ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦΕΚΑΣ
Ισλάμ και Κομμουνιστικό κίνημα στην Τουρκία κατά τον 20ό αιώνα
εκδ. Εντός, σελ. 208
Το φαινόμενο Ερντογάν και η έξαρση του νεοοθωμανικού επεκτατισμού τα τελευταία χρόνια τροφοδότησαν πλούσια βιβλιοπαραγωγή με ενδιαφέρουσες μελέτες καταξιωμένων διεθνολόγων και αναλυτών για την ιστορική εξέλιξη του σύγχρονου τουρκικού κράτους, τον ρόλο του πολιτικού Ισλάμ και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με αυτό το δεδομένο, η απόφαση του 28χρονου κοινωνιολόγου Αναστασίου Φέκα να εκδώσει τη διπλωματική εργασία του για την περιπετειώδη σχέση Ισλάμ – Αριστεράς στη γείτονα αποτελεί τόλμημα.
Η προστιθέμενη αξία που μας φέρνει αυτό το πυκνό σε πληροφορίες και διαυγές σε ιδέες πόνημα βρίσκεται τόσο στη μεθοδολογία όσο και στην κεντρική ιδέα που το νοηματοδοτεί. Ο συγγραφέας στρέφει το ερευνητικό ενδιαφέρον του όχι μόνο και όχι τόσο στις επιλογές των πολιτικών ελίτ και στις γεωπολιτικές συγκρούσεις της περιοχής, όσο στις μετακινούμενες, τεκτονικές πλάκες του τουρκικού κοινωνικού σχηματισμού και στην πολλές φορές βίαιη πάλη των τάξεων που προκαλούσαν. Σκιαγραφεί σε αδρές γραμμές την όχι και τόσο γνωστή εικόνα μιας Τουρκίας η οποία την ταραγμένη δεκαετία του ’70 είχε περισσότερους, αναλογικά, συνδικαλισμένους εργάτες από τη Γερμανία, τη Γαλλία ή την Ιταλία, με σχεδόν τους μισούς από αυτούς να συσπειρώνονται στην επαναστατική ομοσπονδία DISK, με αιματηρές απεργίες, καταλήψεις και συγκρούσεις με την αστυνομία και τον στρατό, και με τους φοιτητές να πετούν Αμερικανούς στρατιώτες στον Βόσπορο.
Τολμηρή είναι και η κεντρική γραμμή της ανάλυσης: Σε αντίθεση με πολλούς ειδικούς, που εντοπίζουν το κεντρικό ρήγμα της σύγχρονης Τουρκίας στη σύγκρουση κεμαλισμού – πολιτικού Ισλάμ, ο κ. Φέκας τονίζει ότι το πολιτικό σύστημα, είτε με κεμαλικούς σαν τον Ετσεβίτ είτε με συντηρητικούς σαν τον Ντεμιρέλ στην εξουσία, χρησιμοποιούσε κατά καιρούς τους ισλαμιστές (όπως και την Ακρα Δεξιά) ως πολιορκητικό κριό απέναντι στην Αριστερά. Το ίδιο έκανε το βαθύ κράτος του στρατού και της γραφειοκρατίας – ο δικτάτορας Κενάν Εβρέν ήταν από τους πρώτους που θεμελίωσαν την «τουρκομουσουλμανική σύνθεση». Παρά τις συμπάθειές του για τη μαρξιστική Αριστερά, τις οποίες δεν κρύβει, ο συγγραφέας διεκτραγωδεί τις αυταπάτες της για τον κεμαλισμό (τις οποίες η ίδια η τουρκική Αριστερά πλήρωσε με απηνείς διωγμούς) και τις εθνικιστικές παρεκτροπές της, όπως στην πρώτη κουρδική εξέγερση του 1925 και στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 1974.
Η γλώσσα ενός κειμένου που ξεκίνησε ως διπλωματική εργασία είναι στεγνή, οι μακροπερίοδες φράσεις θα μπορούσαν να περιοριστούν και οι άκαμπτες διχοτομίες (αντικειμενικό – υποκειμενικό, βάση – εποικοδόμημα, κοινωνική τάξη – πολιτικός φορέας κ.λπ.) θα μπορούσαν να αφήνουν περισσότερο χώρο στην πλαστικότητα της διαλεκτικής. Γεγονός είναι ότι ο Αναστάσιος Φέκας σέβεται το αντικείμενο της μελέτης και τον αναγνώστη, προσφέροντάς του με πολύ περιεκτικό τρόπο ουσιώδη πληροφόρηση για υποτιμημένες πλευρές της ιστορικής εξέλιξης της γειτονικής μας χώρας, χωρίς να ακρωτηριάζει στην προκρούστεια κλίνη της ιδεολογικής προκατάληψης γεγονότα που δεν της ταιριάζουν. Του ευχόμαστε να συνεχίσει να μαθαίνει και να μας προσφέρει ακόμη πιο φιλόδοξα έργα.