ΑΝΘΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ
Aναπόδραστη μνήμη
εκδ. Αγρα, σελ. 41
Τα νέα ποιήματα της Ανθής Μαρωνίτη, συγκεντρωμένα στη συλλογή με τίτλο «Αναπόδραστη μνήμη», αρχίζουν με το «Ημέρες ραδιοφώνου» και τελειώνουν με «Τα τελευταία νέα». Γυρίζω τις σελίδες και ακολουθώ τους ρυθμούς του ποιητικού της λόγου να διαδέχονται ο ένας τον άλλον, με τις λέξεις πότε σαν μουσική, άλλοτε σκιοφωτισμένες σαν εικόνες παλαιών μαστόρων της ζωγραφικής. Οι στίχοι διατηρούν ακέραιη τη φυσιογνωμία μιας γραφής που έχει δώσει στην Ανθή Μαρωνίτη την ξεχωριστή θέση της στο ποιητικό στερέωμα των σύγχρονων ελληνικών γραμμάτων.
Ο χαρακτήρας του ποιητικού έργου της Ανθής Μαρωνίτη, τόσο σε αυτήν όσο και σε προηγούμενες συλλογές της (πιο πρόσφατες «Η μόνη της περιουσία», 2015 και «Τα μικρά που δεν πρόλαβες», 2018), εξακολουθεί να είναι αυτοβιογραφικός. Ωστόσο, το στοιχείο αυτό δεν εγκλωβίζει την ποιητική ιδιότητα υποβαθμίζοντάς την σε συναισθηματική.
Η αναφορά σε αναμνήσεις που άφησαν ίχνη στο παλίμψηστο του βίου, ψύχραιμη και χωρίς νοσταλγία, στίχο τον στίχο, δείχνει θαμπά στην αρχή, όλο και πιο καθαρά στη συνέχεια, ότι τα δεσμά της μνήμης είναι συνειδητή επιλογή του δεσμώτη: αυτού ή αυτής που κρατάει τα χνάρια καταστάσεων, αισθημάτων και στιγμών του χρόνου στην εντεύθεν της λήθης περιοχή του καθημερινού εσωτερικού βίου. Ο συνθέτης αυτού του εν εξελίξει αποθέματος το ορίζει ως στοιχειώδες συστατικό της ύπαρξής του. Το ανάγλυφο που διαμορφώνει είναι μεταβαλλόμενο, αφού η διεργασία ελέγχεται διαρκώς. Στις φωτογραφίες της νιότης μας, όταν η σωματική μας αισιοδοξία μας έκανε να νιώθουμε αθάνατοι, βλέπουμε τους εαυτούς μας σαν ξένους.
«Μιλώ στις φωτογραφίες/ όχι στις παλιές/ κάποιοι ξένοι εκεί/ με έπαρση σφριγηλό το σώμα/ πιστεύουν στην αιωνιότητα…»
Τίποτε πιο προσωπικό δεν υπάρχει από αυτό που κρατάει η μνήμη στην επιφάνεια του συνειδητού, ακόμα κι αν το κάνει αυτόματα. Στίχοι σαν τους παρακάτω αποδίδουν αυτό που προσπαθώ να πω για τη δυναμική της μνήμης
«Οπως ψιλόβρεχε /ηρεμούσε/ κι ας μην καταλάβαινε/ τη γλώσσα της βροχής.»
Θα έλεγα ότι η «Αναπόδραστη μνήμη» είναι κατά έναν τρόπο η συνέχεια, το δεύτερο μέρος του «Τα μικρά που δεν πρόλαβες». Με αποκλίσεις, ασφαλώς. Ο τόνος είναι πλέον λιγότερο ελεγειακός, καθώς έχει υποστεί τη διεργασία ενός στωικού αναστοχασμού. Το πένθος είναι ακοίμητο, όπως στα «Μικρά», αλλά όχι πια ακίνητο:
«Παλιά κανονικότητα/ ανατρέπεται/ Δύσβατες αλλαγές. /Η καινούργια/ σπρώχνει αθόρυβα /σβήνοντας την παλιά /επικρατεί-όπως η ζωή./ Απολογούμαι /αθωώνομαι/ την ίδια στιγμή.»
Αλλά και το πεδίο της μνήμης έχει διευρυνθεί. Ο χαμένος σύντροφος, αν και διαρκώς παρών, δεν το μονοπωλεί (ένα πολυπρισματικό πορτρέτο του αντανακλούν ποιήματα όπως τα «Πίσω-μπρος», «Εκεί που ανήκεις», «Παραμιλώ», «Οκτώβρης», «Χαμογελάς στη φωτογραφία», «Ισως», «Ονειρο», «Απόπειρα περιγραφής»). Φιγούρες από ένα παλιότερο παρελθόν όπως ο πατέρας(;) «Ημέρες ραδιοφώνου» ή η μητέρα(;) «Η σιωπή είναι καλός τόπος». Κι ακόμα, τοπία όπως οι «Καταργημένοι» σταθμοί
«Τιθορέα, Αμφίκλεια, Λιλαία /Τώρα μόνο η ταχύτητα/ τρελή ταχύτητα αφανίζει τόπο και χρόνο»
Και τέλος, το παρόν κατακλύζει το ανάγλυφο της μνήμης με την αδυσώπητη αλήθεια του. Τα τέσσερα ποιήματα για την πανδημία, στο τέλος του βιβλίου, στεγάζονται στον τίτλο «Τελευταία νέα». Στην πορεία από τις «Ημέρες ραδιοφώνου» στα «Τελευταία νέα», ενδεχομένως παιγνιώδης αναφορά της ποιήτριας σε ραδιοφωνική εκπομπή, η Ανθή Μαρωνίτη μας οδηγεί σε μια κορύφωση αισιόδοξη, με το τελευταίο ποίημα της συλλογής «Το πρωινό ανυπόμονο για ήλιο».