Στο Λονδίνο του σήμερα, ένας μεγαλοφυής και ικανότατος ντετέκτιβ μπορεί να λύσει τους πιο ακατανόητους γρίφους, να δρα με τρομακτική ακρίβεια, όμως να έχει πλήρη άγνοια σε βασικά ζητήματα. Οπως για παράδειγμα ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ηλιο! Κι όταν το πληροφορείται, προσπαθεί με κάθε τρόπο να το αποβάλει από το μυαλό του. Θεωρεί τον ανθρώπινο νου ένα σκληρό δίσκο ηλεκτρονικού υπολογιστή τον οποίο οφείλει να γεμίσει προσεκτικά μόνο με όσα θα του φανούν χρήσιμα. Ο σύγχρονος Σέρλοκ Χολμς είναι μία εξέχουσα περίπτωση ευφυΐας, αλλά και εκκεντρικότητας – κάποιοι τον αποκαλούν φρικιό, ενώ υπάρχουν υπόνοιες ότι πάσχει από το σύνδρομο Ασπεγκερ (μια μορφή αυτισμού…).
Η τηλεοπτική σειρά του BBC «Sherlock» με μεγάλη ευστοχία μεταφέρει τον λογοτεχνικό ήρωα του σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ στο σύγχρονο Λονδίνο. Εχουν ολοκληρωθεί οι δύο πρώτες σεζόν με τρία επεισόδια της μιάμισης ώρας η κάθε μία και αρχές του νέου έτους περιμένουμε την έναρξη της τρίτης. Στη δημοφιλή αυτή σειρά, τον Σέρλοκ Χολμς ενσαρκώνει o Benedict Cumboerbatch, ο οποίος παραπέμπει σε ένα μοντέρνο δανδή, πάντα κομψά ντυμένο, με έντονα ζυγωματικά, βαθιά φωνή και με μάτια φλογισμένα, γεμάτα εξυπνάδα.
Ο Βρετανός ηθοποιός, ο οποίος στις 28 Οκτωβρίου έγινε εξώφυλλο του περιοδικού Time (με αφορμή κυρίως τον νέο του κινηματογραφικό ρόλο ως Τζούλιαν Ασάντζ), καλουπώνει έναν απολαυστικό χαρακτήρα. Ενα χαρακτήρα οξυδερκή, αλλά και παράξενο, που εξιχνιάζει τα πιο δύσκολα εγκλήματα. Και για να ικανοποιήσει το «εγώ» του, αναζητεί με λαιμαργία όλο και πιο δύσκολα μυστήρια προς επίλυση. Ιντριγκάρεται από τη διαδικασία. Εκστασιάζεται. Αντίθετα, η βαρετή ρουτίνα της ζωής τον συνθλίβει. «Δώστε μου προβλήματα, δουλειά. Δώστε μου το πιο αφηρημένο κρυπτογράφημα ή την πιο σύνθετη ανάλυση, και τότε πράγματι βρίσκομαι στην ατμόσφαιρα που μου ταιριάζει. Τότε μπορώ να στερηθώ τα τεχνητά διεγερτικά», αναφέρει ο Σέρλοκ Χολμς στο μυθιστόρημα «Το Σήμα των Τεσσάρων» και εννοεί την κοκαΐνη, αλλά στη σειρά παστώνεται με τσιρότα νικοτίνης προκειμένου να αντέξει την ανιαρή καθημερινότητα.
Δίπλα στον Σέρλοκ βρίσκεται ο δόκτορ Ουότσον, που τον υποδύεται ένας πολύ καλός Martin Freeman (The Hobbit). Ο Ουότσον έχει τη δύσκολη αποστολή να συμφιλιώσει τον εκκεντρικό και απροσάρμοστο φίλο του με το ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον. Είναι ίσως ο μόνος που υπομένει τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του, αντέχει τον κομπασμό του και επιβεβαιώνει διαρκώς τη ματαιοδοξία του.
Ο Ουότσον μπλόγκερ
Ενώ στο λογοτεχνικό έργο του Κόναν Ντόιλ ο Ουότσον μεταφέρει σε βιβλία τις περιπέτειες, στην τηλεοπτική σειρά διατηρεί ένα blog με αυτές και ο Σέρλοκ γίνεται διάσημος. Ετσι, μετατρέπεται σε αναγκαίο βάσανο του επιθεωρητή Λαστράντ (Rupert Graves), ο οποίος τον αναζητάει κάθε φορά που τα πράγματα ζορίζουν, προσπαθώντας να αγνοήσει το εκνευριστικά αλαζονικό ύφος του. Και έρχεται αντιμέτωπος με έναν καθηγητή ονόματι Μοριάρτι (Andrew Scott), πραγματικό κάθαρμα, μία ακόμη απόλυτη μετουσίωση του κακού.
Οι δημιουργοί της σειράς «Sherlock» μελέτησαν προσεκτικά τα βιβλία. Και εκτός από τη σκηνοθετική αρτιότητα κάθε επεισοδίου –κάθε ένα σαν μια καλοδουλεμένη ταινία με γρήγορη πλοκή, ζωντανούς διαλόγους και εντυπωσιακές σκηνές– ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στα κείμενα και η προσαρμογή τους από το βικτωριανό, στο σύγχρονο Λονδίνο: το «Σπουδή στο Κόκκινο» έγινε «Σπουδή στο Ροζ» και το σκυλί των Μπάσκερβιλ ίσως είναι ένα γονιδιακά μεταλλαγμένο δημιούργημα που προέκυψε από κάποιο επιστημονικό πείραμα για λογαριασμό του βρετανικού στρατού.
Το ίδιο, περίπου, μοτίβο του μοντέρνου Σέρλοκ Χολμς ακολουθεί η σειρά «Elementary», όπου ο Βρετανός ντετέκτιβ (Jonny Lee Miller), πρώην σύμβουλος της Σκότλαντ Γιαρντ και σε αποθεραπεία τοξικομανής, βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και συνεργάζεται με τη θηλυκού γένους δόκτορα Ουότσον (Lucy Liu). Και όσον αφορά τις αρκετές μεταφορές του Σέρλοκ Χολμς στην τηλεόραση, κλασικές παραμένουν οι σειρές με πρωταγωνιστή τον Jeremy Βrett.
Ο Σέρλοκ του Γκάι Ρίτσι
Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που και ο κινηματογράφος έχει ασχοληθεί με την περίπτωσή του, με πιο πρόσφατο εγχείρημα τις ταινίες του Γκάι Ρίτσι. Τα φιλμ «Σέρλοκ Χολμς» (2009) και «Σέρλοκ Χολμς: Το παιχνίδι των Σκιών» (2011) του Βρετανού σκηνοθέτη διατηρούν τη βικτωριανή και ομιχλώδη ατμόσφαιρα των βιβλίων, όμως η ιντελεκτουάλ πλοκή του Ντόιλ γίνεται ένας ορυμαγδός δράσης, ένας κυκεώνας δολοπλοκιών, πασπαλισμένος με μπόλικο χιούμορ. Εκεί συναντάμε τον αναγεννημένο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ σε έναν πληθωρικό και σε στιγμές άγαρμπο Σέρλοκ (που φέρνει στο νου τον Τζακ Σπάροου των Πειρατών της Καραϊβικής) και τον Τζουντ Λο σε έναν πολύ δυναμικό Τζον Ουότσον, που προσπαθεί να μαζέψει τα σπασμένα του φίλου του.
Τα κόμικς αφηγήθηκαν κι αυτά με τη σειρά τους τις ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς. Οι Βρετανοί I.N.J. Culbard (σχέδιο) και Ian Edginton (κείμενα) μετέφεραν με μεγάλη προσοχή σε Graphic Novels τέσσερα μυθιστορήματα του Ντόιλ (στα ελληνικά το Σκυλί των Μπάσκερβιλ, μετάφραση Βάσια Τζανακάρη, εκδόσεις Μεταίχμιο), ενώ οι Γάλλοι Pierre Veys (σενάριο) και Nicolas Barral (σχέδιο), με πλέρια διάθεση σαρκασμού και ειρωνείας και πιστοί στα μοτίβα της γαλλοβελγικής σχολής κόμικς, παρουσιάζουν έναν καυχησιάρη και γκαφατζή ντεντέκτιβ και ένα λιχούδη και ατσούμπαλο βοηθό του στα κόμικ «Baker Street» (στα ελληνικά τέσσερις τόμοι από τις εκδόσεις Μαμουθκόμιξ). Και βέβαια, ο Alan Moore (εκκεντρικός κι αυτός σαν τον Σέρλοκ) που στο «The League of Extraordinary Gentlemen», σε μια βικτωριανή Αγγλία, μπερδεύει σε ένα steampunk παιχνίδι κάποιους από τους σημαντικότερους ήρωες της βρετανικής λογοτεχνίας, θέτοντας ως απόλυτο κακό τον Μοριάρτι (κάνει και ο Σέρλοκ ένα μικρό πέρασμα), ενώ είναι σαφές πως στο έπος του «From Hell», που εκτυλίσσεται σε ένα σκοτεινό βικτωριανό σκηνικό, υπάρχουν πολλά στοιχεία από τον κόσμο του Ντόιλ.
Βροχή οι επιστολές στην Μπέικερ Στρητ
Ο Σέρλοκ Χολμς, που γεννήθηκε το 1887 από τη φαντασία του πτυχιούχου της ιατρικής σχολής σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ και πρωταγωνίστησε σε 4 μυθιστορήματα και 56 αυτοτελή διηγήματα, αποτελεί πάντα πηγή έμπνευσης για το αστυνομικό μυθιστόρημα. Και υπογραμμίζει κάτι. Εκτός από την ιστορία, την πλοκή και το σασπένς, χρειαζόμαστε και ένα δυναμικό χαρακτήρα, έναν ήρωα με ικανότητες, ιδιαιτερότητες, πάθη και αδυναμίες. Εναν Σέρλοκ Χολμς, έναν Ηρακλή Πουαρό, έναν Πάκο Μαρτίνεθ, έναν Φαμπιό Μοντάλε, έναν Σαμ Σπέιντ, έναν Φίλιπ Μάρλοου, έναν Πέπε Καρβάλιο, έναν Κώστα Χαρίτο, έναν Χάρι Χόλε, μία Λίζμπετ Σαλάντερ (η Σαλάντερ του Στιγκ Λάρσον κι αν είναι ένας σύγχρονος θηλυκός Σέρλοκ Χολμς, εκκεντρική, απροσάρμοστη και με υψηλά επίπεδα νοημοσύνης, που χρησιμοποιεί σύμφωνα με την προσωπική της κοσμοθεωρία). Γιατί όταν κλείνεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, αργά ή γρήγορα η ιστορία θα ξεχαστεί, ο ήρωας, όμως, αν είναι κρυστάλλινος, θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη σου. Ο Σέρλοκ Χολμς ήταν ο πρώτος από αυτούς. Τόσο ζωντανός, που κάποιοι από τους πρώτους αναγνώστες του, θεωρώντας τον υπαρκτό πρόσωπο, του έστελναν γράμματα στο 221Β της Μπέικερ Στριτ.