Το 1821 και το 1921

3' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εύλογο το ερώτημα της σχέσης των δύο χρονολογιών, όταν μάλιστα η πρώτη φέρει θετικά φορτία και σύμβολα, ενώ η δεύτερη δεν συνδέεται άμεσα με κάποιο γεγονός ευρέως γνωστό. Αναπόφευκτα όμως συνδέεται με το 1922, το επόμενο από αυτή έτος, έναν δραματικό σταθμό της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Aσύμφορη η γειτνίαση των «ευχάριστων» και των «δυσάρεστων» χρονολογιών, θα έλεγε κανείς, όταν η πίκρα της Μικρασιατικής Καταστροφής θα λειτουργούσε ασεβώς προς την πνευματική ανάταση που συμβολίζει το 1821.

Το θέμα του παρόντος σημειώματος δεν είναι η ανταγωνιστική τους σύγκριση, αλλά η βοήθεια που προσφέρει στην αντίληψη του ιστορικού παρελθόντος, όχι τόσο το θέμα της επετείου, αλλά συνολικά η αναζήτηση του περιεχομένου. Δηλαδή, όχι μόνο τα αντανακλαστικά συναισθήματα ή η άμεση γνώση που φέρνει στον νου η αναφορά της χρονολογίας ή του μεμονωμένου γεγονότος, αλλά τα στοιχεία που συνδέονται με αυτό, εμπεριέχονται σε αυτό, το τι προηγήθηκε, ποια βήματα οδήγησαν σε αυτό, ποιοι σταθμοί άλλαξαν την αρχική πορεία, ποιες οι τροπές που ανέτρεψαν την αρχική προοπτική. Πώς, δηλαδή, στο εσωτερικό μιας επετείου αντικατοπτρίζεται ένα ολόκληρο σύστημα, ένα περιεχόμενο που συνήθως υποφωτίζεται μπροστά στο θέμα-τίτλο της επετείου. 

Οι εορτασμοί των εθνικών γεγονότων, εκείνων με θετική έκβαση, είθισται να λειτουργούν ως ευκαιρία ευρύτερων δημόσιων εκδηλώσεων, που είναι τελικά και αυτές, με τα κριτήριά τους, που αναλαμβάνουν να τα διατηρήσουν εν λειτουργία υπό τη μορφή της δημόσιας επετείου. Παράλληλα, οι επέτειοι αποτελούν ευκαιρία ιδιωτικής πατριωτικής ευαισθησίας για ένα γεγονός που επέτρεψε να προχωρήσουμε συλλογικά – μια τέτοια περίπτωση είναι το 1821. 

Στο ιστορικό πρόσωπο του 1821 γιορτάζουμε την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Τον επετειακό ενθουσιασμό μας ενισχύει η αναφορά στον εξαιρετικά δύσκολο αγώνα των προγόνων μας, στις αγωνιστικές προσπάθειες της Ελλάδας. Δεν ανήκουν στα αντανακλαστικά της επετείου η πλούσια δράση των Ελλήνων εμπόρων του 18ου αιώνα, ο μεγάλος πλούτος του νεοελληνικού διαφωτισμού, η λεπτομερής και επιτυχημένη προετοιμασία της Φιλικής Εταιρείας. Δεν είναι παρόντα τα αδιέξοδα του Αγώνα, η χρήση των δανείων, οι εμφύλιοι πόλεμοι, η σχεδόν κυριαρχία του Ιμπραήμ στις επαναστατημένες περιοχές.

Εδώ και αρκετούς μήνες, ενόψει της συμπλήρωσης των διακοσίων ετών από το 1821, πληθώρα άρθρων αλλά και εκδόσεων αναζητεί την ενίσχυση της γνώσης για το ευρύτατο περιεχόμενο του ιστορικού όρου, «1821». 

Αντίστοιχα, κατά τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει, ενόψει του 2022 και της συμπλήρωσης των εκατό ετών από το 1922, και η επέτειος του 1921 ως προθάλαμος για την ενίσχυση της γνώσης για το ευρύτατο περιεχόμενο του όρου «Μικρασιατική Καταστροφή». Ενας προθάλαμος που θα κινείτο σε τρεις γενικούς άξονες, την παρουσίαση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, την ανάπτυξη της εκστρατείας και του αλυτρωτισμού και την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Αφορμή το πλούσιο περιεχόμενο του έτους 1921 σε γεγονότα ουσίας. Είναι η χρονιά που, μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920 και την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου, οι Μεγάλες Δυνάμεις απομακρύνονται από την υποστήριξη της ελληνικής εκστρατείας. Η χρονιά της μεγάλης ανατροπής στο φρόνημα του τουρκικού στρατού και της ανάπτυξης του εθνικού κινήματος του Κεμάλ.

Δύο στοιχεία που δεν προσμετράει η ελληνική πολιτειακή, πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και σχεδιάζει τη μεγάλη θερινή αδιέξοδη εκστρατεία στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, με την εξαντλητική πορεία στην Αλμυρά Ερημο, την πολεμική αποτυχία και την αδρανή παραμονή των ελληνικών τμημάτων στη δυτική όχθη του Σαγγάριου ποταμού για ένα χρόνο, έως την ευρεία τουρκική επίθεση που θα τα καταστρέψει. Στόχος, η ενίσχυση της γνώσης ότι η καταστροφή δεν ήταν προϊόν μιας κακής στιγμής του καλοκαιριού του 1922, αλλά ότι ήταν, όπως κάθε μεγάλη τομή στην Ιστορία, ένα μωσαϊκό ψηφίδων που συνθέτουν ένα δραματικό όσο και γοητευτικό περιεχόμενο.

Η όποια ενασχόληση με την πορεία προς το 1922 θα δώσει καρπούς για την αντίληψη της ταυτότητάς μας. Μιας ταυτότητας που ορίζεται κατ’ αρχάς από τη δημιουργία του κράτους, απότοκου του 1821, και στη συνέχεια από τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εγκατάσταση ενός και πλέον εκατομμυρίου προσφύγων, στοιχείου καθοριστικού για τη μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική εξέλιξη της χώρας.
 
* Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη. Επιμελητής, μαζί με την κ. Μαρία Δημητριάδου, της έκθεσης «1821 – Πριν και μετά» που συνδιοργανώνουν το Μουσείο Μπενάκη, η Τράπεζα της Ελλάδος, η Εθνική Τράπεζα και η Alpha Bank.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή