Ο Ρασίντ Ουραμντάν είναι ένα από τα μεγάλα ονόματα του φετινού 19ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας, που ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες (18/7) στο κατάμεστο νέο Μέγαρο Χορού της πόλης. Θα τον δούμε απόψε για μια τελευταία βραδιά στο Στούντιο του μεγάρου, στην εντυπωσιακή σόλο του δουλειά «Exposition Universelle» που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Μια πολιτική χορογραφία, ποιητική και ατμοσφαιρική, που εκφράζει τα μεγάλα ερωτήματα της εποχής. Στην «Παγκόσμια Εκθεση» που απαρτίζεται από ιδεολογίες και σκηνές της πολιτικής ιστορίας του κόσμου, είδωλα χτίζονται και γκρεμίζονται. Εικόνες μιας πορείας που συσσωρεύει παλιούς ήρωες, ξεχασμένους εθνικούς ύμνους και πεταμένους ανδριάντες.
Τον γνωρίσαμε για πρώτη φορά στις εμφανίσεις του στο Φεστιβάλ Αθηνών στο επίσης μυστηριώδες, γοητευτικό του έργο «Loin», το καλοκαίρι του 2009. Η επιστροφή του στην Ελλάδα ήταν το κίνητρο για μια συζήτηση με έναν ιδιαίτερο, ριζοσπαστικό καλλιτέχνη.
– Γιατί αποφασίσατε να γίνετε χορευτής; Ποια είναι η ιστορία σας;
– Πιστεύω ότι έφηβος είχα αρχίσει τον χορό από ευχαρίστηση, αλλά η δέσμευση μέσα στην κοινωνία με έκανε χορογράφο. Το γεγονός ότι προέρχομαι από οικογένεια μεταναστών, που γνώρισε την αποικιοκρατία, με έφερε σε σύγκρουση πολύ γρήγορα με τα πολιτιστικά πρότυπα ανάμεσα στις χώρες και με τις υπάρχουσες πολλές αδικίες. Με αυτή την οικογενειακή κληρονομιά, η σκηνή μού φάνηκε πολύ γρήγορα σαν ένα βήμα λόγου και ελευθερίας.
Η χρήση του βίντεο
– Στα έργα σας κάνετε συχνή χρήση του βίντεο. Τι είναι αυτό που θέλετε να καταγράψετε με αυτό τον τρόπο;
– Το μεγαλύτερο μέρος των προηγούμενων κομματιών που έχω παρουσιάσει βασίζεται πάνω σε αποσπάσματα μαρτυριών και αυτοβιογραφικών στοιχείων προσώπων, που τοποθετώ στη σκηνή. Προσπαθούσα να αγγίξω μια συγκεκριμένη «αισθητική μαρτυρίας» και να παρατηρήσω μέσα από αυτές τις μορφές τις ποικίλες αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην Ιστορία και ιστορίες πιο προσωπικές, πιο εξατομικευμένες. Είναι ένας τρόπος να μην αρκείσαι ποτέ σε μία μόνο εκδοχή αυτού που έχουμε κληρονομήσει, να επιτρέπεις στον εαυτό σου να προσεγγίσει την Ιστορία σαν ένα δυναμικό στοιχείο που διαρκώς αξίζει να επανεξετάζεις και να αναθεωρείς. Ετσι, μέσα από προσωπογραφίες των «χορευτικών βίντεο», που δημιουργώ, τείνω να αγγίξω μια ποιητική που ταιριάζει σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, σε αποσπάσματα ζωής, που όταν παρατεθούν το ένα μετά το άλλο, καταλήγουν να αγγίξουν το όλον.
Η χρήση του βίντεο στο «World Fair» είναι λίγο διαφορετική, αφού το θέαμα δεν ακουμπά πάνω σε άμεσες μαρτυρίες. Το βίντεο φαίνεται σαν υπότιτλος στην κίνηση, μια προέκταση, ένα πεδίο έξω από τη δράση.
– H κίνηση είναι επίσης σημαντικό στοιχείο των έργων σας, δίνοντας την αίσθηση πως θα μπορούσε να σταθεί μόνη της χωρίς τη μείξη άλλων τεχνών. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Δουλεύω την κίνηση, τον ήχο, το φως και το βίντεο ταυτόχρονα. Θα έλεγα ότι για μένα η αίσθηση μιας χειρονομίας εξαρτάται από τη σχέση που δημιουργείται με το περιβάλλον. Η κίνηση, όπως και τα υπόλοιπα στη σκηνή, συμμετέχει σε ένα σύνολο. Εχω επίσης συχνά την εντύπωση ότι, μέσα στα έργα μου, το σώμα λέει αυτά που οι λέξεις δεν φθάνουν να πουν.
Η «Παγκόσμια Εκθεση»
– Πώς θα περιγράφατε εσείς, ο δημιουργός της, την «Παγκόσμια Εκθεση»;
– Πρόκειται για έναν χορό σόλο που συνοδεύεται στη σκηνή από τον συνθέτη και μουσικό Jean-Baptiste Julien, του οποίου η παρουσία ήταν πολυσύνθετη. Για μένα το σόλο δεν μιλά ποτέ στον ενικό αλλά στον πληθυντικό. Είναι αυτή η πολλαπλότητα, που μπορούμε να κάνουμε να ξεπηδήσει από ένα σόλο, που με ενδιαφέρει. Εδώ πρόκειται για τις καταστάσεις του σώματος, που αποτελούν την κοινωνική και πολιτική ιστορία. Σώματα εκπαιδευμένα από τους νόμους, αξιολογημένα από τους αυταρχικούς τρόπους ζωής ή εκλεγμένα από τις ικανότητές τους να παρακινούν τις μάζες. Είναι λοιπόν μια δουλειά πάνω στην αισθητική των εθνών, πάνω στις πολιτικές εξουσίες, που έχουν προβάλει εικόνες σωμάτων ένδοξων και μεγαλόσχημων. Εσωτερικά, το έργο θέτει επίσης τον προβληματισμό πάνω στον τρόπο που υποχρεώνουν σχεδόν χωρίς περιστροφές τα άτομα να αλλάξουν «σωματική ταυτότητα» για να υιοθετήσουν ένα πολιτιστικό μοντέλο.
«Προσωπογράφος χορογραφίας»
«Υστερα από πολλά χρόνια παρουσιάζομαι σαν “προσωπογράφος χορογραφίας”. Σπρωγμένος από συνεργάτες βγαλμένους από την αλήθεια της πραγματικότητας, αρχίζω καθεμιά από τις ιδέες μου με σειρά συναντήσεων και συνεντεύξεων. Φιλτράρω επίσης, στη σειρά των συγκεντρωμένων μαρτυριών, διαφορετικές αναλύσεις που καθένας κάνει για το παρελθόν του και τον τόπο που διάλεξε να ζήσει.
Αντί να βυθιστούμε στο κέντρο μιας ιστορικής μαρτυρίας, είναι πλεονέκτημα να απομακρυνθούμε, να προτείνουμε εκτροπές, σωματικές μεταφορές, ισορροπίες ανάμεσα στην υπόθεση της μαρτυρίας και στη σωματική κατάσταση που διανύουν οι χορευτές, να δημιουργήσουμε καταστάσεις, τόπους διανόησης, στον ίδιο χώρο όπου προκαλούμε συχνά, μοναδικά, μια σκέψη σύμφωνη με τον ορθό λόγο. Η σχέση ανάμεσα στην πολιτική και την πολιτιστική ιστορία ίσως να είναι κάπως ευρύτερη για να λειτουργήσουν οι ιδέες λίγο-πολύ μετωπικά. Ετσι ένα παλαιότερο κομμάτι μου, όπως “Οι συνήθεις μάρτυρες”, αγγίζει ένα σκεπτικό πολύ διαφορετικό από το κομμάτι που ετοιμάζω για το 2014, στο οποίο δεν θα υπάρχουν ούτε κείμενο ούτε βίντεο αλλά μόνο οι χορευτές, που από ένα παιχνίδι κινήσεων ντόμινο και αλυσιδωτών μικροκαταστροφών θα οδηγήσουν, ελπίζω, στην αίσθηση μιας “επείγουσας” κατάστασης και ενός κόσμου σε κρίση».