσίπουρο και μπίρες. Το επόμενο καλοκαίρι το επανέλαβαν και έκτοτε όλο και πρόσθεταν κάτι, ώσπου ξέφυγε από τα όρια του ερασιτεχνικού φεστιβάλ μιας παρέας και πέρασε στον δήμο.
«Ομως, ύστερα από 31 χρόνια, η διοργάνωση γιγαντώθηκε και ο δήμος δεν μπορούσε να συνεχίσει, έμπαινε μέσα. Αλλωστε, η δουλειά του δεν ήταν να διοργανώνει συναυλίες. Προκήρυξε ένα διαγωνισμό και τον κέρδισε το γραφείο μας», λέει ο Διονύσης Ποτσολάκης του Live2 (εταιρεία διοργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων, φεστιβάλ, συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων).