«Το Αγιον Ορος έχει δείξει μέσα στην ιστορία ότι δεν φοβήθηκε τις πρωτοπόρες ιδέες», σχολιάζει ο Γέρων Συμεών, Διονυσιάτης (Πρωτεπιστάτης) μιλώντας για το σύνθετο και διεπιστημονικό έργο της «Αθωνικής Ψηφιακής Κιβωτού». Και πραγματικά, μια περιδιάβαση στα 300 τ.μ. της διαδραστικής ψηφιακής έκθεσης «Πέρασμα στο φως», που μέχρι και αύριο φιλοξενείται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αποδεικνύει του λόγου το ασφαλές. Η έκθεση που παρουσιάζει για πρώτη φορά στην υπερχιλιετή ιστορία του Αθω ψηφιοποιημένους θησαυρούς από τις μονές του Αγίου Ορους δείχνει ότι η παράδοση μπορεί να συνδυαστεί άριστα με την τεχνολογία δημιουργώντας ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό έργο με μεγάλη ακτινοβολία.
Ποιος να φανταστεί ότι λίγα βήματα από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας μπορεί να διαβεί την Ιερή Πύλη ενός Αγιορείτικου Καθολικού μέσω μιας 3D ψηφιακής προβολής, και στη συνέχεια να παρακολουθήσει τρία λεπτά της θείας λειτουργίας; Ετσι περίπου ξεκινά η διαδρομή στις 7 αίθουσες της έκθεσης, αφού όμως πρώτα ο επισκέπτης γνωρίσει τη μοναστική πολιτεία του Αγίου Ορους στο πρώτο «δωμάτιο».
Εκεί όπου φιλοξενείται ο διαδραστικός χάρτης στον οποίο απεικονίζονται 12 ιερές μονές, ο ναός του Πρωτάτου και η Νέα Σκήτη. Χάρη στη χρήση υπερσύγχρονης τεχνολογίας –διαδραστικές οθόνες ολογραμμάτων, παρουσιάσεις εικονικής πραγματικότητας, τρισδιάστατες προβολές και ψηφιακές περιηγήσεις– μέρος των ψηφιοποιημένων κειμηλίων «ζωντανεύουν», δίνοντας στους επισκέπτες της έκθεσης τη δυνατότητα να βιώσουν την εμπειρία της ιστορικής παράδοσης αλλά και της καθημερινότητας της Αθωνικής Πολιτείας.
Η «Αθωνική Ψηφιακή Κιβωτός» (athoskivotos.eu) αποτελεί πρωτοβουλία και δημιούργημα της Ιεράς Κοινότητας Αγίου Ορους, η οποία καταγράφει και τεκμηριώνει τον αθωνικό πλούτο φέρνοντας στο φως χιλιάδες ψηφιοποιημένα κειμήλια και αντικείμενα υψηλής πολιτιστικής αξίας. Από αυτά τα τεκμήρια η συντριπτική πλειονότητα είναι χειρόγραφοι κώδικες με γραφές από τον 10ο έως τον 19ο αιώνα, και επίσης παλαίτυπα, έγγραφα, εξαίρετα έργα τέχνης, αντικείμενα ειδικών συλλογών και τρισδιάστατα μοντέλα μνημείων όπως ο ναός του Πρωτάτου και η Τράπεζα της Μονής Βατοπεδίου.
«Ο σχεδιασμός ήταν μια αληθινή πρόκληση όχι μόνο οργανωτικά και τεχνολογικά όσο κυρίως διαχείρισης του ανεκτίμητου υλικού με σκοπό τον σεβασμό και την προστασία της ιερότητας του κειμηλιακού πλούτου», λέει ο Κώστας Πατσέας, συντονιστής της «Αθωνικής Ψηφιακής Κιβωτού». Μία από τις ιδιαίτερες δυσκολίες της υλοποίησης του έργου ήταν η έλλειψη βασικών υποδομών πρόσβασης, ηλεκτροδότησης και σύνδεσης στο Διαδίκτυο στον Αθω.
Οι μονές όρισαν έναν συγκεκριμένο μοναχό που θα παρακολουθούσε νυχθημερόν τις εργασίες, ενώ στην επιστημονική ομάδα που εργάστηκε για την ψηφιοποίηση συμμετείχαν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων. Η λεπτομερής, αναλυτική καταγραφή των κειμηλίων, και στη συνέχεια η άριστη τεκμηρίωση του υλικού ξεκίνησε το 2015 και ολοκληρώθηκε το 2019. Κάθε αντικείμενο που περιέχεται σε αυτή τη μοναδική βάση δεδομένων αντιπροσωπεύεται από μία υψηλής ποιότητας φωτογραφία και την περιγραφική του ταυτότητα. Ετσι το ψηφιακό αποθετήριο της «Αθωνικής Κιβωτού» αποτελεί εξαιρετικό ερευνητικό, παιδαγωγικό και καλλιτεχνικό εργαλείο, προσβάσιμο σε όλους.