Σωτηρία Σταυρακοπούλου
«Περικλής Σφυρίδης: ο πεζογράφος και η κριτική για το έργο του»
Εκδόσεις «Βιβλιοπωλείο της Εστίας»
Σελ. 372, ευρώ 18
Το βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου «Περικλής Σφυρίδης: ο πεζογράφος και η κριτική για το έργο του» αποτελεί μια άρτια φιλολογική εργασία, που δίχως να εκβιάζει τη συναισθηματική εμπλοκή, μας δίνει τη δυνατότητα να αποτιμήσουμε την πορεία ενός από τους σημαντικότερους πεζογράφους της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς. Το γεγονός πως το βάρος της εν λόγω εργασίας πέφτει στον κριτικό λόγο εξασφαλίζει το μίνιμουμ της αντικειμενικότητας.
Ο Π. Σφυρίδης εμφανίζεται στην πεζογραφία σε μια εποχή που κυριαρχεί ο εσωτερικός μονόλογος, οι επιδράσεις των Λατινοαμερικάνων, το μοντερνιστικό αφήγημα. Στην πρώτη δημιουργική του περίοδο (1977-1985), ο Σφυρίδης, με τις συλλογές διηγημάτων του «Η αφίσα», «Το τίμημα», «Χωρίς αντίκρισμα», «Κούφια λόγια», ουσιαστικά εισάγει στο συγγραφικό κλίμα της Θεσσαλονίκης έναν καθαρό, ωμό ρεαλισμό, αμερικανικής εσοδείας.
Στον ρεαλισμό της καθημερινότητας κυριαρχούν οι κούφιοι άνθρωποι, οι αδιέξοδες σχέσεις, οι ανεκπλήρωτοι έρωτες μέσα σε γυμνούς, απρόσωπους χώρους. Οι κοφτοί διάλογοι, η απουσία λυρικών στοιχείων, η λιτότητα στην έκφραση, εξασφαλίζουν μεγάλη δραστικότητα στα διηγήματά του.
Δεύτερη δημιουργική του περίοδος αυτή του «ιμπρεσιονιστικού ρεαλισμού» (1987-1997). Ο αδόκιμος όρος είναι του Κάρολου Τζίζεκ, εκφράζει όμως πολύ καλά το φιλτράρισμα του ρεαλισμού από την προσωπική ματιά του αφηγητή. Οι κριτικοί επισημαίνουν επιρροές από Ζολά και Μωπασάν, στο έργο των οποίων ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται ότι έχει μαθητεύσει στα νιάτα του. Η θεματική του διευρύνεται: η ιατρική σταδιοδρομία, ο κόσμος των γιατρών, οι ανθρώπινες σχέσεις υπό το πρίσμα της αρρώστιας και της ανέχειας. Βαθμιαία εισέρχεται και το θέμα της ζωοφιλίας.
Στα βιβλία του «Μισθός ανθυπιάτρου», «Από πρώτο χέρι», «Χαράμι», «Οι γάτες του χειμώνα», τα αυτοβιογραφικά στοιχεία πλεγμένα αριστοτεχνικά με τον μύθο δημιουργούν έναν συναρπαστικό κόσμο. Κορυφαίες στιγμές όταν το υπερβατικό στοιχείο ανθεί (βλ. τις εύστοχες παρατηρήσεις της κριτικού Μ. Θεοδοσοπούλου).
Τρίτη και τελευταία περίοδος του Σφυρίδη, αυτή της ρεαλιστικής αυτοβιογραφίας (1999-2012). Σε αυτή την περίοδο συμπεριλαμβάνονται τα δύο αυτοβιογραφικά του μυθιστορήματα. Το πρωθύστερο «Ψυχή μπλε και κόκκινη» (1996) και η «Μεταμόσχευση νεφρού». Αν και όπως τονίζουν οι κριτικοί Γ. Παγανός και Γ. Αράγης, δεν είναι ακριβώς μυθιστορήματα με την κλασική έννοια του όρου, παρά εκτενείς αυτοβιογραφικές καταθέσεις.
Σε αυτή την περίοδο ασφαλώς ανήκουν και οι συλλογές διηγημάτων του «Εσωτερική υπόθεση» και το πρόσφατο «Το πάρτι». Θεματικά παρατηρούμε μια εμμονή στον οικογενειακό περίγυρο, την ατομική μοίρα, τον απολογισμό μιας ολόκληρης ζωής.
Συμπερασματικά: Ποιο είναι το καινούργιο στοιχείο που εκόμισε στην τέχνη της πεζογραφίας ο Π. Σφυρίδης; Οι περισσότεροι μελετητές φαίνεται να συγκλίνουν πως το κυριότερο χάρισμά του είναι η ζωντανή, ρέουσα αφήγηση. Ο Σφυρίδης είναι «παραμυθάς», ξέρει να λέει την κάθε ιστορία του με αρχή, μέση και τέλος, με τη διαύγεια και την πειστικότητα ενός ρεαλιστή, τη στιγμή που αυτό είναι ακόμη το ζητούμενο για πολλούς σύγχρονους πεζογράφους.
