Είκοσι χρόνια χωρίς τον Φεντερίκο Φελίνι συμπληρώθηκαν στις 31 Οκτωβρίου. Είκοσι χρόνια χωρίς τον μαέστρο της πιο ονειρικής ορχήστρας του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σινεμά. Το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών και το Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών της Ιταλίας, διοργανώνουν ένα αφιέρωμα για την επέτειο. Οκτώ ταινίες του Φελίνι (δυστυχώς μόνο με αγγλικούς υποτίτλους) σε ένα πρόγραμμα προβολών στις 18-24/11, αλλά και μια έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «8½: το ταξίδι του Φελίνι». Η έκθεση εγκαινιάστηκε την περασμένη Πέμπτη και θα διαρκέσει και αυτή μέχρι τις 24/11. Περιλαμβάνει 96 φωτογραφίες από τον Γκίντεον Μπάχμαν, φωτογράφο και φίλο του Φελίνι, τραβηγμένες στα παρασκήνια των γυρισμάτων του «8½», της πιο προσωπικής ταινίας του Φελίνι. Παράλληλα με την έκθεση προβάλλεται και το ντοκιμαντέρ «L’ ultima sequenza» του Μάριο Σέστι, στο οποίο ανασυντίθεται το ένα από τα δύο φινάλε που είχε γυρίσει ο Φελίνι για το «8½».
Οι κλόουν
Το έργο του Φελίνι ήταν ένα κινηματογραφικό κύμα στον Νότο της Ευρώπης, σαρωτικό σαν και αυτό που σηκώθηκε στον Βορρά από τον Ινγκμαρ Μπέργκμαν περίπου την ίδια εποχή (αρχές του ’50 – τέλη του ’70). Για τον Μπέργκμαν, το σινεμά ήταν πρωτίστως λόγος και θέατρο. Για τον Φελίνι, ένα πανηγύρι σε ηλιόλουστες πλατείες με τσιρκολάνους, τροφαντές γυναίκες και παιδιά με κοντά παντελόνια. Ο Μπέργκμαν, ενοχικός και σκυθρωπός, δεν άντεχε τη σιωπή του Θεού. Ο Φελίνι, πληθωρικός και φιλήδονος, ευλογούσε τον Θεό για τη μαγεία και το φως, που έδιναν όγκο ακόμη και στις άσχημες λεπτομέρειες της ζωής του ανθρώπου. Στις ταινίες του το γκροτέσκ είναι σαν ένα γλυκόπικρο όνειρο με ανακατεμένα την αρχή, τη μέση και το τέλος. Αν επιχειρήσεις να τις κωδικοποιήσεις, για να συλλάβεις το βαθύτερο νόημά τους, θα νιώσεις το νερό να φεύγει μέσα απ’ τα χέρια σου.
Ο φελινικός κόσμος είναι σαν ένα μεγάλο τσίρκο. Διαρκής συνύπαρξη της φαντασίας με την πραγματικότητα, της παρακμής με το θαύμα, της νοσταλγίας με τη μελαγχολία. Οι ήρωές του, από τον Τζαμπανό και την Τζελσομίνα του «La Strada» μέχρι τον Γκουίντο του αυτοβιογραφικού «8½», είναι σαν υπνοβάτες. Κλόουν, σάτιροι, θεατρίνοι με μάσκες. Ψυχές σε πανδαιμόνιο.
Οι κομπάρσοι
Ο μάγος Φελίνι πίστευε πως το σενάριο είναι αναγκαίο κακό για την ταινία. Απαραίτητη προϋπόθεσή της ήταν ο ηθοποιός, πρωταγωνιστής ή κομπάρσος. Λάτρευε τους κομπάρσους. «Κάποιες φορές, καθώς διαλέγω τα πρόσωπα των κομπάρσων, ξεπηδά ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Οι κομπάρσοι είναι πολύτιμοι συνεργάτες μου, μερικοί απ’ αυτούς με ακολουθούν για πάντα. Είναι το κατεξοχήν ανθρώπινο υλικό μου. Πειθήνιο, σεμνό, ταπεινό, θαυμαστά διαθέσιμο για οποιαδήποτε παραλλαγή της φαντασίας»
Η καλλιτεχνική ζωή του Φελίνι κύλησε σε μια νοητή λεωφόρο που ενώνει τη γενέτειρά του, το παραθαλάσσιο Ρίμινι, με τη Ρώμη. Ηταν πάντα στον αφρό ενός ονείρου σαρκάζοντας την ελαφρότητα της ζωής. Στους «Vitelloni» του (παχιά μοσχάρια), μια παρέα αργόσχολων νεαρών χορεύουν, φλερτάρουν, μεθούν και κλέβουν. Η τραγωδία είναι υπόκωφη, στον βυθό της ταινίας. Λίγο μετά, στο «La Strada», ένας «ζωώδης» Τσιγγάνος, ο Τζαμπανό, που καταπίνει σπαθιά και δένεται με αλυσίδες, ημερεύει όταν αποκτάει συνείδηση της ενοχής του για τον θάνατο μιας αφελούς γυναίκας, της Τζελσομίνα, την οποία ερμηνεύει η Τζουλιέτα Μασίνα, αγαπημένη πρωταγωνίστρια και σύντροφος του Φελίνι.
Στη Ρώμη, ο Φελίνι θα μπει ορμητικός με τη «Γλυκιά ζωή» ακολουθώντας τον αγαπημένο του ηθοποιό Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, το alter ego του, στους δρόμους γύρω από τη Via Veneto. Θα ξαναβρεθούν μαζί στο «8½», το αριστούργημά του. Εκεί, ο Μαστρογιάνι αποσπάται σουρεαλιστικά από τη γη και υπερίπταται σαν μπαλόνι στον ουρανό. Είχε προηγηθεί το «Roma», η πιο ευφάνταστη τοιχογραφία της Ρώμη. Κατά τον ίδιο, «η Ρώμη είναι μια οριζόντια πόλη φτιαγμένη από γη και νερό, μια πόλη ξαπλωμένη, γι’ αυτό λοιπόν είναι μια ιδανική πλατφόρμα για απογειώσεις της φαντασίας».
Δείτε
«Roma» (1972)
Παίζουν: Φ. Φελίνι, Πίτερ Γκονζάλες, Φιόνα Φλοράνς (18/11).
«Τζίντζερ και Φρεντ» (Ginger e Fred, 1985)
Παίζουν: Τζουλιέτα Μασίνα, Μαρτσέλο Μαστρογιάνι (19/11).
«Οι κλόουν» (I Clowns, 1970)
Παίζουν: Ο Φ. Φελίνι και το συνεργείο του (20/11).
«Ο λευκός σεΐχης» (Lo sceicco bianco, 1952)
Παίζουν: Αλμπέρτο Σόρντι, Τζουλιέτα Μασίνα (21/11).
«Γλυκιά ζωή» (La dolce vita, 1960)
Παίζουν: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ανίτα Εκμπεργκ, Ανούκ Εμέ (22/11).
«Οι πειρασμοί του δόκτορα Αντόνιο» (Le tentazioni del dottor Antonio, 1962)
Το δεύτερο επεισόδιο από το σπονδυλωτό έργο «Boccacio 70». Παίζουν: Πεπίνο ντε Φίλιπο, Ανίτα Εκμπεργκ (23/11).
«Η Ιουλιέτα των πνευμάτων» (Giulietta degli spiriti, 1965)
Παίζουν: Τζουλιέτα Μασίνα, Μάριο Πίζου (23/11).
«Οι Βιτελόνοι» (I Vitelloni, 1953)
Παίζουν: Αλμπέρτο Σόρντι (φωτ.), Φράνκο Φαμπρίτσι, Λεοπόλντο Τρίστε (24/11).