Παρακολουθούσε ταινίες τρόμου από μικρός. Κι ας αγριευόταν. Μάλλον τις έβλεπε ακριβώς επειδή αγριευόταν –εκ του ασφαλούς φυσικά: τα τέρατα ήταν όλα κάπου πολύ μακριά, εγκλωβισμένα μέσα σε κάποια οθόνη– ή κάποια σελίδα (όντας πιστός και της σχετικής λογοτεχνίας). Ωστόσο, δεν ήταν οι ιστορίες με τέρατα που τον γοήτευαν. Ο κύριος Γκρι πίστευε πάντοτε ότι οι απλές, λιτές ιστορίες φαντασμάτων ήταν και θα παραμείνουν αξεπέραστες. Βρικόλακες, λυκάνθρωποι και ζόμπι – όλα αυτά του φαίνονται κάπως κωμικά.
Ποτέ μου δεν συμμερίστηκα αυτήν του την αδυναμία προς τις ιστορίες φαντασμάτων, μολονότι συμφωνούσαμε σε ένα σημείο: ούτε εκείνος αλλά ούτε κι εγώ πιστεύουμε σε πνεύματα και τα λοιπά. Απλώς, στον κύριο Γκρι άρεσαν πάντοτε αυτές οι ιστορίες. Του είπα κάποια στιγμή, «χάνεις τον χρόνο σου». Δεν αποκρίθηκε αμέσως. Μετά απλώς σχολίασε, «μου προκύπτουν συνεχώς νέα ερωτήματα – που υπερβαίνουν όλη αυτή την υπόθεση των ιστοριών τρόμου φυσικά». Επειτα, με μια κάποια έξαψη, θέλησε να μου υπενθυμίσει ότι η αρχαία ελληνική τραγωδία, ή ο Σαίξπηρ, βρίθουν από άλλοτε εκδικητικά κι άλλοτε απλώς θλιμμένα πνεύματα νεκρών. «Εξάλλου», τόνισε, «έχει σημασία το ίδιο το φάντασμα ή τι μπορεί να συμβολίζει; Για παράδειγμα, δεν σε απασχόλησε ποτέ η πολιτική διάσταση των φαντασμάτων;»
Δεν καταλάβαινα πού το πήγαινε. «Δεν συμφωνείς», συνέχισε, «ότι τα φαντάσματα επιδρούν καταλυτικά σε ολόκληρες πόλεις, λαούς, κοινότητες ή κουλτούρες, καθώς ενσαρκώνουν αξίες, ιδέες ή ηθικές αρχές που προκαλούν το παρόν και παρεμποδίζουν το μέλλον;»
Μου μιλούσε συμβουλευόμενος ταυτόχρονα τα χαρτιά του. Σημειώσεις από βιβλία, σχόλια στο περιθώριο αναγνωσμάτων. Διάβαζε φωναχτά από κάποιο κείμενο, μονάχα που τα ερωτηματικά τα έβαζε ο ίδιος – επί τόπου. «Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ζωντανοί νεκροί είναι εν τέλει, από τη φύση τους, συντηρητικοί, αν όχι αντιδραστικοί; Δεν είναι αυτοί που επιμένουν ότι ο κόσμος πρέπει να μην αλλάξει ποτέ»;
Τον ρώτησα τι πίστευε εκείνος. «Δεν έχουν σημασία οι απαντήσεις», είπε κοφτά. «Μα δεν έχεις μπουχτίσει στις απαντήσεις, στις αποφάνσεις; Σημασία, νομίζω, έχουν οι ερωτήσεις. Και δεν είναι ρητορικά τα συγκεκριμένα ερωτήματα, δεν είναι κάποιο τεστ».
Σωπάσαμε για λίγο. Μετά, άρχισε πάλι. «Τι είναι, όμως, ένα φάντασμα; Δεν είναι μια πληγή που δεν λέει να κλείσει; Μήπως όμως αυτή η πληγή δεν κλείνει διότι, κατά βάθος, δεν θέλουμε εμείς να κλείσει;» «Γιατί να μη θέλουμε να λήξει ένας πόνος;» Απόρησα. «Δεν ξέρω», είπε ο κύριος Γκρι, σηκώνοντας τους ώμους του. «Αυτό αναρωτιέμαι κι εγώ. Μήπως επειδή μας βολεύει; Μήπως επειδή το να προχωρήσεις μπροστά έχει κι ένα τίμημα; Οτι θα πρέπει αναγκαστικά να αφήσεις και κάτι πίσω σου, το οποίο όμως κουβαλάς μια ζωή; Κάνουμε φθηνή ψυχολογία τώρα, αλλά αναλογίσου τι γίνεται σε ένα στοιχειωμένο σπίτι: τα φαντάσματα θέλουν να διώξουν τους νέους κατοίκους. Τους τρομοκρατούν, τους τραμπουκίζουν. Τα φαντάσματα δεν θέλουν το νέο, δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα. Θυμάσαι τους “Αλλους” του Αμενάμπαρ; Οι άνθρωποι που έμεναν σε εκείνο το σπίτι είχαν πεθάνει μα δεν το είχαν αντιληφθεί. Μήπως αυτό έχει μια πολιτική διάσταση; Μήπως εσύ και εγώ, πολιτικά μιλώντας, είμαστε νεκροί χωρίς να το έχουμε καταλάβει; Μήπως ολόκληρη η χώρα, η δική μας χώρα, αρνούμενη να προχωρήσει μπροστά, έχει πεθάνει πολιτικά»;
Εκείνη τη νύχτα, έπεσα να κοιμηθώ κάπως αγριεμένος. Στο νου μου έρχονταν οι ανατριχιαστικές φιγούρες από την ταινία που ανέφερε ο κύριος Γκρι, τους «Αλλους»: σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του φιλμ, νομίζεις ότι η μητέρα και τα δύο παιδιά υποφέρουν από την τρομοκρατία των «θορυβοποιών πνευμάτων» και μονάχα στο τέλος ανακαλύπτεις ότι τα πνεύματα αυτά είναι η ίδια η μάνα με τα παιδιά της. Αυτοί που νόμιζες νεκρούς είναι οι ζωντανοί που θέλουν να δώσουν νέα ζωή στο παλιό σπίτι και αυτοί που νόμιζες ζωντανούς ήταν πεθαμένοι που δεν ήθελαν να αποδεχθούν την πραγματικότητα. Τη νέα πραγματικότητα.