Ο πίνακας είναι μια πανδαισία χρωμάτων και αλληγοριών – το σώμα του ομηρικού ήρωα λάμπει με φως καθώς στερεώνει τρία λουλούδια στο κλουβί που έχει για πρόσωπο. Ο αρχαίος φιλόσοφος κρατάει τρία ψάρια φορώντας έναν πράσινο χιτώνα. Ανάμεσά τους μία ακόμη απρόσωπη μορφή – μια γυναίκα με ένα ρολόι, η ενδυμασία της παραπέμπει στην Μπελ Επόκ. Γύρω τους, σύννεφα τρέχουν σε έναν γαλάζιο ουρανό, σκεύη, φρούτα, κτίρια, τετραγωνισμένα πατώματα.
Το «Ομηρικό με τον ήρωα», ο πίνακας που ζωγράφισε ο Νίκος Εγγονόπουλος το 1938 και με τον οποίο πήγε στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1954, πωλήθηκε στην πρόσφατη δημοπρασία του διεθνούς οίκου δημοπρασιών Bonhams, ο οποίος έχει έδρα το Λονδίνο, για 763.890 ευρώ (682.750 λίρες Αγγλίας), υπερβαίνοντας κατά πολύ την αρχική εκτίμηση πώλησης που ήταν από 150.000 έως 200.000 λίρες. «Ποτέ δεν ξέρεις πόσο μπορεί να παθιαστεί ένας δυνητικός αγοραστής με ένα έργο», λέει στην «Κ» η Αναστασία Ορφανίδου, η ειδικός για την ελληνική τέχνη στον οίκο Bonhams.
Δεν ξεπέρασε όμως μόνον ο συγκεκριμένος πίνακας κάθε προσδοκία στη δημοπρασία της προηγούμενης Τετάρτης, η οποία αποτέλεσε το δεύτερο Greek sale του οίκου που πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων θυρών εν μέσω πανδημίας – το πρώτο είχε γίνει τον Μάιο. Το «Ερωτικό» του Γιάννη Μόραλη, με αρχική εκτίμηση από 180.000 μέχρι 250.000 λίρες, εν τέλει αγοράστηκε για 525.250 λίρες (587.672 ευρώ). Το «Πορτραίτο ενός νέου άνδρα» του Γιάννη Τσαρούχη πωλήθηκε για 35.250 λίρες (39.439 ευρώ), ενώ η εκτίμηση πώλησης έφθανε έως τις 20.000. Η δημοπρασία απέφερε πάνω από 2,3 εκατ. λίρες – μια μεγάλη επιτυχία, τόσο για τον οίκο όσο και για την αγορά ελληνικής τέχνης.
«Πάντα υπάρχει αγορά και χώρος για έργα υψηλής τέχνης και ποιότητας, όπως έχει αποδειχθεί από τα τελευταία sales», δηλώνει η κ. Ορφανίδου, ενώ συμπληρώνει πως η γενιά του ’30 είναι «οι πιο δυνατοί καλλιτέχνες στις τελευταίες δημοπρασίες». Η ίδια αναφέρει πως από την αρχή της πανδημίας έχει παρατηρηθεί κάποια διαφοροποίηση στην απόδοση της δευτερογενούς αγοράς (οίκοι δημοπρασιών) σε σύγκριση με την πρωτογενή αγορά (γκαλερί), καθώς οι δημοπρασίες έχουν πάει πολύ καλά. Σε τι οφείλεται, όμως, αυτό;
Aσφαλής επένδυση
Αρχικά, ένα έργο τέχνης είναι μια «εναλλακτική επένδυση» η οποία ίσως παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια στους αγοραστές σε μια περίοδο «απόλυτης ανασφάλειας» για τις διεθνείς αγορές, τονίζει η κ. Ορφανίδου. Κατά δεύτερον, σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία τους είναι, ίσως, ότι στη δευτερογενή αγορά υπάρχει πιο εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τα έργα, όπως είναι οι τιμές τους, μεγαλύτερη αμεσότητα μεταξύ δυνητικών αγοραστών και ειδικών, όπως και το ότι οι δημοπρασίες γίνονται online σε μια περίοδο όπου ο κόσμος περνάει πολύ χρόνο στο σπίτι και μπροστά σε μια οθόνη, σημειώνει.
Η κ. Ορφανίδου εξηγεί πως οι δημοπρασίες γίνονται τώρα κεκλεισμένων των θυρών σε πραγματικό χρόνο, ενώ στον χώρο βρίσκεται μόνο ο δημοπράτης. Οσοι υποβάλλουν προσφορές το κάνουν διαδικτυακώς – μέσω του website ή του Αpp της Bonhams, τηλεφωνικώς ή με absentee bids που έχουν υποβληθεί πριν ξεκινήσει η δημοπρασία.
Ο χώρος της τέχνης έχει γίνει πολύ πιο ψηφιακός, κάτι που ίσως βοηθά μία παραδοσιακά κλειστή αγορά να εκδημοκρατικοποιηθεί, καθώς έχουν περισσότερη πρόσβαση σε αυτήν αγοραστές που πιθανόν να μην έχουν επαφή με την Ελλάδα ή την ελληνική τέχνη, για παράδειγμα – όπως συνέβη στη συγκεκριμένη δημοπρασία, συμπληρώνει. «Ηταν πολύ ευχάριστη έκπληξη, προμηνύει ότι η ελληνική τέχνη μπορεί να ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας και να απευθυνθεί στη διεθνή αγορά», προσθέτει η κ. Ορφανίδου. «Ο κόσμος νιώθει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση με το να κάνει προσφορές ηλεκτρονικά, χωρίς να έρχεται, λόγω πανδημίας, σε φυσική επαφή με τα έργα».
Στον κατάλογο της δημοπρασίας υπάρχουν έργα μιας πληθώρας Ελλήνων καλλιτεχνών –από τον Βολανάκη του 19ου αιώνα μέχρι τον σύγχρονο Γεωργίου– και η κ. Ορφανίδου ελπίζει σε περαιτέρω εξοικείωση όχι μόνον αγοραστών του εξωτερικού, αλλά και νέων ανθρώπων, με την ελληνική τέχνη. «Με μια ματιά στους καταλόγους των Greek sales μπορεί να κάνει κάποιος μια αναδρομή στην ιστορία και στην εξέλιξη της ελληνικής τέχνης· θα έπρεπε να μας αφορά παραπάνω και ειδικά τις νέες γενιές», τονίζει. «Είναι πολιτιστικό κομμάτι της χώρας μας».