JAMES BREIDING
Swiss Made: the untold story behind Switzerland’s success
εκδ. Profile Books, 2013
Πώς μία μικρή χώρα οκτώ εκατομμυρίων κατοίκων, περιβαλλόμενη μόνο από ξηρά και χωρίς φυσικούς πόρους, κατάφερε να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία για πολλές δεκαετίες; Μπορεί αυτή η επιτυχία να έχει διάρκεια σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο; Είναι το ελβετικό μοντέλο εξαγώγιμο και σε άλλες χώρες;
Ο Ελβετο-Αμερικανός James Breiding, με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Λωζάννης και του Χάρβαρντ, πρώην ανταποκριτής του Economist στην Ελβετία και ιδρυτής μιας επενδυτικής εταιρείας στη Ζυρίχη, επιχειρεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα αναδεικνύοντας το άγνωστο σε πολλούς success story της Ελβετίας, πέρα από τις Αλπεις, τις σοκολάτες και τα τρένα. Το μυστικό αυτής της επιτυχίας βασίζεται στην ανθρώπινη επινοητικότητα, που έμαθε να δαμάζει το δύσκολο φυσικό περιβάλλον και την εξωστρεφή επιχειρηματικότητα, που είναι ανοικτή σε νέες ιδέες, καινοτομίες και ταλαντούχους μετανάστες. Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι το 22% του πληθυσμού της Ελβετίας έχει γεννηθεί στο εξωτερικό, μεταξύ αυτών και πολλοί επιτυχημένοι επιχειρηματίες, ότι η χώρα θεωρείται η πιο ανταγωνιστική στον κόσμο, διαθέτει τους περισσότερους ευρεσιτέχνες και νομπελίστες ανά κάτοικο (21 βραβεία Νομπέλ σε ιατρική, φυσική και χημεία) και διατηρεί ηγετική θέση παγκοσμίως σε πολλούς κλάδους, από τη φαρμακοβιομηχανία, τη μεταφορά προϊόντων, το εμπόριο πρώτων υλών, τις μηχανές ακριβείας, την ωρολογοποιία, την τσιμεντοβιομηχανία, τις κατασκευές σηράγγων και γεφυρών, τα τρόφιμα, την ιατρική τεχνολογία και βέβαια τη διαχείριση πλούτου.
Η αριστεία αυτή, όπως περιγράφεται σε 14 κεφάλαια που καλύπτουν ισάριθμους κλάδους της οικονομίας, αποδίδεται στην καινοτομία, την προσαρμοστικότητα, την αξιοπιστία, την ευρηματικότητα, την ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών, την πολιτική σταθερότητα, τη συλλογική πειθαρχία και τον μακροχρόνιο προγραμματισμό, που χαρακτηρίζουν τη χώρα. Αντίθετα με πολλούς νεόπλουτους, που λατρεύουν την επίδειξη, οι κάτοικοί της διακρίνονται για την εχεμύθεια, τη σεμνότητα, την κοινή λογική και τον ορθολογισμό τους.
Στη χώρα αυτή, οι πολίτες έχουν εμπιστοσύνη στο κράτος και το κράτος σέβεται τους πολίτες του, συνδυάζοντας την πολιτική αποκέντρωση με την οικονομική αποδοτικότητα και τη δημοσιονομική πειθαρχία, την ευημερία με τη μικρότερη δυνατή εισοδηματική ανισότητα σε σύγκριση με άλλες πλούσιες χώρες. Η παράδοση της ουδετερότητας βοήθησε, βέβαια, τη χώρα να αποφύγει καταστροφικούς πολέμους και να προσελκύσει πλούτο από το εξωτερικό, αρκετές φορές σκοτεινής προέλευσης, με αποτέλεσμα να δέχεται πυρά για τις δοσοληψίες με τους ναζί τον προηγούμενο αιώνα και την οικονομική προστασία διαφόρων δικτατόρων και φοροφυγάδων έως πρόσφατα.
Αυτό το ισχυρό brand name έχει ωθήσει αρκετές πολυεθνικές επιχειρήσεις, όπως Dow Chemical, Google, IBM, να εγκαταστήσουν στην Ελβετία τις ευρωπαϊκές έδρες τους αξιοποιώντας τη γεωγραφική θέση της στο κέντρο της Ευρώπης, την ποιότητα ζωής, τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, το σύστημα πρακτικής μαθητείας και τα ερευνητικά ταλέντα από τα Πολυτεχνεία της Ζυρίχης και της Λωζάννης.
Μπορεί να διατηρηθεί αυτό το μοντέλο επιτυχίας σε ένα όλο και πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον; Ο συγγραφέας στηρίζει την αισιοδοξία του στα γερά θεμέλια του ελβετικού οικοδομήματος, στην προσαρμοστικότητα, στην καινοτόμο δημιουργικότητα και στην προσέλκυση προικισμένων ανθρώπων. Κατ’ αυτόν, σημαντικό ρόλο επιτελεί και η πεποίθηση πως η επιτυχία μπορεί να ξεπηδήσει πολλές φορές από την αποτυχία, φέρνοντας ως παράδειγμα την ωρολογοποιία, που έφθασε στο χείλος της κατάρρευσης τη δεκαετία του ’70 με την εισβολή της ιαπωνικής τεχνολογίας κουάρτζ, για να ανακάμψει πανηγυρικά τη δεκαετία του ’90, όταν με την κινητοποίηση της κυβέρνησης, της βιομηχανίας και των τραπεζών απαντήθηκε η ιαπωνική πρόκληση με την παραγωγή του Swatch, του φθηνού ρολογιού ως εξαρτήματος μόδας, και την ανάδειξη του ακριβού μηχανικού ρολογιού ως συμβόλου κοινωνικής ανέλιξης.
Ο συγγραφέας αναγνωρίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τις ραγδαίες αλλαγές που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση, όταν οι αγορές και η τεχνολογία εξελίσσονται σήμερα πολύ γρηγορότερα σε σχέση με το παρελθόν. Θεωρεί ευάλωτα δύο ιερά τέρατα της ελβετικής οικονομίας: τον χρηματοπιστωτικό τομέα με τη διάβρωση του τραπεζικού απορρήτου και τη φαρμακοβιομηχανία με το τεράστιο κόστος ανάπτυξης ενός νέου φαρμάκου, που μπορεί να φθάσει και το 1 δισ. ελβετικά φράγκα μετά έρευνα 10-15 ετών, χωρίς την εγγύηση κερδοφορίας. Τέλος, δεν πιστεύει ότι το ελβετικό μοντέλο μπορεί να αντιγραφεί από άλλες χώρες, αλλά εκτιμά πως πολλά χαρακτηριστικά της «ελβετικότητας» μπορούν να προσαρμοσθούν στις τοπικές συνθήκες, ακριβώς όπως έπραττε πάντα η Ελβετία, να τελειοποιεί δηλαδή ό,τι είχε στην κατοχή της.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος στη Γενεύη.