«Μπαμπά, είναι αλήθεια όλα αυτά;» ρωτάει, με γνήσια απορία, ένα αγοράκι στην τελευταία σειρά καθισμάτων, λίγα λεπτά μετά την έναρξη της προβολής. Η ιστορία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας –ή μάλλον γύρω μας, στον εντυπωσιακό λευκό θόλο διαμέτρου 25 μέτρων– μοιάζει όντως εξωπραγματική, όχι μόνο επειδή παρακολουθεί μια ορειβατική αποστολή στο αφιλόξενο τοπίο των Ιμαλαΐων, αλλά γιατί τη βιώνουμε σχεδόν σαν να είμαστε εκεί: Η πτήση πάνω από τις απόκρημνες κορυφές προκαλεί ίλιγγο και οι χιονοστιβάδες απειλούν να μας καταπλακώσουν.
Το «Εβερεστ» είναι μία από τις ταινίες θόλου που προβάλλονται την τρέχουσα περίοδο στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο (ΝΨΠ) του Ιδρύματος Ευγενίδου, καθηλώνοντας μικρούς και μεγάλους. Ομως για τη διοίκηση και τις δημιουργικές ομάδες του Ιδρύματος Ευγενίδου, μια πιο ουσιαστική πηγή υπερηφάνειας αποτελούν οι υψηλής ποιότητας ψηφιακές παραστάσεις, που παράγονται αποκλειστικά για το Πλανητάριο, αξιοποιώντας τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες τρισδιάστατης απεικόνισης. Η επιτυχία τους αντανακλάται και στο γεγονός πως τρεις από αυτές προβάλλονται ήδη σε πλανητάρια του εξωτερικού – κυρίως στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, όπου το Ευγενίδειο Πλανητάριο «χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης μεταξύ συναδέλφων», όπως αναφέρει ο διευθυντής του, φυσικός και αστρονόμος, Διονύσης Σιμόπουλος, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον έχουν εκφράσει και ρωσικά πλανητάρια.
Ούτε ένα κρατικό ευρώ
Ακριβώς δέκα χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του, το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο παραμένει το μεγαλύτερο, με έκταση 950 τ.μ., και το καλύτερα εξοπλισμένο σε Ευρώπη και Αμερική – τις πρώτες θέσεις στην παγκόσμια λίστα καταλαμβάνουν πλέον μερικά από τα πιο σύγχρονα πλανητάρια της Ιαπωνίας. Κάθε τρία χρόνια, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι βιντεοπροβολείς και ο υπόλοιπος εξοπλισμός αναβαθμίζονται, ενώ η αναλογική πλατφόρμα του θόλου διαθέτει πλέον τη δυνατότητα τρισδιάστατης προβολής ταινιών ΙΜΑΧ, πολύ υψηλότερης ανάλυσης και φωτεινότητας από τα φιλμ, που προβάλλονται στους συμβατικούς κινηματογράφους. Τη νεότερη προσθήκη στη λίστα επιτευγμάτων του δημιουργικού τμήματος αποτελεί η επετειακή παράσταση «Στα μονοπάτια των άστρων», μια συμπαραγωγή με το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και την Evans & Sutherland. Την ερχόμενη Δευτέρα, ημέρα γενεθλίων του Πλανηταρίου, θα προβάλλεται δωρεάν από τις 6 το απόγευμα, ενώ από την Τετάρτη θα ενταχθεί στο τρέχον πρόγραμμα προβολών.
Από την ημέρα των εγκαινίων του, το 2003, το Ευγενίδειο Πλανητάριο έχει υποδεχθεί 3,5 εκατ. θεατές σε 30.000 παραστάσεις. Πρόκειται για το δεύτερο σε επισκεψιμότητα αξιοθέατο της Αθήνας μετά την Ακρόπολη, με περίπου το 40% των επισκεπτών να αποτελείται από μαθητές σχολείων της Ε΄ Δημοτικού και πάνω. Σε αυτά τα δέκα χρόνια, όπως και σε όλο το διάστημα που μεσολάβησε από τη δημιουργία του έως σήμερα, το Κοινωφελές Ιδρυμα Ευγενίδου «δεν έχει δαπανήσει ούτε ένα ευρώ από τον Ελληνα φορολογούμενο», υπογραμμίζει ο κ. Σιμόπουλος. Το σύνολο των δραστηριοτήτων του, η αναβάθμιση του εξοπλισμού και η προέκταση του κτιριακού συγκροτήματος έχουν χρηματοδοτηθεί εξ ολοκλήρου από τα κληροδοτήματα που άφησαν ο Ευγένιος Ευγενίδης, η αδελφή του Μαριάνθη Σίμου και αργότερα ο Νικόλαος Βερνίκος-Ευγενίδης, με τα έσοδα από τα εισιτήρια να καλύπτουν μόλις «το 12% των λειτουργικών εξόδων».
Σε αντίθεση με άλλα σύγχρονα πλανητάρια, τα οποία είθισται να παρουσιάζουν έως και 50% κάμψη της επισκεψιμότητας μετά τα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας τους –προφανώς επειδή γίνονται αντιληπτά ως αξιοθέατα, όπου μία επίσκεψη είναι αρκετή, και όχι ως χώροι ποιοτικής ψυχαγωγίας–, «εμείς δεν έχουμε πέσει πάνω από 10 με 12% σε μία δεκαετία», τονίζει ο κ. Σιμόπουλος. Σημαντικό ρόλο πιθανότατα διαδραματίζει και το γεγονός πως ελάχιστα από τα περίπου 600 ψηφιακά πλανητάρια ανά τον κόσμο επενδύουν στις δικές τους παραγωγές. «Κάθε χρόνο παρουσιάζουμε δύο νέες ψηφιακές παραστάσεις διάρκειας 40 λεπτών», διευκρινίζει ο διευθυντής του ιδρύματος. Αν και οι ανάλογες διεθνείς παραγωγές συνήθως δεν διαρκούν πάνω από 20 λεπτά, «εμείς σεβόμαστε τον θεατή μας και θεωρούμε πως για την αφήγηση μιας ιστορίας απαιτούνται τουλάχιστον 40 λεπτά», προσθέτει.
Δωρεάν δράσεις
Προφανώς, η προσέλευση έχει μειωθεί ελαφρώς λόγω της κρίσης, όμως «όρεξη υπάρχει ακόμη, και το αποδίδω στη μαγεία που ασκεί ο έναστρος ουρανός», συνεχίζει ο κ. Σιμόπουλος. Το Πλανητάριο ανταποδίδει την αγάπη του κοινού του προσφέροντας πλήθος δωρεάν δράσεων και εκδηλώσεων, όπως οι πρεμιέρες των νέων παραστάσεων, στις οποίες συρρέουν έως και 1.500 άτομα. «Κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μην αποκλειστεί κανένας από τις δραστηριότητές μας». Πάντως, ο διευθυντής του Πλανηταρίου διατηρεί την αισιοδοξία του και δηλώνει βέβαιος πως η Ελλάδα θα ανακάμψει μέσα στην επόμενη πενταετία. «Δεν μας φοβίζει αυτό που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας», υποστηρίζει. «Είχαμε περάσει πολύ χειρότερες καταστάσεις στο παρελθόν».
Στα σχέδια του Ιδρύματος Ευγενίδου για το μέλλον εντάσσεται η περαιτέρω τεχνολογική αναβάθμιση του Πλανηταρίου, με στόχο την ακόμα μεγαλύτερη ευκρίνεια και την επίτευξη «τρισδιάστατης αντίληψης», δηλαδή «τρισδιάστατης απεικόνισης με βάθος», αλλά και τη συστηματική ενοικίαση ψηφιακών παραστάσεων σε πλανητάρια του εξωτερικού. Επιπλέον, μέσα στο 2014 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί και η αναβάθμιση της ιστοσελίδας του Ιδρύματος. «Τα περισσότερα πλανητάρια περιορίζονται στους τέσσερις τοίχους τους. Εγώ το απεχθάνομαι αυτό», αναφέρει ο κ. Σιμόπουλος. «Οι άνθρωποι που ζουν εκτός Αθηνών θα πρέπει να έχουν πρόσβαση, τουλάχιστον, σε ορισμένα από τα οφέλη που μπορούμε να προσφέρουμε», καταλήγει.
Τη Δευτέρα, 4 Νοεμβρίου, η επετειακή ψηφιακή παράσταση «Στα μονοπάτια των άστρων» θα προβληθεί στις 6, 7.15, 8.15 και 9.15 μ.μ. με ελεύθερη είσοδο. Δελτία προτεραιότητας θα διανέμονται από τις 5.30 μ.μ. στα ταμεία του Ψηφιακού Πλανηταρίου.