Ισως ακούγεται αθεράπευτα ανθρώπινο, όμως η ιδέα για ένα «αντι-αφιέρωμα» στο ελληνικό καλοκαίρι γεννήθηκε στο μυαλό του Ανέστη Αζά, κατ’ αρχάς εξαιτίας μιας καλοκαιρινής ερωτικής απογοήτευσης. Δεν χρειάζονται περισσότερες λεπτομέρειες, χώρια που το έτερο έναυσμα για την παράσταση «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα» ήταν αυτή η πιο χειροπιαστή ανάμνηση που αναφέρει ο τίτλος: «ήταν εκείνες οι σατιρικές καρτ ποστάλ που συναντούσες στα περίπτερα στη δεκαετία του ’80 και του ’90, με τα όργια πάνω σε αρχαιοελληνικά αγγεία, τα γυμνά σώματα με φόντο κυκλαδίτικα τοπία», λέει ο σκηνοθέτης. «Σκέφτηκα λοιπόν να κάνω μια παράσταση για τη μυθολογία του ελληνικού καλοκαιριού, αλλά με κριτική ματιά στην τουριστική βιομηχανία και στην υπερεκμετάλλευση των θερινών αναμνήσεων, που ήταν αρκετά έντονη, τουλάχιστον μέχρι το περασμένο καλοκαίρι».
Θεωρώντας ότι το θέμα ταιριάζει στην παλιά του γνώριμη, Λένα Κιτσοπούλου, ο Αζάς της πρότεινε να συνεργαστούν και αυτό που ακολούθησε περιελάμβανε μελέτη ταινιών για το ελληνικό καλοκαίρι και παλιών ρεπορτάζ για τα «καμάκια» του ’70, πρόβες, αυτοσχεδιασμούς, γράψιμο και σβήσιμο σκηνών, αλλά και μια αναβολή. Οι «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα» θα ανέβαιναν τον Μάρτιο, όμως η πανδημία είχε άλλη γνώμη και έτσι επανέρχονται σε εμπλουτισμένη εκδοχή, η οποία ξεκινά αφηγηματικά από το τέλος του πιο περίεργου θέρους των τελευταίων ετών.
Και όμως, δεν πάει καιρός από τότε που ακούστηκε το σλόγκαν «Greek summer is a state of mind». Ο Ανέστης Αζάς παρατηρεί ότι «έτσι όπως έχουμε δομήσει τη ζωή μας, δουλεύουμε όλο τον χρόνο για να πάμε δέκα μέρες διακοπές. Το καλοκαίρι είναι μια στιγμή εξαίρεσης, σταματάνε όλα, λες θα ξεσκάσω, θα ζήσω κάτι διαφορετικό. Προ ετών είχα έναν συνεργάτη αφρικανικής καταγωγής που έδινε εξετάσεις για την ελληνική ιθαγένεια και η αναφορά στο ελληνικό καλοκαίρι υπήρχε μέχρι και στην ύλη που διάβαζε. Δεν είναι απλώς μια εποχή του χρόνου, είναι μια κατάσταση που ορίζει πολλά στη ζωή μας. Ωστόσο, όπως είδαμε φέτος, η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού ίσως δεν είναι η καλύτερη επιλογή για μια οικονομία».
Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε έφερε στη σκηνική επιφάνεια τις φωτογραφίες του Γερμανού Βίλχελμ φον Γκλέντεν (που από τα τέλη του 19ου αιώνα απεικόνιζε γυμνά σε αρχαιοελληνικά τοπία), ταινίες του ’80 όπως το «Summer Lovers» του Ράνταλ Κλάισερ (με την ιστορία ενός ménage à trois στη Σαντορίνη και στη Μύκονο), αλλά και τον εξωτισμό με τον οποίο αντιμετωπίζουν το ελληνικό καλοκαίρι όσοι τουρίστες αναζητούν εδώ μια χαμένη αυθεντικότητα (θέμα για το οποίο επιστρατεύθηκαν οι συμβουλές της ερευνήτριας Χριστίνας Μπονάρου).
Δεν πρόκειται πάντως για δοκιμιακή παράσταση. Ξεκίνησε ως θέατρο ντοκιμαντέρ αλλά οδηγήθηκε στη μυθοπλασία, χρησιμοποιώντας ως βάση το κείμενο της Κιτσοπούλου (η οποία έγραψε για πρώτη φορά συνεργατικά, μαζί με την ομάδα του εγχειρήματος) και ενσωματώνοντας στοιχεία βαριετέ, για να αφηγηθεί αυτοτελείς ιστορίες, «σαν καλοκαιρινά διηγήματα όπου σε όλα κάτι πάει στραβά», αλλά και για να σχολιάσει την επίδραση της πανδημίας στον καλλιτεχνικό κόσμο. Οπως λέει ο Αζάς, αυτό που εκτιμά στη γραφή της Κιτσοπούλου, που συμμετέχει και ερμηνευτικά στην παράσταση, είναι «ότι αποκαλύπτει μια τερατική μορφή του κόσμου», στοιχείο χρήσιμο αν λάβουμε υπόψη ότι το έργο συνιστά και ένα σχόλιο στον σεξισμό που ενίοτε συναντάται στην εγχώρια νοοτροπία. «Μην ξεχνάμε ότι τα καλοκαίρια ακούμε και για βιασμούς», τονίζει ο σκηνοθέτης, «για αυτό ήθελα μια γυναίκα συγγραφέα, ώστε να προσεγγίσει το θέμα με έναν λόγο που δεν θα γίνεται διδακτικός».
Δηλαδή δεν υπάρχει κάτι στο ελληνικό καλοκαίρι που να αξίζει; «Φυσικά, όλα αξίζουν», αποκρίνεται ο Αζάς. «Αλλά αυτό που μας εμπνέει είναι ταυτόχρονα αυτό που μας προβληματίζει. Αυτό με το οποίο συγκρουόμαστε. Οπως έχει ειπωθεί, αγαπάμε τη χώρα μας και παράλληλα αγαπάμε να τη μισούμε. Στο θέατρο έχει ενδιαφέρον η σύγκρουση. Η λειτουργία της τέχνης δεν είναι να επιβεβαιώνει αυτό που συμβαίνει γύρω μας, αλλά να το αμφισβητεί, να μας τσιγκλάει. Να μετατοπίζει το βλέμμα και τη θέση μας».
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση έως τις 8 Νοεμβρίου.