Στη Νορβηγία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δύο αδέλφια φυγαδεύουν τους Εβραίους φίλους τους στην ουδέτερη Σουηδία· στο Μπρούκλιν των ΗΠΑ οι μαθητές της Ε΄ Τάξης ενός δημόσιου σχολείου αναλαμβάνουν να πείσουν τους γύρω τους για την επιτακτική ανάγκη ενός «plastic free future»· στη Μογγολία, η ειδυλλιακή ζωή μιας οικογένειας νομάδων απειλείται από την πανίσχυρη βιομηχανία εξορύξεων. Αυτοί είναι ορισμένοι από τους τόπους στους οποίους θα μεταφερθούν νοητά οι μικροί σινεφίλ από την Ελλάδα και την Κύπρο μέσω του φετινού 3ου Παιδικού και Εφηβικού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας, που σηκώνει την ψηφιακή του αυλαία την Κυριακή 14 Νοεμβρίου.
«Οι συνθήκες της πανδημίας επέβαλαν φέτος το φεστιβάλ να διεξαχθεί διαδικτυακά», εξηγεί στην «Κ» η κ. Καλλιόπη Χαραλάμπους, διευθύντρια του φεστιβάλ, το οποίο «πήρε σάρκα και οστά» για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2018. Φέτος πραγματοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τη συνδιοργάνωση της Περιφέρειας Αττικής, τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και τη συνεργασία της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Καλλίστη» και του Μεγάρου Μουσικής.
Μπορεί οι θεατές του 2020 να στερούνται την ατμόσφαιρα και την εμπειρίας της κινηματογραφικής αίθουσας, κερδίζουν όμως σε άλλα… σημεία, καθώς πρόσβαση στις επιλεγμένες ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους έχουν, μέσω της σχετικής πλατφόρμας, όλα τα παιδιά που κατοικούν σε Ελλάδα και Κύπρο, αρκεί να διαθέτουν στο σπίτι τους διαδικτυακή σύνδεση· χωρίς αναμονή στο ταμείο και χωρίς, βέβαια, εισιτήριο.
«Προσδοκούμε, λοιπόν, μεγάλη διάχυση και στην περιφέρεια», προσθέτει η κ. Χαραλάμπους, η οποία άλλωστε και στις προηγούμενες διοργανώσεις είχε θέσει ως προτεραιότητα να παρακολουθήσουν μέρος του φεστιβάλ μαθητές από απομακρυσμένα μέρη της Ελλάδας. «Είχαμε σχεδιάσει σχολικές προβολές για μαθητές όλων των βαθμίδων στο Μέγαρο Μουσικής, στον “Δαναό” και στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, όπου θα ακολουθούσε συζήτηση με κάποιον ειδήμονα ή τον σκηνοθέτη», επισημαίνει η ίδια.
Αλλες, πάλι, φορές ήταν το φεστιβάλ που πήγαινε στα σχολεία Αττικής και περιφέρειας. «Είχαμε ανάλογα σχέδια και φέτος, μάλιστα από το καλοκαίρι συζητούσαμε με ένα σχολείο στις Σέρρες, όμως συν τω χρόνω αντιληφθήκαμε ότι το πιο υπεύθυνο ήταν να μηδενίσουμε τις μετακινήσεις ημών και των θεατών μας», υπογραμμίζει η κ. Χαραλάμπους στην τηλεφωνική μας συνομιλία, δύο μόλις ημέρες μετά την έναρξη τοπικού lockdown στις Σέρρες. Οποιαδήποτε, πλέον, εκδήλωση σε σχολική μονάδα ξαναμπαίνει στο κάδρο της οργανωτικής ομάδας από την άνοιξη και μετά, κορωνοϊού επιτρέποντος.
Το φετινό, λοιπόν, φεστιβάλ έχει δομηθεί πάνω σε μια διαφορετική λογική και πραγματικότητα. «Εχοντας ως δεδομένο ότι οι δραστηριότητες και οι έξοδοι των παιδιών έχουν σημαντικά περιοριστεί και οι γονείς βρίσκονται για πολύ περισσότερη ώρα στο σπίτι, το φετινό φεστιβάλ γίνεται μια οικογενειακή, σπιτική, υπόθεση», σχολιάζει η κ. Χαραλάμπους. Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα έχει εμπλουτιστεί και περιλαμβάνει ταινίες που τα μηνύματά τους χρήζουν περαιτέρω συζήτησης με τους γονείς, προκειμένου να γίνουν απόλυτα κατανοητά από τους ανήλικους θεατές.
«Εχουμε προσθέσει νέες θεματικές, που απευθύνονται σε παιδιά από δύο ετών έως και την εφηβεία, αλλά και σε γονείς που θέλουν να θυμηθούν τη δική τους παιδική ηλικία». Ετσι, το κοινό μπορεί να επιλέξει μεταξύ ταινιών μεγάλου μήκους και ντοκιμαντέρ που αναδεικνύουν σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα, που πραγματεύονται ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα, που θίγουν το ζήτημα των έμφυλων στερεοτύπων (girl power), των οικονομικών ανισοτήτων ανά την υφήλιο κ.ά. «Τέλος, για το εξαιρετικά απαιτητικό κοινό των εφήβων, που έχουν ήδη πολλές και διαφορετικές προσλαμβάνουσες, έχουμε εντάξει μια σειρά από ταινίες τρόμου κατάλληλες για την ηλικία τους».
Στο τουρκικό ντοκιμαντέρ, για παράδειγμα, «Θέλουμε το μέλλον μας!», μαθητές από την Κωνσταντινούπολη, ακολουθώντας το κάλεσμα της Γκρέτα Τούνμπεργκ, αναλαμβάνουν δράση κατά της κλιματικής αλλαγής κάνοντας… κοπάνα από το σχολείο τους. Ενώ στο βραβευμένο με Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Μαθαίνοντας σκέιτ σε εμπόλεμη ζώνη (όταν είσαι κορίτσι)», παρακολουθούμε τις προσπάθειες της ΜΚΟ Skateistan, που διδάσκει σκέιτ σε κορίτσια από φτωχές γειτονιές στο Αφγανιστάν.
Ζητούμενο για τους διοργανωτές είναι να «ταξιδέψουν» τα παιδιά σε μέρη όπου δύσκολα μπορούν να βρεθούν και να μοιραστούν μαζί τους ιστορίες με αφηγητές ήρωες-παιδιά. «Στη φετινή, ιδιαίτερη συγκυρία, θέλαμε και εμείς, ως φορείς του πολιτισμού, να στείλουμε ένα μήνυμα συνεργασίας και αλληλεγγύης, οπότε αποφασίσαμε από κοινού με τα Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (που έχει παιδικό τμήμα), Φεστιβάλ Ολυμπίας και Cinedoc Kids να κάνουμε την προβολή της ιστορικής ταινίας “When Hilter stole Pink Rabbit” του 2019», καταλήγει η κ. Χαραλάμπους.
* Το Παιδικό και Εφηβικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου διαρκεί 14-22 Νοεμβρίου στην πλατφόρμα https://athicff.com/.
Ταινίες προσβάσιμες σε άτομα με αυτισμό και νοητική αναπηρία
Η σημαντικότερη καινοτομία του φετινού φεστιβάλ αφορά τη μεταγραφή 31 ταινιών μικρού μήκους έτσι ώστε να είναι προσβάσιμες σε άτομα με δυσκολία στην κατανόηση, αυτισμό και νοητική αναπηρία. Στην ιστοσελίδα διακρίνεται η υποενότητα «Περιβάλλον προσβάσιμης πληροφορίας», όπου ο χρήστης διαβάζει για κάθε μία από τις ταινίες μια «κοινωνική ιστορία».
«Η κοινωνική ιστορία είναι ένα καθαρά εκπαιδευτικό υλικό, που απευθύνεται σε άτομα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος και χρησιμοποιείται κυρίως από εκπαιδευτικούς και γονείς», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Χρήστος Καρακασίδης, συνιδρυτής της ΜΚΟ TheHappyAct. «Τα εν λόγω άτομα εμφανίζουν δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες, στην επικοινωνία και στη φαντασία· τη δυσκολία αυτή έρχεται να αμβλύνει η κοινωνική ιστορία», συνεχίζει.
Στην αρχή της συνεργασίας της ΤheHappyAct με το φεστιβάλ, οι κοινωνικές ιστορίες αποσκοπούσαν στο να προετοιμάσουν τα άτομα για την εμπειρία της παρακολούθησης ταινίας σε κινηματογραφική αίθουσα. «Ο έντονος ήχος και οι απότομες εναλλαγές φωτισμού, το σκοτάδι, η πληρότητα μιας κινηματογραφικής αίθουσας, καθώς και η αναμονή για την έκδοση ενός εισιτηρίου, είναι από τους πρώτους στρεσογόνους παράγοντες», περιγράφει ο κ. Καρακασίδης. «Σε αυτούς προστίθεται και η έλλειψη εκπαίδευσης του προσωπικού των κινηματογράφων».
Τα παραπάνω αποτελούν, εντέλει, ανασταλτικό παράγοντα για την επίσκεψη σε κινηματογράφο για όλη την οικογένεια του ατόμου. «Η ομάδα μας καλείται, λοιπόν, να δημιουργήσει μια ευχάριστη και απροβλημάτιστη εμπειρία στην εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα, οι παρεμβάσεις μας αφορούν την παραμετροποίηση των συνθηκών θέασης (μείωση της στάθμης του ήχου, δημιουργία κατάλληλου φωτισμού, διατήρηση της πληρότητας σε συγκεκριμένα ποσοστά ώστε να υπάρχει ελευθερία κινήσεων κ.λπ.), αλλά και τη διαδικασία αγοράς εισιτηρίου και εισόδου στην κινηματογραφική αίθουσα». Στόχος τους είναι η ταχύτατη εξυπηρέτησή τους μέσω ειδικών ταμείων άμεσης προτεραιότητας και εισόδων στην αίθουσα, προκειμένου να μειωθεί ο χρόνος παραμονής σε χώρους συνωστισμού.
«Το πιο σημαντικό όμως κομμάτι της διαδικασίας είναι η εκπαίδευση των υπαλλήλων του κινηματογράφου, που θα έρθουν σε άμεση επαφή με μια άγνωστη προς αυτούς κατηγορία πελατών», διευκρινίζει ο ίδιος.
Δεδομένου ότι το φεστιβάλ φέτος διεξάγεται ψηφιακά, ανάλογες είναι και οι παρεμβάσεις της TheHappyAct. Ετσι, οι κοινωνικές ιστορίες παρέχουν οπτικοποιημένη περίληψη των ταινιών ώστε ο χρήστης να μπορεί από πριν να γνωρίζει ποια είναι η ταινία και να εξοικειώνεται με αυτό που πρόκειται να παρακολουθήσει.
«Η δυσκολία με τη συγκεκριμένη αναπηρία είναι ότι συχνά δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή, γεγονός που οδηγεί στη μη εξυπηρέτησή της», επισημαίνει ο κ. Καρακασίδης. «Για εμάς, η μέγιστη δυσκολία είναι ότι πρέπει να ενημερώνουμε και να εκπαιδεύουμε τον ευρύτερο πληθυσμό για την ύπαρξη του αυτισμού και στη συνέχεια να καλύπτουμε τις ανάγκες προσβασιμότητας». Η επαφή, όμως, ενός παιδιού με αυτισμό με την τέχνη μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην προσωπική του εξέλιξη. «Η τέχνη ενεργοποιεί τη σκέψη, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία με το να προσφέρει πλούσιες οπτικές, απτικές και αισθητηριακές εμπειρίες στον άνθρωπο· ειδικότερα για έναν άνθρωπο στο φάσμα του αυτισμού, αποτελεί ένα μοναδικό μέσο αντίληψης και κατανόησης του κόσμου μέσα από τις αισθήσεις».
Πρωτοπόροι στην παροχή ανάλογων υπηρεσιών ήταν οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία, ενώ ακολούθησαν με μεμονωμένα έργα ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. «Παρά τις αντιξοότητες, λαμβάνουμε αρκετά αισιόδοξα μηνύματα από ανθρώπους στην Ελλάδα, οι οποίοι γρήγορα κατανόησαν τον αυθαίρετο αποκλεισμό που υφίσταται ο εν λόγω πληθυσμός και θέλησαν να συνδράμουν στην άρση του».