Στην Ακρόπολη και σε όλες τις αρχαιολογικές ανασκαφές, συγκρούονται δύο επιθυμίες, μας λέει ο καθηγητής Μανόλης Κορρές. Η μία είναι να σκεπάζονται τα ευρήματα για να διασφαλιστεί η μέγιστη προστασία τους, ενώ η άλλη είναι να απολαμβάνει κανείς τα όσα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. «Η Ακρόπολη, όπως τη γνώρισε η δική μας εποχή, είναι ένας τόπος ανασκαφών, μετά το τέλος των οποίων δεν ακολούθησε το τελευταίο στάδιο, που σήμερα θεωρείται υποχρέωση των ανασκαφέων, δηλαδή η αποκατάσταση του εδάφους». Αυτή η εκκρεμότητα θα μπορούσε να δικαιολογηθεί, λέει ο επιφανής καθηγητής, για δύο ή τρεις δεκαετίες, προκειμένου οι αρχαιολόγοι να έχουν τον απαιτούμενο χρόνο να παρατηρήσουν το ανασκαμμένο έδαφος, να ελέγξουν θεωρίες ή να ανακαλύψουν νέα ευρήματα. «Στην Ακρόπολη αυτή η εκκρεμότητα έφτασε να είναι 130 χρόνια. Από το 1890 έως το 2020», τονίζει, θυμίζοντας το τέλος της μεγάλης ανασκαφής του αρχαιολόγου Παναγιώτη Καββαδία.
Με την παράδοση του ανελκυστήρα πλαγιάς, τη χθεσινή Παγκόσμια Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνη Παπαδημητρίου, το οποίο ανέλαβε τη δωρεά των έργων αναβάθμισης της Ακρόπολης, έκλεισε το μεγάλο θέμα του «εργοταξιακού αναβατορίου» που αντιμετώπιζε πολλά τεχνικά προβλήματα από το 2018 και τέθηκε εκτός λειτουργίας το 2019 εκθέτοντας πολλαπλώς τη χώρα. Ο νέος ανελκυστήρας μπορεί να μεταφέρει δύο αναπηρικά αμαξίδια ή ένα φορείο ασθενοφόρου, ενώ ο χρόνος της διαδρομής του είναι 30 δευτερόλεπτα.
Παράλληλα, παραδόθηκαν οι νέες διαδρομές που εξυπηρετούν ΑμεΑ, αλλά και όσους επισκέπτες έχουν δυσκολία στην κίνηση, και καλύπτουν τη βόρεια και ανατολική πλευρά του μνημείου με μήκος 500 μέτρων.
Ο κ. Κορρές, όμως, μας διορθώνει μόλις ακούει τη λέξη «διαδρομές» και μας υπενθυμίζει ότι αυτές εντάσσονται σε ένα ευρύτερο σχέδιο αποκατάστασης της επιφάνειας της Ακρόπολης. Ενα τμήμα αυτής της αποκατάστασης πήρε χθες σάρκα και οστά ή, ακριβέστερα, σκυρόδεμα με περιεκτικότητα σε τσιμέντο 12% που εξασφαλίζει προσβασιμότητα στο κεντρικό μέρος της Ακρόπολης, ενώ θα ακολουθήσουν παρόμοια έργα και στην περιφερειακή ζώνη του μνημείου. «Ολες οι επιφάνειες και τα πλατώματα εξυπηρετούν τα άτομα με αναπηρία, καθώς και όλους τους επισκέπτες. Τα μνημεία γίνονται περισσότερο κατανοητά διότι έχουν το επίπεδο αναφοράς πάνω στο οποίο σχεδιάστηκαν από τους αρχαίους.
Επίσης, εκτός από τα τρία μεγάλα κτίρια είναι πολλά άλλα μικρότερα των οποίων τα ίχνη σώζονται στον βράχο. Αυτά ήταν δεξιά και αριστερά από την κεντρική οδό και έμεναν αφανή. Τώρα και αυτά αναδεικνύονται», σημειώνει ο καθηγητής. Η Ακρόπολη συμβολίζει και μια μετάβαση της αρχιτεκτονικής σκέψης των αρχαίων Ελλήνων και μια διαφορετική αντίληψη για τη σχέση των μνημείων με το περιβάλλον. «Στην Αθήνα της αρχαϊκής εποχής, αντιλαμβάνονταν αυτή τη σχέση σαν ένα μνημείο να ξεφυτρώνει μέσα από τη γη όπως ένα δέντρο. Στην κλασική εποχή, αναθεωρείται αυτή η αντίληψη και αντιλαμβάνονται το μνημείο να στέκει σε μια οριζόντια επιφάνεια, η επιφάνεια αναφοράς όπως έχει σχεδιαστεί από τους αρχιτέκτονες, για παράδειγμα τον Ικτίνο. Αυτό τώρα ανακτάται, ο επισκέπτης θα το αντιλαμβάνεται, ενώ», σημειώνει ο κ. Κορρές, «πριν έπρεπε να μαντεύει κανείς, διότι ήταν εκτεθειμένα τα θεμέλια των κτιρίων και αυτό το επίπεδο αναφοράς απουσίαζε. Σταδιακά αυτό θα ανακτηθεί και τα μνημεία θα φαίνονται με τον τρόπο που ήθελαν οι αρχαίοι».
Τα θεμέλια
Αν και επικρατεί η αντίθετη άποψη, τα μνημεία δεν έχουν υπομονή, επισημαίνει ο κ. Κορρές, ειδικά όταν πρόκειται για τα θεμέλιά τους. Τα εκτεθειμένα θεμέλια από πωρόλιθο ήταν προορισμένα, λέει, να μείνουν μέσα στη γη, αλλά στα χρόνια που μεσολάβησαν από τις μεγάλες ανασκαφές έχουν υποστεί μεγάλες βλάβες από τη διάβρωση, ενώ τα νερά της βροχής δεν έχουν τρόπο να απομακρυνθούν και βλάπτουν περαιτέρω τα θεμέλια και τον ίδιο τον βράχο. «Οι αρχαίοι είχαν καλύψει την Ακρόπολη με οριζόντια επίπεδα, ελαφρώς επικλινή προς το μέρος του τείχους, όπου υπήρχαν και υδρορρόες. Οπότε το περισσότερο νερό απέρρεε, δεν έμενε μέσα στη μάζα, με αποτέλεσμα να είναι πιο ασφαλείς η ευστάθεια του τείχους και η διατήρηση των θεμελίων μέσα στο έδαφος». Η προστασία των θεμελίων μέσω της αποκατάστασης του εδάφους όπως ήταν στην κλασική εποχή ήταν μέσα στις προθέσεις και του Καββαδία, προσθέτει ο καθηγητής, ο οποίος υποστηρίζει την άποψη αυτή με συνέπεια από το 2002.